Vísir - 23.06.1964, Síða 3

3
V1 S I R . Þriðjudagur 23. júní 1964.
i ' ■■■■■ mTiwiiinTiiiinai irn* r iii ímiwiiiiimiínnni^w
FIMM ÁR
ÍSLENZKRAR
MYNDLISTAR
óðvinur minn einn tjáði mér
um daginn, að sér þætti
lítið um það vert að lesa list-
dóma þar sem augsýnilega
skorti mjög á nákvæmni í lýs-
ingum og hugtökum þeim, sem
notuð eru þegar rætt er um
myndlist. Hins vegar brigzla
ýmsir heiðursmenn mér um, að
ég fari f skrifum mínum um
myndlist með allt of skólameist
araleg vfsindi, akademisma, ef
ekki óíslenzka starfsemi. — I
þessum vanda barst mér óvænt
liðveizla í blaðagrein eftir ung-_
an, mér ókunnan höfund,
Magnús Skúlason (Vísir, 20. þ.
m.) Vil ég sérstaklega þakka
honum fyrir skrif hans. Ég er í
mörgum atriðum hjartanlega
sammála honum. Hann hefur
hreinsað úr garðinum margs
konar illgresi misskilnings, og
ætti nú að vera nokkru hægara
um vik, að ná samkomulagi um
það, sem máli skiptir í mynd-
list.
í þágu þeirrar nákvæmni,
-sem réttilega er krafizt, vil ég
þó leggja áherzlu á eitt atriði:
Á sýningu þeirri, sem nú
stendur yfir, má oft heyra
'0
MYNDLIST
þeirri skoðun haldið fram, að
fegurð hinnar íslenzku náttúru
komi þar of lítið fram. Er því
ekki full þörf á að spyrja, í
hverju þessi fegurð felist og
hvernig hún setji svip sinn á
íslenzka myndlist? Fegurð, —
'felst hún ekki fyrst bg fremst f
stórfengleika þessa víðáttu
mikla lands, í ijóma sumar-
skrúðsins og ótæmandi gnægð
lita og birtu, sem baða jökla,
eldfjöll og hraunfláka þess?
En eigi hugtakiö að vera meira
en sumarleyfis-hrifning, þá
hlýtur það einnig að ná til alls
hins: einverunnar, nektar og
grimmdar og takmarkalauss
miskunnarleysis þessarar vold-
ugu náttúru. Þar eru að verki
öfl andstæðnanna, sem skora
manninn á hólm, vekja með
honum kraft, frelsi og vilja til
sjálfstæðis. Sú vitund, að hann
getur ekki hjúfrað sig að faðmi
algóðrar náttúru kállar hann til
sjálfs sín.
Einmitt þessi fegurð kemur
greinilega fram í mörgum
myndum þessarar sýningar,
meira að segja með líkum hætti
og hún hefur birzt í íslenzkri
list um aldir, þvf að ég hygg, að
hún hafi lítið aflagazt í 1000
ár. Á ég hér við íslendingasög-
urnar og það, sem enn er Wjóh^nnes jóhannesson
af gamalli fslenzkri myndlist.
Þar birtist hún þó ekki sem eft-
irlíking ytri staðreynda, heldur
mun frumlegri, innst í eðli
mannanna, sem hún mótaði, í
hugsun þeirra, tilfinningum og
tjáningarvilja; og svo mun enn
vera f dag.
— - En hefjum nú göngu
okkar um sýninguna og
reynum að afla okkur nokk-
Eiríkur Smith
litra þríhyrninga. Hlutverk
þessa teppis er að gera kaldan
vegg hlýjan, að gæða dauðan
flöt lífi lita og forma. Þetta er
mynd. Eftirtektarvert er, hvern-
ig vefnaðartækni og myndskip-
an eru hvort öðru háð, og veld-
ur þetta samræmi því, að mynd
Eftir KURT ZIER
urra upplýsinga um lög-
mál og leyndardóma mynd-
sköpunar, er aðeins myndirnar
sjálfar geta veitt. Við byrjum
á frekar hlutlausu dæmi: Ás-
gerður Búadóttir sýnir vegg-
teppi („Krossfarar"). Á því er
sýnd listræn skipan lína, sem
mynda rythmiska samstæðu mis
in er einkar skýr. Hún lýtur
engu öðru en sfnu eigin iögmáli.
(Andstætt dæmi væri vegg-
teppi „með Surti á“, sem nú er
selt hér f bænum).
íyiyndir Guðmundu Andrés-
dóttur minna að nokkru
á áðurnefndan vefnað: Strik
Nína Tryggvadóttir
Hafsteinn Austmann
eru dregin yfir léreftið; lista-
konan er þó óháðari en vefnað-
arkonan. Hún getur hagnýtt sér
allar áttir. Myndflöturinn er
þakinn Iinuneti. Roitina, sem
þannig myndast, fyllir Guð-
múnda með litum. Hún gerir
það á viðkyæman, fremur hlé-
drægan, fágaðan hátt. Þetta
dæmi sýnir hvernig listamaður-
inn sveigir efnivið og listræn
.tæki til hlýðni við lögmál mynd
byggingarinnar. Sumir kunna
að misskilja eða rangtúlka sem
fátækt það, sem í raun og veru
er róttæk listræn hagsýni.
Göngum nú skrefi lengra. Ég
leyfi mér að beita nokkrum
kænskubrögðum, sem e.t.v. geta
gert okkur kleift að skyggnast
betur inn í verkstæði lista-
mannsins. Ég ber saman tvær
myndir, aðra eftir Eirík Smith
og hina eftir Jóhannes Jóhann-
esson. Ég ítrekaði aðallínurnar
í byggingu beggja myndanna
með svörtum strikum, og kom
þá nokkuð óvænt í ljós: Þær
eru furðu áþekkar hvor annarri
í teikningu og korpposition. I
þungamiðju hvorrar myndar
um sig er tígulform (3) og fer-
hyrningur (1), svo til á sam.a
stað, þó misstór. Línan, sem
stígur frá vinstri rönd myndar-
innar í átt til ferhyrningsins
(1) hefst á sama stað og mynd-
ar jafnstórt horn við röndina á
báðum myndunum. Áhorfandan-
um mun sjálfum vera auðvelt
að gera sér grein fyrir fleiri at-
riðum (með aðstpð tölusetning-
anna), sem sýnai þenna skyld-
leika Og að sjálfsögðu einnig
fyrir því, sem ólíkt er. Aðal-
munur myndanna er sá, að efri
fjórðungur til hægri í mynd
Jóhannesar er auður. Ég vil
Frs. á bls. 5.