Vísir - 23.06.1964, Blaðsíða 9

V 1 S I R . Þriðjudagur 23. júní 1964.
9
leidsla bankar-vidskipti -framleidsla bankar
í lok apríl s.l. nam nettó-
gjaldeýriseign bankanna 1369
millj. kr. Má segja, að gjald-
eyrisstaðan hafi batnað sem
þeirri upphæð nemur frá því,
að núverandi ríkisstjóm tók við
völdum og gerði ráðstafanir sín-
ar I efnahagsmálum, þar eð við
upphaf valdatímabils ríkisstjórn
arinnar var enginn gjaldeyris-
eign til.
Mest batnaði gjaldeyrisstaðan
á einu ári 1962 eða um 623.4
millj. kr. Árið 1961 batnaði
gjaldeyrisstaðan um 399.7 mill-
jónir. Á s.I. ári urðu mikil um-
skipti til hins verra í gjaldeyr-
ismálunum vegna gífurlegrar
þenslu í þjóðarbúskapnum-
Batnaði gjaldeyrisstaðan þá að
eins um 160 millj. kr. Nam
gjaldeyriseignin í lok ársins
1311 millj. kr.
Frá áramótum hefur gjaldeyr-
isstaðan í lok hvers mánaðar
verið sem hér segir:
Janúar 1277 millj.
Febrúar 1362 —
Marz
apríl
1353
1369
Eins og þessar tölur ieiða í
ijós, hefur gjaldeyrisstaðan far-
ið versnandi í janúar en batn-
ar á ný í febrúar og hefur gjald
eyrisvarasjóðurinn farið örlitið
i ! .••]
1369
stækkandi síðan. (Sjá með-
fylgjandi línurit).
Ef litið er á tölur yfir spari-
fjármyndunina á sama tímabili,
1960—1964, kemur í ljós, að
sparifjáreignin hefur aukizt um
rúmlega 2l/2 milljarð. í árslok
1959 námu spariinnlán í bönk-
!• i'
l-i
!. í
um og sparisjóðum (að frádregn
um innstæðum á ávísanabókum)
1828,6 millj. En í lok apríl sl.
námu spariinnlánin 4.403 millj.
Þróunin varðandi sparifjár-
myndunina hefur verið svipuð
og í gjaldeyrismálunum. Spari-
féð jókst mest 1962 eða um
i i
772 þús., en á miðju sl. ári
stöðvaðist sparifjáraukningin
alveg.
Á þessu ári er enn á ný orð-
ið örlítil aukning á spariinnlán-
um. í árslok 1963 námu spari-
innlánin 4239.2 millj., en í lok
apríl 4403 miilj. sem fyrr segir.
! !' I I
I !' H í t ••'
1.1 : •| | "i!1 A «- • I- . • : 1 7 ... • í • i ... i.. •i •
i -». i -*í •- -

■- -
.J • II ! - - ... r*
LRnH >1- i . i - . i i-l. - - ■-
- ... k. —
i ....
1 *-!
i" i \j «
. .! ..i ~\j
— i - I
iT • •]• ~ /
I"!
1960
1961
1962
Línurit þetta sýnir þróun gjaldeyrisstöðunnar 1960—1964 (lok april)
1963 1964 millj.kr
Sýnir það vel hve gjaldeyriseignin hefur aukizt mikið s.l. 4 ár.
HUGTÖK ÚR HAGFRÆÐINNI:
Greiðslujöfnuíur og gjuldeyrisstuðu
I umræðum um efnahagsmál
hér á landi vill það mjög brenna
við, að ýmis hugtök úr hag-
fræðinni séu ekki rétt notuð.
Er það jafnvel algengt, að deil-
ur rísi um það milli stjórn-
málamanna hvað felist í vissum
hugtökum, sem mikið eru notuð
í umræðum um þjóðarbúskap-
inn. Slíkar deilur villa
mjög um fyrir almenningi og
gera honum erfitt að skapa sér
rétta mynd af afkomu þjóðar-
búsins á hverjum tíma.
Hér á síðunni verður á næst-
unni fjallað stuttlega um nokk-
ur hugtök úr hagfræðinni, ef
það mætti verða lesendum Vísis
til nokkurs fróðleiks. í dag
verður farið nokkrum orðum
um greiðslujöfnuð og gjaldeyris-
stöðu.
Greiðslujöfnuður
Sérhvert þjóðfélag hefur
margvísleg viðskipti við önnur
lönd, hefur tekjur af sölu vara
og þjónustu í öðrum löndum
og útgjöld af innkaupum er-
lendis frá. Auk þess ganga lán
og gjafir milli landa. Allar
slíkar greiðslur eru færðar á
reikning, sem nefndur er
greiðslujöfnuður. Á. þann reikn- \
ing eru því færðar allar greiðsl-
ur Iandsins til annarra landa og
allar greiðslur, er inn koma frá
öðrum löndum.
Skipta má greiðslujöfnuði í
þætti eftir því hvers eðlis
greiðslumar eru sem á þá eru
færðar. Helztu þættirnir eru
tveir: Viðskiptajöfnuður og
fjármagnsjöfnuður. Á viðskipta-
jöfnuð fara allar greiðslúr fyr-
ir innflutning og útflutning
vara og þjónustu. En á fjár-
MIKILL LÁNSFJÁRSKORT-
UR IÐNFYRIRTÆKJA
íslenzkur iðnaður, málgagn
Félags íslenzkra iðnrekenda
skýrir frá því, að iðnaðurinn
eigi við mikinn lánsfjárskort að
stríða um þessar mundir vegna
hinna miklu kauphækkana, er
urðu í lok s.l. árs.
Segir svo um þetta vandamál
iðnrekenda í íslenzkum iðnaði
m.a.:
„Undanfarið hefur iðnaðurinn
átt við mikinn lánsfjárskort að
stríða. Hinar miklu kauphækk-
anir á s.l. ári hafa leitt til þess
að rekstursfé fyrirtækja hefur
rýrnað verulega en iðnaðurinn
hefur ekki fengið neina aukna
fyrirgreiðslu í bönkum til þess
að bæta úr hinum miklu
greiðsluerfiðleikum, sem fyrir-
tækin eru nú í.
Félag íslenzkra iðnrekenda
héfur haft þetta mikla vandamál
til meðferðar undanfarna mán-
uði. Hefur félagið snúið sér til
Seðlabanka íslands og óskað
eftir því, að bankastjórn bank-
ans beiti sér fyrir úrbótum á
því mikla vandamáli sem láns-
fjárskortur iðnaðarins er um
þessar mundir.
Hinn 24. apríl sl. ritaði Félag
Islenzkra iðnrekenda stjórn
Seðlabanka íslands bréf um
þetta efni. Er í því sérstaklega
vakin athygli á því í hversu
miklum erfiðleikum iðnaður sá,
er framleiðir fjárfestingarvörur
á í um þessar mundir vegna
•versnandi samkeppnisaðstöðu.
Bent er á, að heimilaður sé nær
ótakmarkaður innflutningur
með gjaldfresti á vélum og tækj
um, er hin innlenda framleiðsla
verði að keppa við.“
Síðar í greininni segir svo:
„í hinum auknu greiðsluerfið-
leikum fyrirtækja er siglt hafa í
kjölfar kauphækkananna í des-
ember sl. hefur aðstaða inn-.
lendra fyrirtækja, til þess að
keppa við erlenda framleiðend-
ur versnað stórlega. Vegna
hinna almennu greiðsluerfið-
leika skipta möguleikar seljand-
ans til lánveitinga mun meira
máli en áður. T.d. geta erlendir
framleiðendur, er framleiða
vélar og tæki, boðið hagkvæm
lán en innlend iðnfyrirtæki geta
ekki boðið nein lán vegna fjár-
skorts. Eru dæmi um það, að
íslenzk iðnfyrirtæki hafi orðið
af miklum viðskiptum af þess-
um sökum, jafnvel þótt hm ís-
lenzku fyrirtæki hafi getað boð-
ið ódýrari vöru. Augljóst er,
að grípa verður hið fyrsta til
róttækra ráðstafana eigi iðn-
aður landsmanna ekki að verða
fyrir alvarlegu tjóni vegna fjár-
skorts".
magnsjöfnuð eru færðir allir
fjármagnsflutningar, lántökur o.
fl. Viðskiptajöfnuður greinist í
tvo liði: Vöruskiptajöfnuð og
þjónustujöfnuð. Á vöruskipta-
jöfnuð fara greiðslur vegna inn-
og útflutnings vara. En á þjón-
ustujöfnuð eru færðar greiðslur
vegna tekna og gjalda af ýms-
um þjónustuliðum, flutningum,
tryggingum, ferðamönnum o.þ.u.
1. Eru greiðslur á þjónustujöfn-
uði oft nefndar duldar greiðslur.
Stærsti og
mikilvægasti þátt
ur greiðslujafn-
aðar er vöru-
skiptajöfnuður-
inn. Hann gefur
þvf ávailt mikla
vísbendingu um
afkomu þjóðar-
búsins út á við.
En duldu greiðsl-
urnar skipta einn
ig miklu máli og
bezti mælikvarð-
inn á heildaraf-
komu þjóðarbús-
ins gagnvart öðr-
um löndum er
viðskiptajöfnuð-
urinn.
Til sérhverra
viðskipta, sem
færð eru á við-
skiptajöfnuð, svar
ar greiðsla, sem
færð er á ein-
hvern þátt fjár-
magnsjafnaðar.
Ef allar upplýsing
ar væru nákvæm-
ar og réttar ætti
mismunur fjár-
magnsjafnaðar
(að gjafafé með-
töldu) að vera
jafn mismun
á viðskiptajöfn-
uði. Ef um
greiðsluhalla á
viðskiptajöfnuði er að ræða, á
hann því að samsvara netto
fjármagnshreyfingum til lands-
ins og greiðsluafgangur á að
vera jafn fjármagnshreyfingum
til útlanda. Hér á landi hafa
upplýsingar um greiðslur og
viðskipti þó ekki verið svo ná-
kvæmar, að fullur jöfnuður hafi
náðst við uppgjör.
Gjaldeyrisstaða
bankanna
Ekki má rugla saman
greiðslujöfnuði og gjaldeyris-
stöðu bankanna. Með gjaldeyr-
isstöðu er átt við nettógjald-
eyriseign (eða skuld) í erlend-
um bönkum, verðbréf, mynt,
vfxla og ávísanir. Lán til langs
Framhald á bls. 6
/
HEILDARTEKJUR OG GJÓLD
FYRIR VÖRUR OG WÓNUSTU
(VIÐSKIPTAJÖFNUÐUR)
INNFLUTNINGUR FOB
DULDAR GREIÐSLUR
E&i&Íj ÚTFIUTNINGUR FOB \ 1 DULDAR TEKJUR
3600-
4600 • *
3600 • •
2600-
2000,--
1600-
1200 • •

m
1
i
i
I

m
1958
1959
1960
1961
1962
Mynd þessi sýnir viðskiptajöfnuð 1958—1962 að
báðum árum meðtöldum. Súlurnar sýna hversu
mikill hluti duldar tekjur og duldar greiðslur
eru hvert ár (Myndin er ör Fjármálatiðindum).