Vísir - 20.10.1962, Blaðsíða 15

/5
TT§Yr . Laugardagur 20. október 1932.
Friedrich Diirreiimatt
GRUNURINN
©0
„Eigið þér við, að ég trúi ekki
á neitt,“ spurði Emmenberger
og rödd hans var gjörsamlega
laus við beiskju.
„Ég fæ ekki skilið, að orð mín
geti haft nokkra aðra merk-
ingu,“ svaraði gamli maðurinn í
rúmi sínu, með hendurnar á á-
breiðunni.
„Á hvað trúið þér, lögreglu-
fulltrúi?" spurði læknirinn og
leit forvitinn og spenntur á
gamla manninn.
Bárlach þagði.
Klukkan tifaði, hvíldarlaust.
Miskunnarlausir vísarnir fær-ð-
ust hægt og sígandi nær tak-
marki sínu.
„Þér þegið,“ sagði Emmen-
bergar, og rödd hans hafði tap-
að hinum háttprúða yfirborðs-
kennda hreimi. Hún hljómaði nú
há og hvell: „Þér þegið. Nútíma-
maðurinn svarar helzt ekki
spurningunni: Á hvað trúið þér?
Það þykir ekki lengur sæma að
spyrja þannig. Maðurinn vill
ekki taka of mikið upp í sig,
eins og það er kallað og allra
sízt gefa ákveðið svar og segja
til dæmis: Ég trúi á guð föður,
son og heilagan anda,“ eins og
kristnir menn voru vanir að
svara hér áður fyrr, og voru
stoltir af trú sinni. í dag vill
maðurinn helzt þegja, þegar
hann er spurður, alveg eins og
ungpía, sem spurð er óþægilegr-
ar spurningar. Hann veit ekki
fyllilega á hvað hann trúir. En
guð veit þó, að hann á sína trú,
þótt hún sé ef til vill nokkuð
þokukennd. Og auðvitað trúir
nútímamaðurinn á mannúð,
kristindóm, umburðarlyndi, rét.t-
læti, jafnrétti og bræðralag, orð,
sem að vísu hafa nokkuð hjá-
róma hljóm, en svo hugsar nann
líka: Það er heldur ekki allt und
ir orðunum komið. Hið þýðingnr
mesta er að lifa siðsömu lífi og
að breyta samkvæmt sinni betri
vitund. Og svo reynir hann það.
Sumir leggja hart að sér, en
aðrir láta berast með straumn-
um. Allt, sem maðurinn tekur
sér fyrir hendur, hvort sem það
er gott eða illt, er undir heppni
komið. Hið góða og hið illa fell-
ur honum í skaut af einskærum
tilviljunum. Af tilviljun verður
maðúr réttlátur, af tilviljun ó-
réttlátur. En svo hikar hann
ekki við að kalla aðra trú-
lausa, ef han þykist sjá eitthvað
viðsjárvert í fari þeirra. Ég held
ég þekki þá þessa menn, sem
eru sannfærðir um, að þeir hafi
rétt til að halda því fram að
þeir viðurkenni, að einn plús
einn séu þrír, fjórir eða jafn-
vel 99. Þessir menn láta sér
ekki detta í hug,’ að' til dæmis
róttækur kommúnisti, sem af
öllu hjarta sínu trúir á nauðsyn
byltingarinnar, og að hún sé eini
vegurinn, sem að lokum leiðir
til góðs, þrátt fyrir milljónir
mannfórna, séu miklu síður trú-
lausir, heldur en þeir sjálfir, eða
einhver Pétur eða Páll, sem
hvorki trúir á guð né nokkuð
annað, hvorki á himnaríki né
helvíti, heldur aðeins á réttinn
til að græða — trú, sem þeir
væru of ragir til að viðurkenna
sem sína. Svo lifa þessir menn
eins og ormar í leðju, sem úti-
lokar alla heilbrigða dómgreind,
og loka augunum fyrir því, sem
gott er og rétt“.
„Ég hafði ekki grun um, að
böðull gæti búið yfir slíkum
orðaflaumi", sagði Bárlach „Ég
hef haldið að þér og yðar líkar
væru fremur orðfáir“.
„Bravó“, hló Emmenberger.
„Þér virðist vera að fá kjark-
inn á ný. Bravó. Ég þarfnast hug
rakkra manna, til að gera til-
raunir mínar hér í tilrauna-
stofunni. Og það er reglulega
leiðinlegt, að sýnikennslan mín
skuli alltaf þurfa að enda með
dauða nemandans. Jæja, nú skul
um við gæta að hver mín trú er,
og síðan skulum við leggja hana
á vogarskálina, og þegar við höf
um lagt yðar trú á hina skál-
ina, þá skulum við sjá, hvor okk
■ar á heitari trú, Nihilistinn, eius
og þér kallið mig eða hinn
kristni. Þér hafið komið hingað
til mín, í nafni mannúðarinnar,
til þess að eyðileggja mig. Ég
vona að þér neitið mér ekki um
þessa ánægju“.
„Ég skil“, svaraði lögreglu-
fulltrúinn, sem lagði sig allan
fram við að leyna ótta sínum,
sem stöðugt jókst, eftir því sem
klukku vísarnir færðust áfram.
„Svo að þér ætlið að segja mér
frá yðar trú. Ég hafði ekki búizt
við, að fjöldamorðingi eins og
þér ætti nokkra trú“.
„Klukkuna vantar fimm mín-
útur í hálf tólf“, sagði Emmen-
berger.
„Hversu vingjarnlegt af yður
að minna mig á það“, andvarp-
aði gamli maðurinn titrandi af
reiði og vanmætti.
„Maðurinn, hvað er maður-
inn?“ sagði læknirinn og hló.
„Ég skammast mín ekki fyrir
trú mína. Ég þegi ekki eins og
þér. Alveg eins og kristnir trúa
á þrjá hluti, sem í rauninni er
einn og sami hluturinn, hin
heilaga þrenning, eins trúi ég á
tvo hluti, sem í rauninni er
einn og sami hluturinn. Ég trúi
á efnið, sem í feikn sinni býr
yfir kyngikrafti, og á hnöttinn,
sem við getum gengið um, sem
við lifum á, og þjótum á í gegn-
um endalausan geiminn. Ég trúi
á efnið (hversu fátæklegt og
tómlegt er að segja: Ég trúi á
guð, í samanburði við það). Ég
trúi á efnið, sem er áþreifanlegt
eins og dýrin, jurtirnar og kolin,
og getur verið óáþrefanlegt og
varla reiknanlegt, eins og atóm-
ið. Og enginn guð getur verið
skýring, á hinum óskiljanlega
leyndardómi tilveru þess. Og ég
trúi því, að ég sé aðeins hluti
þessa efnis, alveg eins og þér,
og að tilvera mín veiti mér rétt
til að gera það, sem ég vil gera.
Sem hluti efnis, er ég aðeins
sjónhending, aðeins tilviljun, al-
veg eins og lífið sjálft í þessum
óskapléga heimi er tilViljun.
Væri jörðin ofurlítið nær sól-
inni, væri ekki um neitt líf að
ræða. Og mit líf er aðeins andar
tak í ómælanlegu rúminu. Ó, ég
man hina stórfenglegu nótt, er
I
A
f*
A
rs
...THE NEXT PWyj ALL THAT WAS LEFT WEKE
EA\BEKS--AN7 MANV S07IES CHAE.KE7 5EYON7
KECOGNITION.
UPON KEACHING FOfC HIS
7UKCHASE, HIS FACE SECAME
EX70SE7. THE AGENT SAWANP
SHKANK. SAC<. IN TEKKOK!
...MUCH LATEK,AT A STEAMSHIP
OFFICE, A MYSTEKIOUS TKAVELLEK
BOUGHT A TICKET. |.|b.57Sð
Daginn eftir voru búðirnar Löngu siðar keypti mjög dular- Pegar hann ætlar að taka við Afkreiðslumaðurinn sá það og
rjúkandi rúst — og fjölmörg lík fullur náungi sér far með skipi. miðanum, kom andlit hans í ljós. hrökk til baka af hræðslu.
voru óþekkjanleg.
Barnasagan
KALLl
$>g super-
filmu*
fiskurim
Vélameistarinn íauk við að
setja saman hjólið á einu andar-
taki og þeyttist af stað gegn-
um Mudanooze. Hann stanzaði
úti fyrir húsi sem stýrimaðurinn
hafði leigt herbergi í. Gestgiafi
hans var einmitt að færa honum
te þegar heimilisfriðurinn var rof
inn af meistaranum. „Við Iéttum
akkerum eftir skamma stund.
Sill, en ég veit ekki hvert víf1
förum. Kalli var mjög íbygginr
á svi, Heldurðu að við getun'
fundið Tomma?" Það reyndist
erfitt að hafa upp á honum en
að lokum fundu þeir káetudreng-
mn þar sem hann var að leika
fótbolta.
mér skildist þetta. Ekkert er efn
inu heilagra: Maðurinn, dýrin,
jurtirnar, tunglið og stjörnurnar,
eða hvað sem ég lít augum,
eru tilviljunarkenndir hlutir,
smámunir, alveg eins og sjávar
löðrið og öldur hafsins. Það gild
ir einu hvort lilutirnir séu eða
séu ekki, þeir eru forgengilegir.
Ef þeir væru ekki til, kæmi eitt
hvað annað í þeirra stað.
Slokkni lífið á þessari plánetu,
kviknar það á annarri, einhvers
staðar úti í geimnum, alveg eins
og stóri vinningurinn kemur allt
af af einskærri tilviljun, eftir því
hvernig tölurnar koma út. Það
er hlægilegt, að tala um eilíft
líf til handa manninum, því að
það verður aldrei annað en
blekking. Og það er fásinna að
gera sér rellur út af velferð
mannsins í heimi, sem byggist á
einu stóru happdrætti. Eins og
það væri nokkurt vit, að sér-
hvert númer hlyti vinning, í stað
þess að flest vinna engan. Hvað
ætti þá að verða um löngunina
til að verða sá eini útvaldi og
óréttláti, sem vinnur vinninginn.
Það er fásinna að trúa á efnið
á sama tíma og mannúðina. Það
er aðeins hægt að trúa á efnið
og sitt eigið ég. Réttlæti er ekki
til — hvernig gæti efnið veri^
réttlátt - aðeins frelsi, sem
enginn getur aflað sér — því
það hlyti að vera réttlæti —
frelsi, sem ekki er hægt að veita
— því að hver ætti að veita það
— heldur frelsi, sem maðurinn
verður að taka sér með valdi.
Frelsið er hugrekki til glæpa,
vegna þess að það sjálft er glæp
ur“.
„Ég skil“, hrópaði lögreglu-
fulltrúinn, samanhnipraður eins
og deyjandi dýr,
„Þér trúið ekki á neitt annað
en réttinn til að pynta mann-
inn“.
„Bravó“, svaraði læknirinn og
klappaði saman höndunum.
„Bravó. Þetta kalla ég góðan
nemanda, sem þorir að draga
slíka ályktun. Bravó, bravó“
(Hann - klappaði aftur saman
höndunum). „Ég hef þorað að
vera ég sjálfur, og ekkert ann-
að. Ég gaf mig á vald þess, sem
gerði mig frjálsan, morðum og
pyntingum. Þegar ég drep mann
— og það geri ég enn einu
sinni klukkan sjö - þegar ég
stíg út fyrir siðmenninguna, sem
veikleikar okkar hafa skapað,
verð ég frjáls, verð ég ekkert
nema eitt augnablik, en hvllíkt
augnablik. Sigur minn og frelsi
endurspeglast í kraftinum, sem
er óskaplegur eins og efnið
sjálft, eins voldugur og það, og
eins óréttlátur og það, í angist
ar veinunum og kvölunum, sem
skína úr gljáandi, galopnum aug
um, í vanmáttugu hvítu holdi,
sem skelfur undir hnífnum mín-
um“.
Ódýr
barnanærföt
Verzluntn