Vísir - 21.07.1962, Blaðsíða 5

Laugardagur 21. júlí 1962.'
5
V’SIR
Það hefði einhvern
tírna þótt heilög stund á
íslandi að vera staddur
á kirkjugólfinu í Skál-
holti á Þorláksmessu á
sumri. Eitt sinn var það
mikill dagur á þessum
stað, fólk lagði á sig
langar ferðir, til að
vera þess aðnjótandi og
var þá oft mikið um
dýrðir. Kirkjuklukkur
hljómuðu og helgiblær
var yfir öllu.
Við lögðum einnig land undir
fót til Skálholts á Þorláks-
messu, eins og fólk forðum
daga. Okkur buðu líka vel-
komna klingjandi kirkjuklukk-
ur — en helgiblærinn var horf-
inn.
Níi slá menn hlaðvarpann
með vélknúnum sláttuvélum og
saga timbur á kirkjugólfinu.
Dagar „hins hæsta höfuðstað-
ar“ eru löngu liðnir, heyra sög-
unni til. En staðurinn er enn
þá til og þeir menn einnig, sem
hafa fullan hug á að bæta hér
um. Þess eru greinileg merki.
Ómáluð kirkja, virðuleg og stolt
hefur risið af grunni á þeim
stað, sem fyrri kirkjur Skál-
holts hafa staðið. Þegar gengið
er inn kirkjugólfið sést, að hún
er enn hálfbyggð. Loftið er full •
gert og gluggarnir tilbúnir. en
að öðru leyti standa veggirrfi
Berir og verkin hálfunnin.
★
En samt, samt finnur maður
strax, að þetta er meira en
venjulegt hús. Og fyrir þeim til-
finningum eru ærnar ástæður.
Grunnurinn er grunnur helg-
ustu kirkju þessa lands, og kirkj
an sjálf hefur verið áhrifamesti
staður sama' lands, frá því
„kristni var á komið“ árið 1000.
Hér sátu ísleifur biskup og
Gizur sonur hans, sá merki
maður.
Hér er Maríustúka Brynjólfs,
hér var Nýja testamentið þýtt
og hér predikaði Jón Vídalín.
Þegar minnzt er þessara at-
burða, þegar liðin saga er rifjuð
upp, er auðvelt að gera sér grein
fyrir hversu þessi staður og
hans menn hafa ráðið miklu í
baráttu þjóðarinnar fyrir til-
veru sinni.
En um leið er auðvelt að gera
sér grein hvers staðurinn hefur
misst, hve hann er mikill svip-
ur hjá sjón. Og einmitt sú stað-
reynd, hlýtur að vekja hvern
heiðarlegan Islending, eftir
þessa upprifjun, af vondum
draumi og verða honum hvatn-
ing til að veita þeim mönnum,
sem nú standa að endurreisn
Skálholts, allan sinn stuðning
og traust.
Þetta hafa frændur okkar á
Norðurlöndum gert. Frá þeim
hafa borizt dýrindis gripir. Dan-
ir hafa gefið orgel, viðurinn er
norskur, norskir stólar hafa ver
ið gefnir ,og danskur maður ís-
lenzkrar ættar hefur smíðað
skápa. Klukkurnar eru hver frá
sínu Norðurlandanna og „enn
eru ekki öll kurl komin til graf
ar“. Til kirkjubyggingarinnar
hefur nú verið varið þremur og
hálfri milljón ,sem telja verður
lítið. Enn þá vantar 1 milljón
kr. svo hægt sé að fullgera
kirkjuna, og er það ekki mikið
fé. Við byggingu kirkjunnar
hafa unnið í vetur 5-6 menn,
múrarar og smiðir. Er áætlað
að hægt verði að ganga endan-
lega frá næsta sumar. Verður
þá Skálholtskirkja vígð. —
Hafa þær verið nokkrar um
dagana, fáar minni og a.m.k.
ein stærri. Tvisvar hefur Skál-
holtskirkja brunnið, 1309 og
1524.
★
Undir kirkjunni er hvelfing,
þar sem gert er ráð fyrir að
geyma þá hluti sem í eigu kirkj-
unnar eru en ekki verða f henni
sjálfri. Or þessari hvelfingu
liggja göng þau s$m skólasvein-
ar notuðu til að lcomast f kirkju
þegar vont var veður. Hafa
þessi göng verið grafin upp. * í
gólfi þeirra eru hellur sem tald-
ar eru 800 ára gamlar.
Aðrar merkilegar hellur er
að finna þarna — í skólavörð-
unni. Sú varða er að vfsu ekki
lengur eins og hún var upphaf-
lega, því einhvern tfma, notuðu
sveitungarnir hellur úr henni í
fjárhús .sém þeir reistu sín-
um rollum! Petta getur að líta
þegar gengið er um staðinn. Þar
er að sjá tóftir af gömlum úti-
húsum, Staupastein og minjar
þess háæruverðuga sómamanns
Þorláks helga. Þorláksbúð, Þor-
láksbrunn og Þorlákssæti,
þar sem sá heilagl kallaði anda-
giftina yfir sig. Allt ber þetta
fyrir augun og upp rifjast heilu
kapitularnir úr íslandssögunni.
Það er reyndar auðvelt, þegar
kunnugir ganga með út fyrir
túngarðinn og benda á þúfurn-
ar þar sem Jón Arason og synir
hans voru hálshöggnir.
Hér hefur risið nýtt hús,
hús þess sem ráða skal á þess-
um stað í komandi framtíð.
Rétt austan við það stendur
hálfsmíðuð kirkjan. Þessar bygg
ingar eru talandi tákn þeirrar
endurreisnar sem þarna á sér
stað, undir forystu kirkjunnar
manna. Þeir finna bezt tign og
virðuleik Skálholts og hjá þeim
fylgir hugur máli í starfinu.
þeir þurfa aðeins tiltrú og stuðn
ing þjóðarinnar til að gera Skál
holt aftur að Skálholti. Það var
þeirra verk f upphafi og, við
skulum láta það verða þeirra
verk nú.
„Ef kirkjan dugir ekki til þess
þá dugir hún ekki til neins“.
Þetta eru göngin, þar sem skólapiltar gengu til kirkju, þegar
vont var í veðri. — Hellurnar eru taldar um 800 ára gamlar.
Biskup stóð í kór kirkjunnar, þegar hann skýrði frá framkvæmd
um og lýsti yfir vígslu kirkjunnar á næsta sumri. Gluggarnir
sjást fyrir ofan. Þeir eru teiknaðir af Gerði Helgadóttir.
Hin nýja Skálholtskirkja. Fullgerð verður hún ein veglegasta kirkja landsins.