Vísir - 13.11.1962, Blaðsíða 7

V í S I R . Þriðjudagur 13. nóvember 1962.
—Ml ■llilllll'ill III il m ^■i^saisHairerara aaan?
7
☆
Dr. Gylfi Þ. Gíslason við-
skipíamálaráðherra flutti
á Alþingi í gær skýrslu
ríkisstjórnarinnar um efna
hagsbandalagsmálið. Kom
þar m. a. fram, að ríkis-
stjórnin telur að ennþá sé
ekki kominn tími til á-
kvarðana í því máli. Hún
leggur áherzlu á, að sem
bezt verði fylgzt með fram
bandalagsins. Hann benti á, að vöru
útflutningur íslands hefði að 40 —
50% verið við þau ríki, sem lík-
legt er að gerist aðilar að banda-
laginu, og að tollur Efnahagsbanda-
lagsins á sjávarafurðum væri mjög
hár. Ráðherrann gerði síðan grein
fyrir afstöðu helztu útflutningsaf-
urða okkar, og ræddi síðan noklcuð
um aðra markaði, sem til greina
kæmu, ef við gengjum ekki í banda
lagið. Sagði ffann í því sambandi
orðrétt:
Hugsanlegir
markaðir.
Um það getur ekki verið ágrein-
ingur, að íslendingar mundu missa
mikla markaði í V-Evrópu, ef ekki
tekst samstarf við Efnahagsbanda-
lagið í einhverri mynd. En þá má
spyrja, hvaða skilyrði íslendingar
hafi til þess að afla sér markaða
utan Vestur-Evrópu í stað þeirra,
sem þar töpuðust.
í Bandaríkjunum eiga íslendingar
svo sem kunnugt er, mikinn og
góðan markað fyrir freðfisk. Þótt
vonir standi til, að sá markaður
fari stækkandi, getur hann ekki
tekið við mjög auknu magni á
skömmum tíma, án þess að af því
leiddi verðfall, og engar horfur eru
á, að freðfiskmarkaður í Banda-
ar, að ekki sé hægt að draga nema
eina ályktun af þeim staðreynd-
um, sem ég hefi nú lýst, sem sé
þá, að íslandi sé á því brýn nauð-
syn að tengjast Efnahagsbandalagi
Evrópu með einliverjum þeim hætti
sem geri okkur kleift að selja af-
urðir okkar til V-Evrópu á grund-
velli jafnréttis við aðra framleið-
endur álfunnar. Ef ekki verður um
slík tengsl að ræða, hlýtur efna-
hagur okkar að verða fyrir miklu
áfalli, og horfur á aukinni velmeg-
un og bættum lífskjörum hér á
landi á komandi áratugum að
verða stórum verri en ella. Þetta
eru efnahagsrökin, sem liggja til
grundvallar skoðunum ríkisstjórn-
arinnar í þessu máli. Auk þeirra
má svo nefna önnur rök fyrir nauð
syn tengsla við Efnahagsbandalag-
ið, og eru þau í rauninni sízt veiga
minni. En þau eru, að það væri ís-
lendingum hættulegt að einangrast
á sviði viðskipta- og efnahags-
mála frá þeim þjóðum, sem eru
okkur skyldastar og standa okkur
næst á sviði menningar og stjórn-
mála. Slíkri einangrun mundi bráð
lega fylgja einangrun á öðrum svið
um. Þróun í þá átt yrði íslending-
um ekki til góðs, hvorki í bráð né
lengd.
um eða fyrirvörum við undirskrift
Rómarsamningsins. Vandamál okk
ar íslendinga er fólgið í því, að
við þurfum annars vegar að ná
þeim viðskiptatengslum við Efna-
hagsbandalagið, sem eru okkur
nauðsynleg, en hins vegar að fá
tryggingu fyrir því, að jafnréttis-
ákvæði Rómarsamningsins geti
ekki orðið okkur að fjörtjóni. Auk
þess þarf að finna lausn á*þeim
vandamálum, sem leiða af mikilli
tollvernd viss hluta íslenzks iðnað-
ar og hinum tiltölulega miklu við-
skiptum okkar við jafnkeypislönd.
Hér er um flókin og erfið vanda-
mál að ræða, svo flókin og erfið,
að engin lausn á þeim er auðveld,
hversu góður vilji, sem ríkjandi
væri á báða bóga.
Þvínæst rakti ráðherrann þær
leiðir sem hugsanlegar væru og til
greina gætu komið. Þær eru þrjár,
full aðild, aukaaðild og viðskipta-
samningur um gagnkvæma lækkun
tolla og afnám innflutningshafta á
grundvelli sáttmáia Alþjóðatolla-
málastofnunarinnar. Hann ræddi
þessa möguleika, sýndi fram á að
full aðild væri útilokuð. Um auka-
aðild sagði hann , að aðeins einn
samningur um aukaaðild hafi verið
gerður, þ. e. samningurinn við
Grikki og grundvallaratriðin í hon-
þjóðirnar eiga að sjálfsögðu meira
undir þessari aðstoð en stærri þjóð
ir. Sú framtíðarþróun íslenzkra at-
vinnuvega, sem við gerum okkur
vonir um, er án efa útilokuð nema
til komi veruleg aðstoð erlends fjár
magns og erlendrar tæknikunnáttu.
Lausn vandamálanna getur því ekki
verið fólgin í því einu að byggja
múr gegn erlendu fjármagni og
erlendu vinnuafli, heldur í því að
skapa þau skilyrði, að erlent fjár-
magn og sérhæft erlent vinnuafl
geti starfað hér á landi undir því
eftirliti, sem við sjálfir teljum
nauðsynlegt.
Ég held einnig, að það sé óraun-
hæft að ætla, að tengsl við Efna-
hagsbandaiagið mundu leiða til á-
kafrar ásóknar erlendra aðila um
að stunda atvinnu og reka atvinnu-
fyrirtæki hér á landi. Sannleikurinn
er sá, að mikill skortur er á vinnu-
afli í Evrópu og verður í fyrirsjá-
anlegri framtíð, og mikil tregða
er á flutningi verkafólks á milli
landa. Atvinnurekstur hér á landi
er útlendingum ekki heldur eftir-
sóknarverður nema á fáum sviðum.
Þetta breytir að sjálfsögðu ekki því,
að við' þurfum að geta haft fullt
vald til þess að vernda okkur fyrir
hugsanlegum hættum. En það er
ekki aðeins skaðlegt að loka aug-
tslandi brýn nauðsyn að
tengjast Efnahagsbandalagi Evrápu
Gylfi Þ. Gíslason.
vindu mála erlendis, að
gerðar verði athuganir á,
hvaða áhrif aðild að banda
Iaginu hefur hér innan-
lands, og að íslendingar
kynni ráðamönnum Efna-
hagsbandalagsins þau
vandamál, sem stofnun
þess og stækkun hefur í
för með sér fyrir íslend-
inga. En hún telur enn
fremur brýna nauðsyn ís-
lendinga að tengjast Efna-
hagsbandalaginu.
Dr. Gylfi gerði í fyrstu grein
fyrir þeirri þróun, sem nú ætti
sér stað í Vestur-Evrópu, stjórn-
málalega og efnahagslega og kvað
hana tvímælalaust ætti eftir
að hafa áhrif á atvinnulíf og lífs-
kjör íslendinga.
Hann fór nokkrum orðum um
stöðu íslands rneðal vestrænna
Evrópuþjóða, og sagði að það ætti
að vera öllum sem æskja tengsla
við Vestur-Evrópu kappsmál að
hefja umræður um þessi mál upp
fyrir allt stjórnmálaþras og dæg-
urmál.
Stefna íslands verður að mótast
af tvennu: Keppa að því að gera
íslandi kleift að vera þátttakandi
í þeirri þróun í viðskipta- og efna-
hagsmálum álfunnar og tryggja
þjóðina fyrir þeirri hættu, sem
þessi þátttaka getur falið í sér
vegna smæðar þjóðarinnar og ein-
hæfni náttúruauðlinda landsins.
Ráðherrann rakti síðan ítarlega
þróun þá, er átt hefur sér stað í
viðskiptamálum Vestur-Evrópu frá
siðustu styrjöld með hliðsjón af
utanríkisviðskiptum íslenzkum og
þjóðarbúskapnum.
Síðan gerði hann grein fyrir þeim
vandamálum, sem íslendinga biði
vegna stofnunar og stækkunar
ríkjunum vaxi á næstu árum eins
ört og Evrópumark., þar eð þær
breytingar í þessum efnum, er nú ;
eru framundan í Evrópu, hafa þeg-
ar átt sér stað í Bandaríkjunum.
Skilyrði eru án efa á því að auka
sölu skreiðar og saltfisks í Iönd-
um Afríku og Mið- og Suður-
Ameríku. Mjög er hins vegar hætt
við því, að aukin sala til þessara
landa yrði að vera á jafnkeypis-
grundvelli að meira eða minna
leyti, en slíkum viðskiptum væru
settar þröngar skorður vegna þess,
hversu litlar þarfir við höfum fyr-
ir þær vörur, sem þessi lönd fram
leiða. því má ekki heldur gleyma
að markaður í þessum löndum er
: fremur þröngur og ekki í örum
vexti, og að þessi lönd sjálf keppa
nú mjög að því að auka eigin fisk-
veiðar sínar.
Útflutningur til A-Evrópulanda
getur aðeins átt sér stað á grund-
velli jafnvirðiskaupa. Aðalerfið-
leiki I'slendinga í viðskiptum við
Austur-Evrópu hefur ætíð verið
sá, að finna þar nógu mikið af
vörum, sem henta okkur og við
getum keypt þar á eðlilegu verði.
Við flytjum nú inn ýmsar vörur
frá A-Evrópu, sem uppfylla ekki
þær kröfur, sem gerðar eru hér á
landi til gæða og útlits, og fyrir
þessar vörur verðum við stundum
að greiða verð, sem er allmiklu
hærra en annars staðar í heimin-
um. Þótt viðskiptin við Austur-
Evrópuríkin, og þá ekki sízt Sovét-
ríkin, hafi verið okkur mikilvæg
og það hljóti að vera stefna okkar,
að þau geti haldið áfram, þá verð-
um við að gera okkur ljóst, að ein-
mitt vegna þess, að þau eru á jafn
keypisgrundvelli og hversu úrval
þeirra vöru, sem okkur hentar, er
lítið í þessum löndum, þá eru skil-
yrðin til aukningar á þessum við- j
skiptum takmörkuð.
í
Nauðsyn að tengjast EBE. i
Það er skoðun ríkisstjórnarinn-1
Mikil hætta
lítilli þjóð.
En þótt íslandi sé brýn nauðsyn
á tengslum við Efnahagsbandalag-
ið, telur ríkisstjórnin á hinn bóg-
inn þau tengsl ekki mega vera með
þeim hætti, að umráðum okkar
yfir atvinnulífi landsins og' auð-
lindum þess sé á neinn hátt stefnt
í nokkura hættu, né heldur menn-
ingu okkar og þjóðerni. Rómar-
samningurinn er mótaður af pví
meginsjónarmiði, að fullt jafnrécti
skuli ríkja milli borgara aðildar-
ríkjanna að því er snertir rétt til
atvinnurekstrar, atvinnu- og fjár-
festingar, hvar sem er á bandalags
svæðinu. Markmið þessarar grund
vallarreglu er að sjálfsögðu, að
sem mestur efnahagsárangur hljót
ist af því, að koma sameiginlega
markaðinum á fót. En skilyrðis-
laust jafnrétti hlýtur að fela í sér
mikla hættu fyrir litla þjóð, sem
á sér gamla arfleið og býr við sér-
stæða menningu, en er að ýmsu
leyti skammt á veg komin í þróun
atvinnuvega sinna og byggir auk
þess afkomu sína að verulegu leyti
á forgengilegum náttúruauðlind-
um. í raun og veru er aldrei um
að ræða fullt jafnrétti milli hins
veika og sterka. Það er einmitt
einn af hornsteinum þroskaðra
þjóðfélagshátta á Vesturlöndum,
að hinn veiki er varinn fyrir mis- j
beitingu valds, er leitt gæti af ó-
skoruðu jafnrétti hins sterka og
veika. Á hliðstæðan hátt hlýtur
smáþjóð eins og íslendingar að
telja sér nauðsyn á að vernda sig,
ef hún tekur upp náin efnahags-
tengsl við miklu stærri og sterkari
þjóðir. Rómarsamningurinn gerir
ekki beinlínis ráð fyrir slíkum
vandamálum, enda bar þau ekki
verulega á góma meðal þeirra
ríkja, sem stofnuðu Efnahags-
bandálagið í upphafi. Þó var sér- j
staða minnsta ríkisins, Luxemborg
ar, viðurkennd á tveim mikilvæg-
um sviðum með sérstökum bókun-
um væru svo ólik okkar vandamál-
um, að hann gæti aðeins að mjög
takmörkuðu leyti verið fyrirmynd
að hugsanlegum aukaaðildarsamn-
ingi íslendinga.
Erlent vinnuafl
og fjármagn.
Ráðherrann sagði m. a. um auka-
aðild: Ástæður þess að íslendingar
geta ekki gengizt undir allar regl-
ur Rómarsáttmálans, liggja ekki í
skipan efnahagsmála okkar, heldur
í smæð þjóðarinnar og einhæfni
þeirra náttúruauðlinda, sem hún
byggir afkomu sína á. Við getum
því ekki gert okkur kleift að gang-
ast undir þessar reglur með neins
konar breytingum á skipan efna-
hagsmála okkar, og orsakir vanda
okkar í þessum efnum geta ekki
horfið úr sögunni á ákveðnum
tíma, heldur eru varanlegs eðlis.
I hugsanlegum aukaaðildarsamningi
yrði þess vegna að viðurkenna
sérstöðu íslendinga að þessu leyti
og heimila okkur að setja þær tak-
markanir á rétt til atvinnurekstrar
og frjálsar hreyfingar fjármagns og
vinnuafls, sem við teldum nauð-
synlegar til verndar brýnum hags-
munum okkar.
Á þessu sviði eru aðalvandamál-
in í sambandi við hugsanlegan auka
aðildarsamning við Efnahagsbanda-
j lagið. Það er mikilvægt, að á þessi
vandamál sé litið af fullu raunsæi
og skilningi. Ég held t. d., að það
sé á misskilningi byggt, að telja
vandamálin eingöngu fólgin í þeirri
hættu, sem okkur getur stafað af
erlendu vinnuafli og erlendu fjár-
magni, er til landsins flyttist, og
draga síðan þá ályktun, að við
þurfum umfram allt að geta haldið
erlendu vinnuafli og erlendu fjár-
magni frá landinu. Hinu má ekki
gleyma, að hvorki við né nokkur
önnur þjóð, stór eða smá, hefur
getað þróað atvinnulíf sitt nema
með aðstoð erlendrar tæknikunn-
áttu og erlends fjármagns, og smá-
unum fyrir þeim, heldur einnig að
gera of mikið úr þeim.
Mér virðist kjarni málsins vera
þessi: Annars vegar getur atvinnu-
rekstur útlendinga og störf sér-
menntaðra erlendra manna hér á
landi orðið okkur til mikilla hags-
bóta. í því sambandi er sérstaklega
vert að benda á, að tæknikunnáttu
er oft á tíðum ekki hægt að verða
aðnjótandi nema í sambandi við
hagnýtingu erlends fjármagns. Hins
vegar fylgir atvinnurekstri útlend-
inga og erlendri fjárfestingu hér á
landi sú hætta, að útlendingar gætu
náð úrslitaáhrifum í einstökum at-
vinnugreinum og starfsemi þeirra
stuðlað að eyðingu náttúruauðlinda.
Gegn þessu hvoru tveggja verðum
við að geta tryggt okkur. Við verð-
um að hafa það á okkar valdi,
hvern atvinnurekstur útlendingar
megi stunda hér og hver áhrif
þeirra í hverri atvinnugrein megi
verða. Fiskveiðar útlendinga innan
íslenzkrar fiskveiðilögsögu koma að
sjálfsögðu ekki til greina. Hugsan-
legur aukaaðildarsamningur yrði að
veita íslendingum rétt til þess að
setja reglur um þessi efni. Aðal-
spurningin í sambandi við aukaað-
ildarsamning eins og þann, sem ég
hefi hér rætt, yrði að sjálfsögðu,
hvort Efnahagsbandalagið teldi slík
ákvæði, sem takmörkuðu skyldur
okkar, samrýmanleg því, að við
hefðum tollfrjálsan og ótakmark-
Framh. á 5. síðu.