Vísir - 09.01.1963, Síða 7

V í SIR . Miðvikudagur 9. janúar 1963.
7
Þegar bókinni er
lokið
hún
Viðtal við John Steinbeck
Að vinna nóbelsverð-
laun er að bera merki
heimsborgarans á enni
sér, maður, sem hlotið
hefur slíkan heiður, er
merktur til æviloka.
Hann er skyndilegá orð-
inn spámaður og stjórn-
vitringur. Sumir hafa
brotnað undir þessu oki.
Aðrir hafa tekið því sem
sjálfsögðum hlut.
— Ef mig langar til að skrifa
harkalega sögu, þá geri ég það,
sagði Jóhn Steinbeck, sem nú
fyrir skemmstu hlaut bókmennta
verðlaun Nobels, en sú veiting
hefur hlotið meiri gagnrýni en
nokkur önnur um árabil. — Ég
neita með öllu að gefa stjórn-
málalegar yfirlýsingar. Það er
kynlegur dularblær á þessum
verðlaunum, og vitanlega Iangaði
mig til að hljóta þau, en þau hafa
mjög slæm áhrif á sumt fólk.
Það bezta, sem ég get gert núna,
er að reyna að gleyma þeim.
Nágrannar mínir heima munu
líka bráðlega gleyma þessu. í
fyrsta skipti sem einhverri ná-
grannakonunni verður nauðgað,
verður þetta gleymt. Ekki svo að
skilja, að það komi svo oft fyrir.
\
Átti hann verð-
launin skilið?
Daginn, sem tilkynnt var um
ákvörðun sænsku akademíunnar,
spurðu fréttamenn í New York
Stéinbeck að því, hvort honum
fyndist hann eiga verðlaunin
skilið. Hann svaraði um hæl: —
1 hreinskilni sagt, nei.
— Þetta var spurning út í
hött eins og — lemurðu konuna
þína ennþá. Russell Baker skrif-
aði mér í bréfi á þessa leið:
„Hver fær það, sem hann á skil-
ið, og hver á skilið það, sem
hann fær?“ Þetta er allt svo ó-
raunverulegt. Orðin, eru alltaf á
sínum stað, og þau verða engu
betri, þótt átján manna nefnd
segi, að þau hafi verið góð. Ég
hef lagt mikla vinnu í bækur
mínar, og kannski mun fólk leita
ofurlítið betur eftir því, sem ég
hef verið að reyna að segja í
þeim, en ég get ekki sagt, að ég
hafi átt verðlaunin „skilið" frem-
ur en hver annar rithöfundur.
Fyrsta og síðasta
ræðan.
Rödd hans er hljómmikil, aug-
un vingjarnleg en snör. Hann
hefur sætt harðri gagnrýni um
árabil, og tal hans einkennist af
niðurbældri spennu. Hann er ekk
ert nema rithöfundur og þess
vegna ekki vanur að koma fyrir
almenningssjónir nema í verk-
um sínum. Hemingway dró sí-
fellt að sér athygli almennings
og blaða, hvar sem hann fór.
Faulkner hélt fyrirlestra um all-
an heim. Steinbeck gerir hvor-
ugt. En mánudaginn 10. desem-
ber kom hann fram fyrir ein-
hverja virðulegustu samkomu í
veröldinni í Stokkhólmi og tal-
aði af innlifun og ákafa, svo sem
mönnum er kunnugt.
— Þetta var fyrsta og síðasta
ræðan mín, og ég get ekki sagt,
að mér hafi fundizt hún nein op-
inberun. Með því að tala hægt
tókst mér að láta hana endast í
um það bil sex mínútur. En
ræðumennska er allt annað fag.
Það minnir mig á kaþólskan
biskup í Texas, sem mætti negra-
barni á götunni og sagði: Ert þú
kaþólskt, barnið gott? Og barnið
svaraði: Nei, það er nógu erfitt
að vera negri.
Farinn að linast?
Nú eru liðin meira en tuttugu
ár, síðan Þrúgur reiðinnar kom
út — bókin sem lesin var af
heilli kynslóð í veröldinni. Hún
hefur ávallt höfðað til æskunnar,
og flestir Iesendur og gagnrýn-
endur telja hana bezta verk
Steinbeck — að undanteknum
þeim, sem telja bókina Mýs og
menn fremri. Þrúgur reiðinnar
er rituð af miskunnarlausri reiði
og ádeilu. Seinasta verki hans
„Á ferð með Karli í leit að Ame-
ríku“ (Travels with Charly in
Search of American) hefur verið
Iýst á þann veg, að það væri
fullt af tilfinningasemi. Sagt hef-
ur verið, að „hann væri ekki
reiður út af neinu“ lengur. Hef-
ur hann linazt svona nú, er hann
stendur á sextugu?"
— Ég var þá um þrítugt. Ég
stend enn utan við kreddur. Ef
þú ert kreddulaus um tvítugt,
ertu kallaður byltingarseggur, á
sjötugsaldri ertu kallaður ein-
staklingshyggjumaður. Ég geri
ráð fyrir, að ég nái þeirri nafn-
gift á 10 árum.
Ýmsum finnst sextugsaldurinn
hálfgerður vandræðaaldur, þá er
maðurinn ekki lengur ungur, en
hefur ekki enn náð virðuleika
ellinnar. Steinbeck er skjótur til
svars.
— Þetta er stórkostlegur ald-
ur. Ég lifi í samræmi við hin
fornu iög Aztekanna. Aztekarnir
voru mjög strangir í dómum.
Þeir dæmdu menn til dauða
fyrir alls konar hluti — þangað
til menn voru orðnir sextugir.
Þá voru lögin ekki látin ná yfir
hann lengur, og hann gat látið
eins og honum þóknaðist. Mér
hefur alitaf langað til þess að
geta látið það eftir mér að láta
eins og ícjáni, ef mér þóknaðist
það, og nú get ég leyft mér það.
Mér. finnst ég vera í miklu meiri
tengslum við ungt fólk en gam-
alt. Fyrir tveimur dögum eyddi
ég kvöldstund með 15 hundruð
stúdentum í Stokkhólmi. Ég á-
varpaði þá ekki, við ræddum
bara saman, og þeir hrópuðu
hver upp í annan -— þeir voru
mjög ferskir, gáfaðir og skemmti
legir. Það var enginn slappleiki
eða lífsleiði í fari þeirra, eins og
sums staðar er.
Ungu rithöfundarnir.
— Og í Bandaríkjunum höfum
við samsafn ungra manna með
ákveðnar skoðanir og bjartsýni,
af því þeir hafa enga trú á því,
að heimsendir sé í nánd, og þeir
eru sem óðast að ná valdi yfir
sjálfum sér. Reiðin rennur af
þeim um leið og þeir komast
til þroska. Ég held, að „Catch
22“ sé einhver bezta stríðsbók,
sem nokkurn tíma hefur verið
skrifuð, og í henni er miklu
minna hugarflug en margir virð-
ast hyggja. Við höfum Philip
Roth, John Updike — sem er
stórkostlegur stíllisti — James
Baldin, sem býr yfir miklu and-
ríki og ástríðu. Jack Keruac er
einnig að ná nýrri ögun í verk
sín og kraftur hans og athyglis-
gáfa fer vaxandi. Og svo er Ed-
ward Albee. Hann er frábær.
Nýja leikritið háns („Who’s
Afraid of Virginia WoIf“) býr
yfir sérstæðum töfrum, Þá er að
nefna Jack Richardson („Lorenzo
and the Prodigal"), Jack Gelber
og Robert Lowell af ljóðskáldum.
Ég er mjög ánægður með þetta
unga fólk, af því áhugi þeirra er
lifandi og jákvæður.
Fjölhæfni.
Steinbeck hefur ritað leikrit,
skáldsögur, smásögur, satírur,
ferðaþætti og kvikmyndahandrit
(Viva Zapata). Hann hefur verið
gagnrýndur fyrir að fást við svo
ólíka hluti. Og víst er um það,
að slík fjölhæfni er næsta ó-
venjuleg.
— Þungt og erfitt verk getur
fætt af sér löngun til að fást við
eitthvað léttara. Það má kannski
lika líkja þessu við skemmti-
dagskrá. Hvert atriðið verður að
vera ólíkt hinu fyrra. Þetta kem-
ur ósjálfrátt. Ég hef vérið all-
mjög gagnrýndur fyrir þetta af
fólki, sem finnst þetta sjálfsagð-
ur hlutur í leikhúsinu. Ég fyrir
mitt leyti get ekki séð, að gam-
John Steinbeck.
nnsamir hlutir séu neitt lakari i
sjálfu sér en alvarlegir hlutir, en
samt flyt ég ekkert vitandi vits
frá einni bók til þeirrar næstu.
Þegar bókinni er lokið — deyr
hún. Það er raunverulegur dauði.
Mér er ómögulegt að fara aftur
í tímann. Gagnrýnin kemur eftir
á eftir dauðanum — of seint til
þess að ég geti haft nokkurt
gagn af henni. Það, sem ég var
að reyna að segja mánudaginn
10. desember, var, að bókmenntir
eru sprottnar fram hjá fólkinu,
en ekki hjá gagnrýnendum. Ég
hef ánægju af því að Iesa góða
gagnrýni, og með því er ég ekki
að segja, að hún þurfi að vera
jákvæð fyrir höfundinn. Ég hef
verið djúpt særður af mjög lof-
samlegri umsögn manns sem
vissi ekki, hvað hann var að
segja. Það er verst af öllu.
Frásögnin.
Steinbeck er umfram allt
snillingur £ frásögn.
— Frásögnin er jafngömul tím
anum, en skáldsagan er ekki
mjög gamalt fyrirbæri, og það
er engin ástæða til að halda, að
hún eigi eilíft lif fyrir höndum.
Sagan er endurspeglun, hún ér
frásögn mannlegra athafna, sið-
fræði og ósiðsemi — allt eftir
þörfum þjóðfélagsins á hverjum
tíma. Þetta er að fullnægja ein-
hverjum þörfum.
Hvers konar þörfum?
— Þörf fyrir fegurð, hugrekkj,
umbætur — stundum einungis
stolt. Ég sé ekkert rangt við
það. Þetta gerði Hómer á sinn
hátt. Einhver áhrifamesti kaflinn
í öllum bókmenntum fornaldar-
innar er, þegar Hektor mætti
Akilles, sneri burt og lagði á
flótta. Þetta er viðurkenning á
hugleysi, og það er mjög mikil-
vægt því það kemur fyrir alla
menn.
Lauslega þýtt.
Fréttabréf frá Patreksfirði
Patreksfirði, 2. jan. '63.
Einmuna veðurblíða hefur verið
hér yfir hátíðarnar. Logn og heið-
ríkja dag hvern með örlitlu frosti;
jörð err alauð og sleipt á vegum.
Vegir í nærliggjandi sveitir færir.
Mikið var hér um jólaskreyt-
ingar í ár, aldrei meiri. Jólatrjám
var komið fyrir á þrem stöðum í
þorpinu og margir skreyttu hús sín
og heimagarða með marglitum ljós
um. Þá var kirkjan flóðlýst að ut-
an og tók hún sig vel út. Allt há-
tíðahald fór fram með prýði. Tvær
stórar áramótabrennur voru að
vanda og margar smærri, 4 bátar
réru héðan 1. jan. og voru að
koma að með 8—12 tonn hver.
Á vegum Patrekshrepps hefur
ýmislegt verið gert í sumar og
vetur, og má þar m. a. nefna fram-
kvæmdir við höfnina.
Unnið hefur verið í og við Pat-
rekshöfn fyrir rúmar 2 milljónir
króna á s.l. ári. Ðýpkunarskipið
Grettir var hér um tíma og gróf
upp úr höfninni um 27 þús rúm-
metra og stórvirkur krani hefur
grafið upp úr höfninni um 6 þús.
rúmmetra. Við þennan uppgröft
stækkaði mjög allt athafnasvæði
báta í höfninni og bátabryggja
innst £ höfninni k.omst i samband.
Þá var svokölluð renna hreinsuð,
svo þar er engan farartálma fyrir
stærri skip að finna. Þá var steypt
ur 100 metra Iangur veggur ofan
á stálþilið innarlega £ höfninni, svo
nú er þar betra viðlegupláss smærri
báta en áður var. — Þá er unnið
af fullum krafti við endurinnrétt-
ingu gamla barnaskólans, sem
byggður var 1910, og nú verður
brátt tekinn í notkun sem ráðhús
Patreksfjarðar. Þar verða skrifstof
ur hreppsins með stórum fundasal
og tveim smærri fundaherbergjum.
Þá verður þar einnig komið fyrir
héraðsbókasafni V.-Barð. Teikning-
ar allar gerði Gunnar Theódórsson
innanhússarkitekt, en bygginga-
meistararnir þeir Guðjón og Páll Jó
hannessynir hér á Patreksfirði sjá
um alla framkvæmd verksins.
Þá hefur verið unnið að heildar-
skipulagi kauptúnsins s. 1. sumar
og haust og mun nú um áramótin
liggja frammi nýtt skipulag fyrir
um 4 þúsund manna byggð. Verk-
fræðingurinn Gunnar Guðmunds-
son, ''erkfræðilegur ráðunautur
hreppsins, svo og skipuIagsstjóH
rlkisins, hafa unnið sameiginlega
að þessu.
Gengið hefur verið frá 400 metra
Iangri götu, sem ber nafnið Brunn-
ar. Við hana standa nú þegar mörg
ný hús. 14 íbúðarhús eru hér £
smíðum og byrjað var á 6 á ár-
inu 1962.
Fréttaritari.
ískönnunarflug
Um s.l. áramót voru tvö ár liðin
frá því Flugfélag íslands tók að
sér fskönnunarflug við Grænland
með flugvél og áhöfn staðsettri í
Narssarssuaq.
Iskönnunarflugið hefir frá byrj-
un verið framkvæmt á vegum Kon-
unglegu Grænlandsverzlunarinnar
og hinn 21. des. s.l. var, í Kaup-
mannahöfn, undirritaður samning-
ur milli hennar og Flugfélags Js-
lands um áframhaldandi Iskönnun-
arflug og staðsetningu flugvélar og
áhafnar £ Grænlandi.
Skymasterflugvélin „Sólfaxi"
hefir frá öndverðu sinnt þessu
verkefni og er sérstaklega búin
mjöa fu'Ikominni ratsjá og leitar-