Vísir - 14.08.1962, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 14. ágúst 1962.
VISIR
JC’ngir munir hafa fundizt í
fornleifagreftrinum í Lance
aux Meadows á Nýfundnalandi,
sem sanni það með stíl sínum
eða tegund, að hér sé um nor-
rænar Ieifar að ræða. Aðeins
hefur fundizt þar brot af ein-
hverjum hlut úr bronzi með
skrautverki, en svo einföldu að
það gæti verið hvaðan sem er
og nægir ekki tii að tegundar
ákveða það. I hlutinn eru steypt
nokkur samhliða strik og síðan
eitt strik þvert yfir þau.
Hins vegar hafa fundizt
þarna járnnaglar og talsvert
miklar minjar um járngerð úr
mýrarauða, hundruð gjaiimoia.
viðarkol og fleira, sem allt bcnt’
ir til þess að hér sé um að
ræða leifar norrænna manna,
því að óhugsandi er að innfædd
ir steinaldarmenn, eskimóar og
indíánar hafi unnið að járn-
gerð.
Þá er líka harla ólíklegt að
síðari tíma landnemar, eftir
daga Kolumbusar hafi verið
þarna að verki, því að þá hafði

Yfirlitsmynd, sem Kristján Eldjám tók yfir Helguvík við Lance auk Meadows. Vinstra megin sést matarskálinn, hægra meg-
in tjöldin. Brúin yfir Svartandarlæk í miðju, en skammt frá henni fer uppgröfturinn fram.
Lance aux Meadows
notkun mýrarauða til járngerð-
ar lagzt niður víðast hvar og
þar kemur líka bronzmolinn til
sögunnar, það er mjög ólíklegt
að hann stafi frá síðari tíma
landnemum.
☆
Tjannig var í heild niðurstað-
an á blaðamannafundi, sem
þeir Kristján Eldjárn þjóðminja
vörður' óg próf. Þórhallur Vil-.
mundarsön héldu í gær eftir
heimkomuna frá Nýfundnalandi
Blaðamennirnir spurðu beint
út?
— Eru þetta þá leifar eftir
norræna Vínlandsfara?
— Það viljum við ekki full-
yrða um.
— Eruð þið þá tortryggnir á
fornleifarnar?
-rr. Nei, þvert á móti. Líkurn-
ar benda til þess að hér sé um
norrænar leifar að ræða. En
uppgreftrinum er enn ekki fylli-
lega lokið og eftir er að rann-
saka gjallið, viðarkolin og aðra
hluti á rannsóknarstofum. Og
það er ekki rétt að fullyrða
neitt fyrr en niðurstaða þeirra
rannsókna liggur fyrir. Þýðing-
armest þeirra rannsókna er kol
efnarannsóknin til aldurs-
ákvörðunar á viðarkolum.
— Fóru ekki fram einhverjar
kolefnarannsóknir í fyrra eftir
fyrsta gjallfund Ingstads’’
— Jú, og þær rannsóknir
bentu til að leifarnar væru frá
því í kringum árið 1000.
A/'ið sátum þarna blaðamenn
~ Reykjavíkurblaðanna kring
um þá Kristján og Þórhall í
skrifstofu þjóðminjavárðar. Fá
mál hafa vakið eins mikla at-
hygli á síðari árum eins og fund
ur þessara fornminja á Græn-
landi, en þess er skemmst að
minnast að Vísir birti s.l. vetur
langan greinaflokk um leiðang-
ur Helge Ingstads og auk þess
kom þessi norski feðagarpur

Á blaðamannafundinum í gær. Prófessor Þórhallur Vilmund-
aron og dr. Kristján Eldjám ræða um árangurinn af forn-
Ieifagreftrinum í Lance aux Meadows.
yður þessar rústir
líkar því sem þér hafið kynnzt
í byggðum hinna fornu I'slend-
inga á Grænlandi? spurðum við
þjóðminjavörð.
— Það get ég ekki sagt, sagði
Kristján Eldjárn. Það sem ein-
kennir sérstaklega fornleifa-
fundi á Grænlandi er hinn
mikli urmull alls konar muna
sem þar finnast. En hér fannst
enginn gripur. Aðstaðan er nátt
úrlega allt önnur. Á hinum
grænlenzku bæjum var byggð
í fleiri aldir. Og þar höfðu þeir
hinn skemmtilega tálgustein,
sem fjöldi muna er gerður úr.
Hér á Nýfúndnalandi er ekkert
slíkt. I þessúm húsum hefur
ekki verið búið nema eitt eða
tvö ár.
— A/'ið höfðum auðvitað von-
azt til að finna ein-
hvern merktan hlut, sagði Þór-
hallur Vilmundarson, eitthvað
vísitkort, sem sýndi ótvírætt
að þetta væru leifar víkingaald-
ar. Við vorum alltaf á höttum
eftir því, en fundum aldrei
neitt. Síðustu dagana sem ég
var þarna, fór ég ásamt fleirum
upp að þremur steinvörðum
sem hafa verið hlaðnar þarna
uppi á hæð og við tókum bær
allar í sundur og leituðum á
hverjum steini eftir einhverjum
rúnamerkjum. Við vitum að Is-
lendingarnir skildu eftir rúna-
merki á nyrztu vörðu sinni á
austurströnd Grænlands og við
vonuðum að kannske hefðu þeir
líka skilið eftir merki á ,syðstu‘
vörðunni. En við fundum ekk-
ert.
— rófuð þið núna upp
vr sjálfar húsarústirnar?
— Nei, það var ekki ástæða
til þess, Anna Stina Ingstad
gerði það sl. sumar og ekld á-
stæða til að endurtaka þaö. Nú
var rannsóknarsvæðið stækkað
og uppgreftir gerðir alls scaðar
ENGIR MUNIR, +
+ EN GJALL OG
jifVIÐARKOLjsf
+ GETA SANNAÐ yf.
+ AÐ RÚSTIRNAR ^
^ SÉU FRÁ VÍK- ^
+ INGATÍMUM

þar sem ástæða þótti til. Og
margt athyglisvert kom í Ijós
Skammt frá húsunum, sem
standa austan hins svokallaða
Svartandalækjar fundust allmik-
il mannvistarlög á tveimur stöð-
um. Var þar hreyfður jarðveg-
ur og mikið af viðarkolum í.
Þar fundust líka nokkrir járn-
naglar, lítil járnbrot og bronz-
molinn.
Það kom hins vegar í hlut okk
ar íslendinganna í leiðangrm-
um að grafa upp svæði sem er
hinum megin, eða vestan megm
við lækinn. Þar var á einum
stað stór bolli eða skál í lækj-
arbakkann og kom í ljós, að þar
var þykkt lag af hreyfðum sandi
með miklu af viðarkolum og
gjalli í. Fundust þarna mörg
hundruð gjallmolar, flestir smá-
ir, en sumir allt að því hnefa-
stórir og einnig fundust þar
nokkrir molar af ryðguðu járni
og mikið af örþunnum flísum,
sem virðast vera merki um að
heitt járn hafi verið hamrað
þarna,
jall þetta kom fyrir sjónir
eins og gjall það sém finnst
bæði á íslandi og í mörgum
öðrum löndum, þar sem rauða-
blástur hefur verið stundaður,
enda eru mikil lög af mýrar-
rauða þarna rétt hjá.
Þegar grafið var niður í þetta
lag af kolum og gjalli sást að
í miðjum bollanum, niðri s gólfi
var steinn fastur í jörðu, slétt-
ur að ofan og hjá honum e!d-
stæði, og töldu allir sem síu, sð
þetta væri steinn til að lýja járn
á og eldstæðið væri afl. Kring-
um steininn var lag af hvftum
diglumó. Staður þessi virðist því
vafalaust vera smiðja eða járn-
gerðarstaður, þó hefur þar ekki
verið hús heldur verið unmð
undir beru lofti.
— Tjó að þið viljið ekki full-
yrða að svo komnu
máli, að þetta séu norrænar
rústir, — ef svo væri, mynd-
uð þið þá telja að þetta væri
Vínland, og búðir Leifs heopna?
— Nei, það væri ekki hægt
að staðhæfa neitt um, sögðu
þeir tvímenningarnir og nú kom
það fram hjá Þórhalli VLmundur
syni, að þó að hægt væri að fall
ast á að þetta væri norrænar
rústir, þá var hann greinilega
á annarri skoðun en Helge Ing-
stad um það, hvort þetta væri
Vínland. En Helge Ingstad ’nef-
ur lýst því ákveðið sem sinni
skoðun að Vínland væri þarna á
norðurodda Nýfundnalands.
— Það var eitt aðalhlutverk
mitt, sagði Þórhallur að aðgæca
staðhætti þarna og bera þá sam-
an við lýsingar íslenzkra frá-
sagna um Vínlandsferðir. Og ég
tel, að lýsingar á landgæðum
og veðurfari í Islendingasögun-
um komi illa heim við það sem
þarna er. I íslendingasögunum
er sagt að búpeningur hafi gene
ið sjálfala og vetur verið mildur.
En í Lance aux Meadows er hart
land og ströng veðrátta. Hafís
lokar þar landi og Ieysti hann
t.d. ekki fyrr en um 20. júní I
sumar. Vetur eru líka miklu
kaldari en hér.
Jþá er það með staðarlýsing-
una: Þar greinir sögurnar
tvær nokkuð á. I Grænlendinga
sögu eru Vínlandsfarar sagðir
hafa komið á einn og sama stað
í fleiri Ieiðöngrum. En í Eiríks
sögu rauða er talað um tvo staði,
Straumfjörð, sem þeir komu
fyrst til og síðan Hóp þar sem
landskostir voru miklu meiri og
þeir fundu vínvið. Kom Þor-
finnur karlsefni á báða þessa
staði.
Ef þetta eru norrænar minjar,
þá væri freistandi að imynda
sér, að í Lance aux Meadows
væri nyrðri staðurinn. Straum-
fjörður og þá væri Belle Isle
Straumey en Strait of Belle Isle
milli norðurodda Nýfundnalanas
og Labrador væri Straumfjörð-
ur.
Framh. á bls. 10.