Vísir - 30.01.1964, Blaðsíða 9

VlSIR . Fimmtudagur SO. janúar 1964.
Nýi söluskatturinn
Rfldsstjómin átti um þrjár
leiöir að velja 1 því efni að ráða
fram úr örðugleikum sjávarút-
vegsins um þessi áramót. Þœr
voru gengisfelling, niðurfærsla
og aðstoð í mynd styricja til út-
vegsins.
Þriðja leiðin hefir nú verið
valin. Athyglisvert er að 1 þelm
umræðum, sem staðið hafa slð-
ustu dagana á þingi um það úr-
ræði, hefur stjómarandstaðan
ekki deiit á þann kostinn, né
véfengt að hlaupa verður undir
bagga með útvegnum og fisk-
vinnslustöðvum sökum kaup-
hækkananna á stðasta ári.
Gagnrýni hennar hefir ein-
ungis beinzt að þvl hvar taka á
féð til styrktar útflutningsfram-
leiðslunni. Stjórnarandstaðan
hefir bent á að I lófa hefði ver-
ið lagið að seilast I rlkissjóðinn
og nota tekjuafgang síðustu
tveggja ára til þess að jafna
hallann á útvegnum. Það er
rétt að fé er þar fyrir hendi til
sllkra greiðslna, þótt varasjóð-
ur tekjuafgangsins yrði raunar
tæmdur með þvf. En tveir mikl-
ir agnúar eru þó á þessari kjör-
leið . stjórnarandstöðunnar.
IEkkert fé yrði þá eftir I Jöfn-
unarsjóði en I hann var tekju-
afgangur ríkissjóðs lagður 1962,
I fyrsta sinn I þrjátlu ár.
Hlutverk þess sjóðs er að
varðveita fé ríkisins, sem safn-
ast í góðæri og verja þvl til at-
vinnuframkvæmda þegar erfið-
ari ár koma. Flestir munu sam-
mála um að það er skynsamleg
stefna og góð búhyggindi. Ef
þessu fé hefði verið veitt I út-
veginn nú, og þá einnig tekju-
afganginum 1963, hefði Jöfn-
unarsjóður tæmzt og enginn
varasjóður orðið eftir.
Fordæmi Dana
Önnur röksemd er hér einnig
þung á metaskálunum. Ef tekju-
afganginum að upphæð 300
milljónir króna hefði verið
veitt inn I efnahagslífið hefði
það óhjákvæmilega haft sterk
verðbólguáhrif. Sú fjárveiting í
mynd hækkaðs söluskatts verk-
ar hins vegar ekki á þann hátt,
þótt stjómarandstöðunni gangi
erfiðlega að skilja þau hagfræði-
legu rök, sem þar standa að
baki. Gæti hún þó farið I
smiðju til Dana, sem gerðu
svipaða ráðstöfun I ársbyrjun
1962, hækkuðu söluskattinn til
þess að draga úr ofþenslu og
mæta kauphækkunum, en not-
uðu ekki tekjuafgang rlkisins,
fremur en hér hefir verið gert.
Niðurfærsluleiðina hefir ekki
verið talið fært að fara, þótt
hún hafi ýmsa kosti og hafi
verið framkvæmd hér fyrir fá-
um árum. Meginhindrunin á
þeirri leið er sú að ýmsar verð-
hækkanir eiga eftir að koma
fram. Landbúnaðarvöruhækkun-
in lögbundna verður ekki fyrr
en 1. marz, og enn er ekki vitað
hver verður leyfð álagningar
og kostnaðarhækkun verzlana
og fyrirtækja, sökum kjaradóms
verzlunar- og skrifstofufólks
sem gengur nú um mánaðamót-
in. Gengisfellingarleiðin hefði
valdið margfalt meiri röskun á
efnahagskerfinu en sú leið sem
nú hefir verið farin, eins og
menn þekkja af reynslunni,
Togaramir liggja bundnir við bryggju. Rekstrartapið er á 4. millj. króna á ári.
NÝJAR LEIÐIR
enda er það yfirlýst stefna ríkis-
stjórnarinnar að reyna í lengstu
lög að viðhalda gengi krónunn-
ar.
Algjör
bráðabirgðalausn
Því er hins vegar ekki að
leyna að það hafa mörgum orð-
ið vonbrigði að stíga hefir þurft
skref I áttina til þess styrkja-
kerfis, sem tiðkaðist I landinu
áður en núverandi stjórn tók
við völdum. Þá var uppbótakerf-
ið I algleymingi með öllum
þeim göllum og allri þeirri spill-
ingu sem því þá fylgdi. Menn
voru sammála um það I öllum
flokkum að mikilvægur áfangi
náðist þegar það var afnumið
og það er mikil nauðsyn að hið
gamla víðtæka uppbótarkerfi
eigi sér ekki afturkomu auðið.
Á þá lausn, sem nú hefir verið
fundin á vandamálum útvegs-
ins verður að líta sem algjöra
bráðabirgðalausn, braut sem
ekki verður haldið lengra á. Eins
og hér hefir verið sagt var það
sú lausn, sem léttvægust var
fyrir almenning I bili og því
varð hún fyrir valinu.
En tfmann sem fram undan
er verður að nota til þess að
finna aðra og vlðtækari heild-
arlausn á vandamálum íslenzks
efnahagslífs, sem leysi þær að-
gerðir sem nú hafa verið fram-
kvæmdar af hólmi. Ella væri I
mikið óefni stefnt. Menn kom-
ast ekki fram hjá þeirri grund-
vallarstaðreynd, hvort sem þeim
líkar betur eða verr, að fram-
leiðsluatvinnuvegirnir verða að
geta staðið á eigin fótum, án
ríkisstyrkja og uppbóta. Þess
vegna verður að skrá gengi
krónunnar eins og það raun-
verulega er á hverjum tíma.
Það er engum til góðs að farið
sé I launkofa með þá staðreynd
að 30 — 40% kauphækkanir á
einu ári gjörbreyta grundvelli
atvinnuveganna og þar af leið-
andi gildi krónunar. Verðlagið
á erlendum markaði hefir ekki
hækkað á árinu nema um
2.5% svo augljóst er að útflutn-
ingsatvinnuvegirnir geta ekki
staðizt án nýrrar gengisskrán-
ingar, vilji menn ekki Ora út í
þær ógöngur fyrri ára að við-
halda fölsku gengi með sívax-
andi uppbótum, sem allar eru
greiddar úr vasa almennings.
Vandræði togaranna
<
Leynd hefir hvílt yfir störfum
togararannsóknarnefndarinnar ,
sem skipuð var í árslok 1962.
Það var ekki fyrr en rétt fyrir
helgina að frá niðurstöðum
hennar var skýrt á þingi, en þá
komu í ljós mjög athyglisverðar
staðreyndir um rekstur Islenzku
togaranna og framtíðarhorfur
þeirrar útgerðar hér á landi.
Þær horfur eru dökkar og
dapurlegar. Rannsóknin náði til
29 togara og I ljós kom að með-
altogari mun hafa tapað rúm-
lega 3.5 millj. króna á síðasta
ári .
Öllum er ljóst að við svo bú-
ið má ekki standa. Togaraút-
gerðin hefir lengi verið einn
mikilvægasti atvinnuvegur þjóð-
arinnar. Ógöngur hennar snerta
ekki aðeins þá, sem skipin eiga
og við þau starfa, heldur-þjóð-
ina alla. Ef togaraútgerð á ekki
með öllu að leggjast niður hér
á landi verður að finna nýjar
leiðir I rekstri þeirra, nýjan
grundvöll sem forðar þvi að þeir
verði ómagar á þjóðinni, því
slík Falkurútgerð er ekki til
neinnar frambúðar. Það er and-
spænis þessum kosti, sem þjóð-
in stendur í dag og valinu
verður ekki mikið lengur skotið
á frest. Við lausn málsins er
skýrsla rannsóknarnefndarinn-
ar mjög mikilvæg vegna þess að
þar er I fyrsta sinn ljósar stað-
reyndir að finna um útgerðina,
eins og hún horfir við I dag, og
I öðru lagi tillögur til úrbóta.
Framtíð togaraútgerðarinnar er
undir því komin að þær verði
framkvæmdar. Ella eru lok
hennar fyrir dyrum.
Heimild til veiða
i landhelgi
Rannsóknarnefndin komst að
þeirri niðurstöðu að orsakir
hallans væru fyrst og fremst
tvær. Minnkandi afli, þar sem
góð mið hafa verið Iokuð fyrir
togurunum, og úrelt vinnu-
brögð úm borð I skipunum.
Með útfærslu landhelginnar
glötuðu togararnir mjög mikil-
vægum miðum og hefir verið á-
ætlað að aflatjón hvers þeirra
nemi af þeim sökum um 600
lestum á ári. Er það aflatjón
mun tilfinnanlegra vegna þess
að aflabrestur hefir orðið á fjar-
lægum miðum t.d. við Nýfundna
land og togararnir því orðið að
halda sig að mestu á heimamið-
um.
í marzmánuði er útrunninn
landhelgissamningurinn um
veiðiundanþágur erlendra ríkja*
innan 12 mílnanna. Þá er sjálf-
sagt og eðlilegt að teknar verði
til endurskoðunar horfur á því
að veita togurunum íslenzku
rýmkaðar heimildir til þess að
veiða á svæðinu frá 6 — 12 mfl-
ur. Slíkar undanþágur er auð-
vitað ekki unnt að veita nema
að undangenginni ýtarlegri fiski
fræðilegri rannsókn og aðeins á
þeim grundvelli að veiðar þeirra
valdi ekki spjöllum á fiskistofn
unum, né ýti bátunum af slnum
miðum. En innan þessa ramma
er sjálfsagt að veita togurunum
aftur aðgang að hinum fyrri mið
um sínum og bæta þannig úr
hinni miklu aflatregðu, sem þá
hefir hrjáð.
Ekki mun reynast auðvelt að
bæta úr hinum úreltu vinnu-
brögðum um borð I togurunum
nema með samkomulagi við sjó-
mannasamtökin. En það ætti
hverjum manni að vera ljóst, að
það er hagstæðara fyrir sjó-
menn að ganga þar til samkomu
lags í stað þess að eiga það á
hættu að atvinnutækin stöðvist
með öllu. Nefndin benti á að
áhöfn á brezkum togurum af
sömu gerð og hinir Islenzku sé
20 manns, en á þýzkum togur-
um 24 menn. Á íslenzku togur-
unum er hins vegar 31 manna
áhöfn. Telur nefndin að mann-
fjöldinn á íslenzku togurunum
sé óþarfur og megi komast af
með svipaða áhöfn og á brezk-
um og þýzkum togurum. Við
slíka breytingu mundi sparast
við útgerð hvers togara allt upp
I helmingur núverandi halla, eða
allt að 1.6 millj. króna.
Slík breyting er ekki auðgerð.
En á það ber að llta, að eðli-
legt væri að sparnaðurinn rynni
ekki óskiptur til útgerðarinnar
heldur myndi áhöfnin njóta hans
að hluta I bættum kjörum og
ætti þá að verða fenginn grund
völlur fyrir leiðréttingu I þessu
efni. Meðan atvinna er næg I
sjávarútveginum, eins og nú er,
þarf heldur ekki að óttast at-
, vinnuleysi sökum slíkrar breyt-
ingar.
Ný skip fyrir gómlu
Þótt hefjast verði þegar handa
um framkvæmdir á grundvelli
þessara tveggja atriða, má það
ekki skyggja á þá staðreynd,
að togarafloti landsins er úrelt-
ur og tlmi til þess kominn að
lagt verði inn á brautir nýrrar
tækni og nýrra skipagerða. Ná-
grannalöndin eru komin langt
fram úr okkur á því sviði með
skuttogara sína og frystitæki.
Ef togaraútgerð á að eiga fram
tíð fyrir sér hér á landi, er
nauðsynlegt að gerð sé áætlun
um það hver gerð skipa og hverj
ir þættir hinnar nýju tækni
henti bezt hér á landi. Og þá
jafnframt hvort um raunhæfan
rekstrargrundvöll sé að ræða
fyrir slík nýtízku skip I íslenzk-
um sjávarútvegi. Niðurstöður
slíkrar rannsóknar yrðu íslenzk
um útgerðarmönnum mikilvæg
leiðsögn við endurnýjun togara-
flotans. Og ekki væri óeðlilegt
að aðstoð ríkisins væri bundin
því skilyrði að nýir togarar
fullnægðu þeim kröfum að
tækni og gerð, sem niðurstöður
slíkrar rannsóknar kveða á um.
Yrði þá komið I veg fyrir það,
sem áður hefir skeð, að nýju
skipin reyndust úrelt um svipað
leyti og þau koma til landsins.
Gunnar G. Schram.