Vísir - 13.12.1962, Blaðsíða 7

gíðastliðið sumar sá ég þess oft
getið í blöðum, að æskumenn
drykkju meira en góðu hófi
gegndi og spilltu samkomum með
alls konar aðgangi, sem ekki þótti
vel alinni og hraustri æsku sæm-
andi. Ég taldi að þetta ástand
hlyti að leiða til þess, að öll ráð-
in, sem kosin eru af pólitískum
flokkum til þess að gera hitt og
þetta fyrir æskuna, myndu stinga
upp á einhverjum leiöum til úr-
bóta en ég varð ekki var við
neinar uppástungur. Þóttist ég í
aðgerðarleysi allra launuðu ráð-
anna sjá enn eina sönnun þess,
að fræðslu-félags- og mannúðar-
mál eru ekki pólitísk og því ó-
hæfa að velja menn í þakklætis-
skyni fyrir pólitíska vikalipurð til
að sinna þeim, enda árangurinn
eftir því.
Þegar fram á haustið kom fóru
að berast fréttir af nautnalyfja-
notkun æskunnar í blöðum, brá
þá mörgu fólki í brún og voru þó
lýsingar blaðanna bragðlitlar í
samanburði við veruleikann.
Nú hljóta ráðin að láta til sín
heyra hugsaði ég, en ekkert hijóð
kom úr þeim hornum enda ef til
vill ekki von til eins og vali þeirra
er háttað. Hvenær skyldi verða
farið að velja menn í ábyrgðar-
stöður eftir hæfni en ekki póli-
tísku hugarfari hugsaði ég, sér-
staklega eftir að ég komst á snoð-
ir um, að ung stúlka hafði verið
flutt á geðveikrahæli sökum of-
neyzlu nautnalyfja, en aðalráðið
hafði staðið uppi ráðalaust fyrir
nokkrum árum gagnvart vanda-
málum á heimili hennar, enginn
staður var til á landinu, sem hent
aði börnum með taugatruflanir
Eigi að sí': .iV lét Barnaverndar-
nefnd Reykjavíkur sig hafa það
eigi alllöngu síðar að lýsa því
yfir, að enginn hörguli væri á
hælum handa börnum. Kokhreyst
in stendur líkiega í réttu hlut-
falli við þekkingarleysið og senni-
lega fylgjast þekkingarleysi or
ábyrgðarleysi einnig að.
Um sama leyti og þetta gerðist
frétti ég að breyta ætti rekstri
mikils danshúss í höfuðborginm
og ætti rekstur þess ( framtíð-
inni að stuðla að því, að skemmt
analíf æskunnar yrði heilbrigðarr
en áður. Ég vissi að fræðslumála-
stjórn var nýbúin að halda mán
aðardansrá- keið fyrir kennar?
og tízkuskóli handa karlmönnum
var í undirbúningi, þannig studd:
hvað annað að því er virtist, eink?
framtakið og ríkisvaldið. Samt
^at ég ekki varizt þeirri hugsun
ið dansinn einn væri ekki ein
ilítur, en með tilliti ti! hvað?
■náttarvöld á sviði menningar
mála tignuðu dansguðinn einan
forðaðist ég vitaniega að flík?
þeirri skoðun. Hins vegar tók ép
mig til og skrifaði 5 þekktum sái
fræðingum i 5 Iöndum og leitaði
álits þeirra á dansinum og ýmsu
öðru i sambandi við æskulýðs-
mál.
Áður en svör bárust, var farið
að ræða um nautnalyf á Alþingi
og dóms og heilbrigðismálaráð-
herra lýsti því yfir, að allt yrði
gert sem unnt væri til að kveða
þann ófögnuð niður. Allir hugs-
andi menn hlutu að fagna þessari
yfirlýsingu hins mæta manns, en
í henni hlaut að felast, að öll
æskulýðsmál yrðu athuguð ná-
kvæmlega og siðan hafizt handa
um úrbætur. Enginn maður, sem
kominn er yfir fermingu og hef-
ur óbrjálaða dómgreind, lætur sér
vitanlega til hugar koma að lausn
nautnalyfjamála felist í því einu
að herða eftirlit með nokkrum
kærulausum læknum og fylgjast
betur en áður með smygli, þótt
hvort tveggja sé sjálfsagt. Leið-
um til að afía nautnalyfja er ekki
hægt að loka, svo það verður að
koma í veg fyrir að fólk vilji
nota þau. Felist ekki aðgerðir
sem stuðla að bættu siðferðis-
uppeldi þjóðarinnar í aðgerðum
yfirvalda, eru þær markleysi og
fálm í skammdegismyrkri ráðleys
isins.
En víkjum nú að dansinum,
sem virðist ;ga að leiða isienzka
æsku út úr öllum ógöngum og
auðvelda henni sporin til aukinn-
ar menningar og meiri farsældar
en nokkru sinni fyrr.
Enginn hinna 5 frægu manna.
sem ég ieitaði til, hefur treyst sér
að mæla með dansi sem því eina
Æskulýðsklúbbar eiga ekki að
vera mjög stórir og þeir þurfa
alls ekki að vera sérstaklega full-
komnir hvað útbúnað snertir.
Hins vegar verða þeir að veita
unglingum möguleika á að gera
Sér sem flest til dægrastyttingar
með sem frjálsmannlegustu sniði.
Það er ekki von, að unglingar,
sem setið hefur á skólabekk mik-
ipn hluta dagsins, vilji komast
undir venjulegan skóiaaga á
kvöldin. Þvert á móti á klúbbur-
inn að vera eins líkur frístunda-
rými á stóru heimili og unnt er,
aðeins er í klúbbnum loku skotið
fyrir. að eðiileg glaðværð unga
fólksins trufii lestrarlöngun full-
orðinna eða verc þeim á annan
hátt til ama. Vafalaust mætti láta
eitthvað af svona æskulýðsstarf-
semi fara fram í skólunum sjálf-
einnig hafa í huga, að það er
óhæfa að skipta skólanum þegar
börnin eru 13 ára og svipta þau
þannig snögglega og alveg að á-
stæðulausu handleiðslu og leið-
sögn kennara, sem þau hafa þekkt
árum saman, Með þessu er verið
að flýta fyrir því að börnunum
finnist þau vera orðin fullorðin
og að sama skapi er dregið úr
áhrifavaldi heimilanna. Skólalög-
gjöfin ýtir beinlínis undir sjálf-
ræðisþrá barnanna, sem kemur
venjulega frekar of snemma en
of seint, ekki sízt á þessari vel-
sældaröld, þegar unga fólkið er
vel alið og nær líkamlegum
þroska löngu fyrr en andlegum.
Ofan á allt þetta bætist, að í ungl
ingaskólum er kennd félagsfræði,
sem beinlínis kennir unglingun-
um, að þegar þeir séu orðnir 16
Eftir Ólaf Gunnarsson, sálfræðing
rétta. Hins vegar telur sá, sem
gerir málinu bezt skil í sínu
svari, að það geti verið ágætt að
hafa einn eða fleiri dansstaði fyr
ir æskuna í borg á stærð við
Reykjavik, og séu þeir þá þannig
staðsettir, að sem flestir ungl-
ingar yfirgefi sín heimahverfi til
að sækja þá án þess að dragast
inn í hringiðu skemmtanalífs
þeirra er slíkt stunda af mestu
kappi. Aðaláherzluna verði hins
vegar að ieggia á litla æskulýðs-
dúbba í i.verfunum sjálfum, þar
sem unga fólkið getur iðkað marg
vísleg hugðarefni sín, m. a. feng-
ið sér snúning.
Þetta svar, sem barst frá pró
fessor John Cohen, forstöðu
manni stærstu háskíiadeildar •
sálfræði á ~ etla~di. sýnist mér
koma mjög heim við það, sem
heilbrigð skynsemi ætti . 1 getr
sagt hverjum manni.
Það er ekki eðliiegt, að ungl-
ingur, sem er ö: um kafinn við
nám sitt, en vill þó létta sér upp
. ið og við á k- "n. vilii fara
bæinn á enda til þess að geta
teflt eina skák við iafnaldra sinn
skipt við hann á frímerkjum eð?
föndrað við einh smíð: 'grip,
svo nokkuð sé nefnt af venjuleg-
um áhugamálum unglinga.
um að kvöldi dags, en til þess að
hún komist á þar og geri gagn,
verður að fela hana virkilegum
áhugamönnam, sem fái sem ó-
bundnastar hendur. Ráðin eru
hvort sem er búin að sanna van-
mátt sinn í þessu efni og eiga
eftir að gera það betur, ef ekki
verður farið að skipa menn í þau
samkvæmt tilgangi þeirra og þá
valið í þau eftir hæfni manna en
ekki stjórnmálaskoðunum.
í grein, se... ég skrifaði í Vísi
þann 1. nóv. s. 1., benti ég á
ýmsar orsakir til ófarnaðar ís-
lendinga í æskulýðs- og fræðslu-
málum og bar fram tillögur ti1
úrbóta. Fjöldi kennara og skóla
stjóra hafa iátið < ljós mikla
ánægju með þær umbótatillögur
sem jrar voru bornár fram. og er
þess að vænta að hinir sömv
menn vinni heilshugar að fram-
kvæmd þeirra. Mættu þeir þá
ára, ráði þeir sér alveg sjálfir,
hafa mörg heimili átt um sárt að
binda sökum þesssarar einhliða
túlkunar á lögum, en engir valda-
menn hafa fengizt til að kippa
þessu í lag og eru þannig með-
ábyrgir fyrir vandræðum sumra
foreldra.
Sennilega væri það gott ráð til
að auka ábyrgðartilfinningu
þeirra manna. sem taka sæti i
alls konar ráðum án þess að hafa
mikið annað en ákveðnar pólitísk
ar skoðanir til brunns að bera
að birta myndir af þeim við og
við í dagblöðunum og minna
bannnig foreldra á tilveru þeirra
og þá ábyrgð, sem þeir hafa tek-
izt á herðar. Þetta ætti að vera
auðvelt í framkvæmd, þvi yfir-
’.eitt er þarna um menn að ræða,
sem hafa - mn af að minna al-
menning á tiiveru sína og flokks-
blöðin jafnan fús tii að hampa
slíkum mönnum á einn eða annan
hátt.
Ásamt svari við spurningu
minni til prófessor Cohen, fékk
ég merka skýrslu, sem fjallar um
afbrot unglinga á T Mandi. Ef
gera má ráð fyrir að þróunin eigi
eftir að verða eitthvað svipuð hér
og hún hefur verið þar, væri ekki
ófróðlegt að gera sér nokkra
grein fyrir hvernig hér muni
verða komið eftir 5 ár. Vil ég
því ráðleggja fóiki sem á börn
eða barnabörn á aldrinum 8—12
ára að klippa út eftirfarandi kafla
úr þessari grein og geyma hann
næstu 5 árin. Vil ég í þessu sam-
bandi minna á hið fornkveðna, að
eigi veldur sá er varar þótt verr
fari.
Foreldrar, sem eiga nú dreng
á áðurnefndu aldursskeiði, mega
samkvæmt brezku reynslunni
gera ráð fyrir að eftir 5 ár verði
5 sinnum meiri líkur til að hann
ráðist á annað fólk líkamlega og
valdi áverkum, jafnvel dauða.
Nýlega myrti 13 ára drengur i
nágrannalandi okkar stúlku á
svipuðu reki. Honum varð ekki
meira um að svipta stúlkuna lífi
en það, að hann sat við að læra
sálmvers, sem honum höfðu verið
sett fyrir í skólanum, þegar lög-
reglan kom til þess að taka hann
fastan. Svona má rekja alls kon-
ar afleiðingar til upplausnar í
uppeldismálum og misskilins
frelsis, en margar afleiðingar ó-
happastefnu síðustu ára eru þann
ig, að almenningi og yfirvöldum
finnst þægilegast að loka bæði
augum og eyrum fyrir þeim boð-
skap, sem þær hafa að flytja.
Eftir 5 ár verður 8 sinnum
meiri hætta á því en nú er að
litia stúlkan yðar, sem nú er 8 —
12 ára, lendi út í drykkjuskap
það verður 5 sinnum meiri hætta
á því að hún lendi í lauslæti og
3 sinnum líklegra en nú að hún
fremji sjálfsmorð.
Þetta er samkvæmt reynslu
Breta, ef til vill verður þetta eitt-
Framhaid á bls. 10.
KÁDAllYSIB