Vísir - 18.09.1962, Blaðsíða 7

Reykur ffrá matar-
potti gabbar
slökkviiiðið
Þriðjudagur 18. september 1962.
Slökkviliðið var í gærdag hvatt
að Skólavörðustíg 33, sem er all-
stórt timburhús, en þaðan lagði
mikinn reyk og var óttazt að
kviknað væri í því.
Sá ótti reyndist þó ástæðulaus,
hins vegar hafði maður sem er
leigjandi hússins kveikt undir mat-
arpotti á rafmagnsvél, en að því
búnu yfirgefið húsið. Er þar
skemmst frá að segja, að matur-
inn brann ferlega við í pottinum
og lagði frá honum ferlegan reyk
og mikla stybbu. Töldu íbúar húss-
ins þá öll líkindi til að eldur
kviknað í húsinu og var slökkvi-
liðið hvatt á vettvang með öll sín
tæki og dælur, en sem betur
var ekki um eld að ræða.
Kéraðsmót Sjálfstæðis
manna í Borgarnesi
Sl. laugardag efndu sjálfstæðis-
menn í Mýrasýslu til hins árlega
héraðsmóts síns í Borgarnesi.
Samkomuna settj og stjórnaði
Jón Ben. Ásmundsson forstjórj.
Dagskráin hófst með því, að
Kristinn Hallsson, óperusöngvari,
söng einsöng. Undirleik annaðist
Skúli Halldórsson, píanóleikari.
Að loknum söng Kristins flutti
Ásgeir Pétursson, sýslumaður,
ræðu. Síðan söng Þórunn Ólafs-
dóttir, söngkona, einsöng.
Þessu næst flutti Ólafur
forsætisráðherra, ræðu, og var
máli hans frábærlega vel tekið
áheyrendum.
Fluttur var gamanleikurinn
„Mótlætið göfgar“. Síðan sungu
þau Kristinn Hallsson og Þórunn
Ólafsdóttir tvísöng við undirleik
Skúla Halldórssonar.
Geisfavirkt innihald
mjólkur eykst
i Sviþjóð
Síðasta hálfan mánuð hefur
geislavirkni andrúmsloftsins yfir
sunnanverðri Svíþjóð aukizt og staf
ar það af kjarnorkusprengingum
sem framkvæmdar hafa verið að
undanförnu. I vikunni sem nú er að
líða hefur joð-131 innihald mjólkur
aukizt og hefur verið milli 90 og
180 picocuri í lítra en talið er að
það sé varasamt að innihaldið
verði yfir 130 picocurie, í Norður-
Svíþjóð er minna af þessu geisla-
virka efni í mjólkinni eða um
picocurie í Iítra.
kýs ekki...
Henry Herndon heitir elzti
borgari New York. Hann átti ný
Iega 114 ára afmæli og kom sjálf
ur ríkisstjóri New York í heim-
sókn til hans, gaf honum af-
mælistertu og tók í hönd hans.
En gamli Henry lætur þessa
stjórnmálamenn ekki leika á sig,
nei ekki aldeilis. „Ég ætla samt
ekki að kjósa með honum i' kosn
ingunum í nóvember", sagði
Henry Herndon. En svo bætti
hann við: „Ætli ég kjósi nokk-
urn, ég held ég sé orðinn of
gamall til þess að taka þátt í
stjórnmálum."
rauðið og ástin
Gísli Ástþórsson: Brauðið
og ástin, skáldsaga, 241
bls. Almcnna bókafélagið
— ágúst 1962.
Á tímabilinu frá kreppunni
miklu og fram til heimsstyrj-
aldarinnar síðari var kjarabar-
verkalýðshreyfingarinnar
opin kvika í íslenzku þjóðlífi.
Þá urðu til skáldverk, sem
sprottin voru úr lifandi bar-
áttu, sem var allt í kringum fólk
og hluti af daglegri hugsun
nianna. Nú eru breytt viðhorf.
Kjarabaráttan er nú allt annar
og miklu minni partur af dag-
legu lífi fólksins f landinu. Ekki
svo að skilja, að menn séu
hættir að vilja kauphækkun,
öðru nær. Hins vegár fer sú
barátta nú fram í lokuðum
fundarherbergjum og kemur
fólki tæpast fyrir sjónir nema
sem fyrirsögn í dagblaði. Það
er rétt einstöku maður, sem
langar að lifa upp gamla tíma
og kreppa hnefana, en úr því
verður tæpast nokkum tíma
högg núorðið. Tímarnir hafa
mildað þessi átök á báða bóga.
Með þessar staðreyndir í
huga verður að teljast erfitt
verk að skrifa skáldsögu um
verkalýðsbaráttu, þannig að sá
hluti sögunnar, sem að barátt-
unni veit, verði áþreifanlegur
sannfærandi og nægilega lif-
til að vekja áhuga fólks.
það er hægt að segja það
strax, að í þessari bók Gísla
Ástþórssonar er brauðið sýnu
verra en ástin. Barátta fólks-
ins er búin að missa brodd sinn.
vegar er ástin enn bæði
klassískur og aktúel hlutur og
verður vonandi um ókomna
framtíð, enda er sá hluti sög-
unnar miklu lífrænni og líklegri
til að höfða meir til lesandans.
Og svo er í bókinni enn einn
merkilegur þáttur í íslenzku
þjóðlífi, þó ekki sé hans getið
í titli bókarinnar, en það er
heimur dagblaðanna. Og það er
einmitt þessi þáttur, sem gef-
ur sögunni sitt raunverulega
líf og gildi. Heimur blaðanna er
heimur Gísla Ástþórssonar og
sá raunveruleiki, sem sagan
grundvallast á, því allar sögw
þurfa að byggjast á einhverjum
raunveruleika.
Sögumaður er ungur blaða-
maður við hægrisinnað blað í
Reykjavík, sem verður ástfang-
inn af ungri verkakonu, sem
stendur í fremstu fylkingu í
verkfallsbaráttu. Aðstaða pilts-
ins er heldur erfið, enda hefur
það jafnan reynzt vandasamt að
þjóna tveim herrum svo vel fari.
Hinn ungi blaðamaður leysir
þó þennan vanda eins og annað,
og niðurstaða sögunnar verður
sá einfaldi sannleikur, að mann-
eskjan stendur ævinlega ofar
málefnum. Þess vegna verður
að telja þetta bók bjartsýninn-
ar. Hún hefur að geyma þá
hlýju von, að manneskjurnar
takist í hendur yfir andstæð-
urnar og gangi saman götuna
fram eftir veg áður en lýkur.
Sagan virðist heldur flaust-
urslega byggð, eins og blaða-
grein, sem skrifuð er í flýti.
Til dæmis eru í bókinni tvö
kaflabrot, sem alls ekki eiga
heima i\ sögunni. Að vísu eru
þeir kallaðir fyrri og síðari útúr
dúr, en nafngift ein út af fyrir
sig réttlætir ekki afglöp í bygg-
ingu. Hafi höfundur ekki getað
komið þessum kaflabrotum fyr-
ir í sögunni með sæmilégu móti,
verður að teljast eðlilegast að
hann hefði átt að sleppa þeim.
Þessi umræddu kaflabrot eru
ekki partur af sögunni, en hins
vegar virðist hið fyrra varpa
ljósi á höfund bókarinnar og
sköpunarnauðsyn hans og hið
síðara á érfiða aðstöðu sögu-
manns og stúlku hans, án þess
þó að vera í beinum tengslum
við söguna. Þrautalendingin
hefði sennilega verið að skrifa
formála. Að öðru leyti rennur
sagan fram eðlilega og fremur
hratt svo byggingin ýtir undir
Iesandann fremur en tefur hann
þó hún sé ekki fastmótuð.
Persónusköpun hefur tekizt
vel. Persónurnar eru skýrar,
kannski um of einfaldar í snið-
um sumar hverjar og ýktar en
flestar með sennileikablæ. Það
er einna helzt sögumaður sem
svífur nokkuð í lausu lofti. Það
er dálítið erfitt að átta sig á
því hvers konar maður hann
er í raun og sannlqika. Mér
finnst eins og það gægist fram
milli lína að höfundur hafi
aldrei ráðið það almennilega
við sig hvaða lit hann ætti að
setja á hann. Það er vandi sem
oft fylgir því að skrifa í fyrstu
persónu. Sama persónan gegnir
þá því tvíþætta hlutverki að
vera aðalpersóna sögunnar og
setja jafnframt fram þær skoð-
anir sem rithöfundar birta oft
utan persónanna ef bókin er
skrifuð í þriðju persónu. Þarna
leynist því nokkur hætta.
Sagan er skrifuð í brokk-
gengum og ótömdum stíl. Það
er hugsanlegt að þetta sé gert
að yfirlögðu ráði af því það er
blaðamaður sem segir söguna
en sennilegra er þó að blaða-
mennskan hafi þarna sett stimp
il sim heldur fast á höfund bók
arinnar sjálfan. Svona ótaminn
stíll nýtur sín oft dável í grein-
um og stuttum sögum en á tæp-
ast heima í skáldsögu. Það vant-
ar alla reisn í .stílinn, hann er
alltof strákslegur til að rista
nægilega djúpt til að eiga heima
í alvarlegu skáldverki eins og
Brauðið og ástin hlýtur að vera
hugsuð. Og þarna er kominn
megingalli bókarinnar. Stíllinn
fellur ekki nægilega að efni
hennar. Þá leggur höfundur
einnig mikið upp úr því að
vera fyndinn en skop er afskap-
lega vandmeðfarinn hlutur. Og
það verður að segjast eins og er
að fyndnin í þessari bók er æði
oft misheppnuð. Fyndni í skáld-
sögu má aldrei vera billeg en
það er því miður reyndin með
sumar skoptilraunir höfundar.
Setningar eins og. þessar „það
er of seint að byrgja brunninn
þegar rassinn er dottinn úr bux-
unum“ og „Ég vildi hann hefði
eina tönn og tannpínu í henni
allan sólarhringinn“ geta kann-
ski átt heima í brandarasafni
stráklinga en eiga aftur á móti
ekkert erindi í skáldverk handa
fullorðnu fólki. Þá verða menn
að hafa eitthvað betra að bjóða.
Niðurstaðan verður því sú að
stíll höfundar og kímnigáfa
njóti sín til muna betur í smá-
sögum og stuttum ritsmíðum en
í skáldsögum því þar gilda aðr-
ar leikreglur að mínu viti.
Málfar Gísla Ástþórssonar er
yfirleitt hnökralaust, málið er
hressilegt og víða kjarnyrt og
kyrfilega sneitt hjá bókmáli og
samtölin f bókinni eru ákaflega
lifandi og líklega bezti hluti
sögunnar. Þar er höfundur á
réttri hillu og það má mikið
vera ef Gísli Ástþórsson getur
ekki skrifað dágóða gamanleiki
fyrir svið. Á stöku stað er þó
tekið eilítið kynlega til orða og
verst fellur mér málvi.ia sem nú
er almennt að ryðja sér til rúms
er> það er vannotkun á aftur-
beygða fornafninu. Dæmi: „En
hún hafi bannað mér að hringja
á hana“ (bls. 69). Hér hefði vit-
anlega átt að nota sig.
Gísli Ástþórsson hefur margt
gott skrifað. Hann hefur haslað
sér völl á sviði smásagna og
Framhald á bls. 10.
Pár Lagerkvist hefur nýlega
lokið við að skrifa nýja skáld-
sögu, sem nefnist Pilgrim ,pá
havet. Enda þótt þetta sé sjálf-
stætt listaverk, fellur það sem
fjórða verkið inn í hinn mikla
skáldsagpáflokk Lagerkvist um
leit mannsins að trú sinni. Hin-
ar þrjár eru Barabbas, Sibylla
og Ahasverus död.
í þessum mánuði er væntan-
leg á markaðinn í Bandaríkjun-
um bók eftir Mark Twain, sem
aldrei hefur komið út áður. —
Nefnist bókin Letters from the
Earth. Þessi bók er skrifuð gegn
trúarbrögðum og lögð í munn
Satans, sem skrifar bréf til erki-
englanna Gabríels og Mikaels.
Höfundur birtir þar þá skoðun
sína, að maðurinn sé fangi
heimskulegra trúarkenninga. —
Mark Twain lézt 1910, en dóttir
hans var svo mjög á móti bók-
inni, að hún hefur allan þennan
tíma komið í veg fyrir að hún
væri gefin út.
Danski rithöfundurinn Karl
Bjarnhof er nú um það bil að
gefa út nýja bók á forlagi Gyl-
dendals. Bókin heitir Anonyme
profiler og er úrval greina, sem
Bjarnhoí skrifaði f hjáblað Poli-
tikens, „Magasinet", fyrir nokkr
um árum. í bókinni gætir mik-
illar kímni, en að baki hennar
býr þó djúp alvara.
Mika VValtari, rithöfundurinn
finnski, sem gat sér mesta
frægð fyrir Egyptann, vinnur nú
að nýrri sögulegri skáldsögu,
sem byggð er á reglu Musteris-
riddára. Ekki er enn vitað, hve-
nær bókin muni koma út.
Nýlega er komin í bókaverzl-
anir í Bretlandi skáldsaga, sem
byggist á ævi hins mikla brezka
rithöfundar, Charles Dickens.
Titill bókarinnar er „Charles“
og höfundurinn heitir Victoria
Lincoln.
Mord i Pantomimeteatret eller
Harlekin skelet heitir ný skáld-
saga eftir danska skáldið Tom
'ristensen, og það þykir tíðind-
um sæta í Danmörku, að Krist-
ensen skuli aftur hafa snúið sér
að skáldsöguforminu eftir 30
ára hvíld frá því, ekki sfzt þar
sem hér er um að ræða morð-
sögu. Er sagan látin gerast í
Tívolí í Kaupmannahöfn.