Vísir - 25.02.1963, Blaðsíða 7

V í SIR . Mánudagur 25. febrúar 1963.
7
Minningarorð:
Björn Guðmundsson
fyrrv. skólastjóri á Núpi
Sunnudaginn 17. þ. m. barst mér
sú frétt, að gamall vinur minn og
samherji, Bjöm Guðmundsson,
fyrrverandi skólastjóri Héraðsskól-
ans að Núpi, hefði andazt um
morguninn í fjörðungssjúkrahúsinu
á Akureyri. í dag verður hann
jarðsettur við hlið foreldra sinna
að Mýrum í Dýrafirði, en kveðju-
athöfn fer áður fram að Núpi.
Með Birni Guðmundssyni er fall
inn í valinn einhver glæsilegasti
fulltrúi aldamótakynslóðarinnar á
Vestfjörðum: glæsimenni í sjón,
góður drengur og gáfaður, afburða
kennari og félagsmálafrömuður.
Hann var um áratuga skeið t
fremstu röð ungmennafélaga á
landi hér og formaður samtakanna
á Vestfjörðum röska þrjá tugi ára.
Engan hef ég heyrt túlka betur
hugsjónir ungmennafélaganna og
við meiri hrifningu ungra áheyr-
enda en Björn á Núpi.
ÞítS er því margs að minnast nú
að leiðarlokum, þegar hann er
kvaddur. Engin tök eru á að gera
því efni góð skil í stuttri blaða-
grein, en hér verða aðeins rakin
aðalatriði ævisögu hins mæta
manns.
Björn var fæddur að Næfranesi í
Dýrafirði 26. júni 1879. Foreldrar
hans voru búandi hjón þar, Guð-
mundur Þórarinsson og Guðbjörg
Guðmundsdóttir, bónda í Hjarðar-
dal, Þorvaldssonar. Er sú ætt rakin
til Jóns Gissurarsonar, sagnfræð-
ings að Núpi, en föðurætt Björns
til Skinna-Bjarnar, landnámsmanns,
föður Miðfjarðar-Skeggja. Bróðir
Björns var Guðmundur, bóndi og
skipstjóri á Næfranesi, fríður mað-
ur og föngulegur. Var mjög kært
með þeim bræðrum. Móðir þeirra
andaðist þegar Björn var þriggja
ára. Þá varð Rósamunda Greips-
dóttir ráðskona hjá Guðmundi
bónda og gekk þeim bræðrum í
móðurstað og leysti það verk af
hendi með ágætum. Unni Björn
henni sem eigin móður.
Snemma hneigðist hugur Björns
til bóknáms, en ekki voru tök á
að fullnægja þeirri þrá, fyrr en
hann fór í Flensborgarskólann
1904 og dvaldi þar tvo vetur. Tók
kennarapróf þaðan vorið 1906.
Næsta ár var hann kennari við
barnaskólann að Núpi í Dýrafirði,
en fór svo utan til náms og dvaldi
næsta vetur í Noregi og Dan-
mörku. Var hann lengst í lýðhá-
skólanum í Askov og naut þar m. a.
kennslu hinna ágætu skólamanna
J. Appels og Poul la Cour. Minnt-
ist Björn þeirra jafnan síðan með
mikilli ást og virðingu. Er mér enn
í minni hve vel hann sagði okkur
unglingunum á Núpi frá ýmsu því,
er hann hafði séð og heyrt úti í
hinum stóra heimi. Honum var lag-
in sú list að fræða aðra á skemmti-
legan hátt.
Haustið 1908 tók Björn aftur við
barnakennslu að Núpi og með því
hófst aðallífsstarf hans. Hann var
kennari barnaskólans árin 1908—
1914, en jafnframt kennari ungl-
ingaskólans, með séra Sigtryggi,
frá hausti 1909. Þá hófst hið merka
samstarf þeirra við þá stofnun, er
síðar varð Héraðsskóli Vestfjarða.
Þeir kenndu lengi tveir við skólann
og varð stofnunin þjóðkunn að
ágætum undir þeirra stjóm. Margir
ágætir borgarar, nú fulltíða menn,
sóttu þangað sína fyrstu fræðslu
og minnast hinna ágætu kennara
með virðingu og einlægu þakklæti.
Björn starfaði við nefnda stofn-
un árin 1909—1949, nema tvö ár,
| sem skólinn starfaði ekki. Þá var
hann annað árið (1918—’19) skóla-
stjóri barnaskólans á Akranesi, en
hitt árið (1924—’25) fór hann aftur
námsferð til Norðurlanda. Árin
1929—1942 var Björn skólastjóri
Héraðsskólans að Núpi, en þá tók
séra Eiríkur Eiríksson við skóla-
stjórninni, en Björn varð aftur
kennari. Var hann þá kominn á
sjötugsaldur og vildi að hinir yngri
héidu um stjórnvölinn, en sjálfur
gegndi hann kennslu til sjötugsald-
urs með mikilli prýði.
Jafnframt kennslustörfum hafði
Björn á hendi mörg önnur störf í
j þágu almennings. Hann var í hrepps
nefnd fjölda ára, hreppstjóri niejra
en aldarfjórðung, form. Ungmenna-
félags Mýrahrepps 1909 til 1933 og
stofnaði það félag. Formaður Hér-
aðssambands ungmennafélaganna á
Vestfj'örðum árin 1911—’44 og í
stjórn Kaupfélags Dýrfirðinga um
30 ára skeið. Um fjóra áratugi var
j hann fulltrúi sveitar sinnar á hin-
j um gagnmerku þing- og héraðsmála
i fundum Vestur-ísafjarðarsýslu. Þá
var hann og einn af stofnendum
Góðtemplarastúkunnar Gyðu nr.
120 að Núpi og meðal beztu starfs
krafta hennar um langt árabil. Áð-
ur hafði hann verið einn af stjórn-
endum Bindindisfélags Mýrahrepps,
er starfaði um aldamótin og þar til
því var breytt í stúku og ung-
mennafélag. Eins og sjá má af
þessu, var Björn jafnan boðinn og
búinn að leggja hverju því máli lið,
sem til heilla horfði fyrir þjóð vora
og fósturjörð. Fegurstu hugsjónir
ungmennafélaganna voru honum í
blóð bornar og þeim vann hann
ævilangt af dyggð og trúmennsku.
Ég var með honum á Þingvöllum
árið 1957, þegar minnzt var 50 ára
afmælis U. M. F. í. og ég gleymi
aldrei hvað hann var þá glaður og
ungur í anda, þótt hann væri kom-
inn nær áttræðu.
Björn var alla ævi ókvæntur og
barnlaus, en hann var mikill barna
vinur og kennari með afbrigðum
góður, sem fyrr er sagt. Allir nem-
endur hans voru börnin hans, sem
hann lét sér jafnan annt um. Bróð-
urbörn átti hann mörg og myndar-
leg. Nutu þau ástríkis hans og um-
hyggju I ríkum mæli, sem þau svo
aftur launuðu honum síðustu árin,
þegar hann var orðinn gamall og
lasburða. Síðustu sex árin hefur
hann dvalið á Akueyri hjá bróður-
dóttur sinni, frú Guðbjörgu Guð-
mundsdóttur, en á sumrum oft hjá
bróðursyni sínum, Birni talkennara
hér í Reykjavík. Fóru þeir nafnar,
ásamt konu Björns yngra, til Vest-
fjarða síðastliðið sumar í einkabíl
i og heimsáttu æskustöðvarnar í
, Dýrafirði. Var það hinum aldna vini
I mínum óblandin ánægja, sem hann
j var þakklátur fyrir. Og ferðalagið
; þoldi hann vel, enda mátti segja
að hann héldi sæmilegri heilsu til
j æviloka, nema hvað heyrn og minni
j var mjög tekið að bila. Að lokum
fékk hann aðsvif á gangi úti við
, og var látinn eftir nokkra klukku-
; tíma.
j Hér eru þá sögð helztu æviatriði
I Björns og honum lýst að nokkru.
: Segja má, að hann hafi verið
■ óvenjulega vel gefinn og heilsteypt-
ur maður, fjölgáfaður og bókstaf-
lega fjölkunnugur. Hann þótti ágæt
i ur verkmaður bæði á sjó og landi
og smiður ágætur, svo sem verið
höfðu surnir frændur hans. Hann
var mikill trúmaður og unnandi
! kirkju og kristindómi. Listfengur
! var hann, lék ágætlega á fiðlu og
I var vel íþróttum búinn. Hann var
; með fyrstu alþýðukennurum á landi
j hér, sem lærði leikfimi og kenndi
i hana í skóla sínum. Hann var og
j mjög snjall upplesari og leikari.
! Las hann bæði sögur og kvæði
j snilldarlega og var mjög eftirsóttur
til þeirra starfa. Ég efast um, að ég
; hafi heyrt nokkurn betri iesara.
: Ræðumaður var hann ágætur. Eink-
um var hann snjall að finna góðar
líkingar til skýringar máli sínu.
j Eins og ,ég hef fyrr sagt, tel ég
1 Björn rrieð allra beztu kennurum,
j sem ég hef kvnnzt. Ég var aldrei
I nemandi hans og vil ég því tilfæra
jyhfa-prð-piasLJtemandá Björnsi Jó-
hannesár Davíðssonrtr, um kennslu
hans. Þau eru þannig:
„Kennsla Björns var fjörmikil, lit
auðug og heillandi. Kenndi hann
einkum náttúrufræði, eðlisfræði,
dráttlist og Ieikfimi. Var hann ágæt
ur leikfimis- og glímumaður, ljúfur
og kátur í umgengni . . . Skólinn á
Núpi va. þá gegnsýrður af anda
Grundtvigs, þ. e. kristilegu hug-
sjónalífi, er stuöla skyldi að mann-
göfgi, siðgæði og framfaraþrá. —
„Fyrir guð og föðurlandið” voru
einkunnarorð skólans. Var eftir
þeim breytt. Kennslan var mest i
fyrirlestrum og frásögnum.
Björn var Ijúfur og laginn kenn-
ari og ástsæll af nemendum sínum.
Sá ég fullorðinn pilt, nemanda
Björns, kveðja hann með tárin í
augunum, vorið 1922, er hann yfir-
gaf skólann”.
Ég hygg að aðrir nemendur
Björns séu sammála Jóhannesi.
Björn var mjög heillandi persóna,
fjölfróður og skemmtilegur í við-
móti, gestrisinn og góður vinur,
enda vinsæll og vinmargur, svo sem
allir kunnugir vita og komið hefur
fram á helztu tímamótum ævi
hans, bæði í ræðu og riti. Hann
unni öllum gróðri, bæði á landi og
í lundu, var m. a. framarlega í
skógræktarmálum Vestfirðinga. En
umfram allt þótti Birni Guðmunds-
syni vænt um æskufólk þessa lands
og tel ég vel fara á því að taka
hér orð hans sjálfs um unga fólkið
í landinu, sem þirt voru í ,,Degi“
á Akureyri, í sambandi við áttræðis
afmæli Björns. Blaðamaðurinn
spyr: Hvað viltu segja um unga
fólkið? Björn svaraði:
Unga fólkið er í eðli sínu jafn
ágætt og það hefur alltaf verið, en
það þarf sterk bein til að þola góða
daga. Eitt hið mikilsverðasta fyrir
æskuna nú í dag, er að kunna að
velja og hafna, svo margar eru leið-
irnar og svo mikil eru tækifærin
nú, sem áður voru fjarlæg okkur
! ungum mönnum, flest þeirra. En
; nú, eins og á öllum tímum, er
í hættan sú, að menn blekkist af því,
| sem miður er, þekki ekki hismið
; frá kjarnanum. Það er viðfangsefni
allra tíma. En ég ber ekki kvíðboga
fyrir fólkinu hér á landi. Ættstofn-
inn er sterkur og sýnir það mjög
o! og einmitt hjá ungu fólki, þegar
á reynir, segir Björn Guðmundsson
að lokum.
Ég læt hér staðar numið. Þjóðin
öll má þakka Birni Guðmundssyni
göfugt lífsstarf. Vinir hans og sam-
herjar þakka örugga og trygga
| samfylgd hans og vináttu og biðja
honum blessunar guðs.
Ingimar Jóhamiesson.
Versti vetur sem kom
ið hefur síðaí
Þýzkir veðurfræðingar, sem
hafa verið að glugga í gamlar
vcðurfregnir, negja, að í Þýzka-
; landi hafi ekí:i komið aimar:
! eins finbuivetur síðan 1850!
Kuldarnir hafa að vísu valdið
: margvíslegum erfiðleikum í V.- i
, Þýzkalandi, einkum að þvi er
; snertir samgöngur á átn o«.!
skipaskurðum. scm eru nr'ög
i r.tikilvægur liður í flutnir.gr.-
! kerfi landsins. en be:r eru
j margfalt meiri austan t'gWsins.
Framleiðslu’tafir hafa eh.ki orð-
ið ,r';andi í Veshir-Þýzkalrndi,
en mnrgar verk'miG'ur hafa
i verið lok’ðar í meira en 3 vik-,
; ur í Austur-Þýzkalandi. því að ;
þar er kolaskortur geigvænieg- j
-ur.- —----— .......... |
Ð iná hefir Ir-*; á 250 km.;
kaflá, svo að fljótaskip
lf'na-t /har ekki um, og
hefir ! að ekki kotnið fyrir
síðan á síðustu öld, að fliót-
ið hafi lagt á svo stóru
svæði.
Þótt kuldarnir fari illa með
menn í hinum norðlægari lond-
um Evrópu, eru menn svo við
vetrarhörkum búnir, að þeir
S geta klætt hann af sér og kynt
íbúðir sínar, en suður við Mið-
jarðarhaf gera menn yfirleitt
ekki ráð fyrir þeim möguleika.
Þetta hefir til dæmis orðið til
þess, að fjöldi manna hefir
frosið í hel á Ítalíu og fénaður
hefir einnig farizt í snjó. Úlfar
gerast og nærgöngulir til fjalla
og drepa beir fé, sem fast er i
fönn.
Ymb c.Tend blöð ' nfa oö
unílr.:af3rn- cn~i frá voði:
blíðu á íslandf, og finn:4.
g.c2”jll hoirnciho ..■..'srlún'.
og nsfn ekk'- rév.
ncfni!
3áHnr$k&*fc:T
t-r-.tr.mair! ar PK ’ 4
skipa ísiánái f flohk ur.igefðr
eða háKgeröra hcImsEtaufaland
í gróöurfarstilliti eins og gc1
hcfur verið íil þcssa, cg. cám' •
gera jafnvcl snn. kað, er sti-
reynd, sem ekki vercua kággr.-'
að byggðir Islands ligp^ia
gróðurfarslegu tilliti sunnar en
menn hafa til þessa haldið. Og
í þeirri efnum er þaö — bætti
Hákon við — innan barrskóga-
beltisins hvort setn mönnum
kann að líka það betur eðaverr.
Þrátt fyrir þetta — sagði
Hákon — megnm við ekki of-
meta gróðurskilyrði íslands.
Það er jafnvel hættulegra held
ur en að vanmeta þau. Sérstak-
lega verðum við að vanda til
allra frækaupa til landsins, ekki
aðeins til trjáræktar, heldur og
til túnræktar og hvers konar
garðræktar. Framtíð sérhverrar
ræktunar fellur eða sterídur
með því að frævalið sé rétt.
Undanfarna mánuði hefur ver-
ið unnið við að breyta bv. ís-
borg í flutningaskip. Hefur gufu
vélin verið tekin úr skipinu, og
f staðinn kemur dieselvél, sem
er hentugri, en jafnframt ..sfur
lestin verið stækkuð til muna
aftur eftir, og verður hún stór-
vr;.-z-: ■ jnetrroræm
um mbetri en áður. Myndtn
var tekin fyrir nókkrlai dögum,
en ísborg á að verða fullgerð í
hinni nýju mynd í næsta mán-
uði. (Ljósm. G. A. G.).