Vísir - 15.08.1964, Qupperneq 9

VlSIR . Laugardagur 15. ágúst 1964.
9

X-
Það er sennilega ekkert
furðulegt þótt Grænland hafi
seiðmögnuð áhrif á íslendinga.
Ekkert land er nær okkur og
samt varla nokkurt land ver-
aldar jafn lítið þekkt og kannað
sem Grænland.
Ég minnist þess oftsinnis,
allt frá bernskudögum mínum
að hafa haft uppi ráðagerðir
um Grænlandsferð. Að vísu
fannst mér þá þetta vera
draumórar e'inir sem aldrei
kæmust f framkvæmd. Þá var
ekki um annan farkost að ræða
en skip. En ég var sjóveikur
og auk þess lafhræddur við ís.
Ég var sannfærður um að þessi
draumur minn myndi aldrei
rætast.
Sfðan hefur það skeð að ég
hefi nokkrum sinnum flogið
t'il Grænlands, fyrstu þrjú
skiptin án landtöku eða lending-
ar, en seinna nokkrum sinnum
lent þar, sfðast skömmu eftir
miðjan jú!f f sumarí
Einmitt f þessari síðustu ferð
m'inni varð mér hugsað til fs-
lenzkra Grænlandsfara, hversu
ótrúlega margir þeir hafa verið
gegnum aldimar og hve miklu
þeir hafa fórnað — vinum og
ættingjum á heimaslóð, lifandi
fé og dauðu og jafnvel lífi sínu
— til að kanna eða setjast að
í þessu hrjóstruga jökullandi í
vestri.
land svo mjög að heita mátti aó
það hyrfi í gleymsku um aldir.
En svo undarlega bregður j
við að fljótlega eftir að Danir j
taka að sinna Grænlandi eftir
siðaskiptin, le'ita hugir Islend- j
inga þangað á nýjan leik og j
aldrei fleiri þó en á 18. öld
Tveir íslenzkir rithöfundar og j
sagnfræðingar, þeir Arngrfmur 1
lærði og Þormóður Torfason i
taka að grúska í fræðum varð-
andi Grænland og skrifa um;
það bækur. Þar með er vegur- i
inn ruddur á nýjan leik fyrir i
auknum kynnum við systurlann j
okkar í vestri.
Flytja átti íslendinga
hundruðum saman
til Grænlands.
Það skeði á fyrsta þriðjungi
18. aldarinnar að til tals kom
að flytja íslendinga í hópum til
Grænlands, svo að hundruðum
manns skipti.
Þess’ir þjóðflutningar komu
Á siglingu á Eiríksfirði. Þar er jafnan mikið af borgarísjökum á reki, er þeir brotna úr skriðjökl-
um, sem ganga í sjó fram og rekur síðan um fjörðinn undan straumum og vindum.
FERÐIR ISLENDINGA
TIL GRÆNLANDS Á 18. ÖLD
Órofa tengsl.
Allt frá því er Eiríkur rauði
settist að á Grænlandi hafa
einhver órofa tengsl bundið ís-
land við Grænland. Við skoð
uðum Grænland aldrei sem ný-
lendu, heldur sem bræðraland
og Grænlendinga sem systur-
þjóð. Þeir voru vinir okkar og
ekkert var okkur hugstæðara
en ýináttutengsl við þá, jafnvel
þó þeir yfirgæfu ísland og vildu
heldur lifa annars staðar.
Grimm og ömurleg örlög urðu
þess samt valdandi að tengsiin
slitnuðu. Hvorugan aðilann var
þó um að saka, heldur utanað-
steðjandi öfl sem e'inangruðu
löndin hvort frá öðru, og Græn
fyrst til tals fyrir tilmæli Dana-
konungs, sem hafði sérstakan
áhuga á Grænlandsmálum
og hafði fengið þá flugu í höfuð
ið að byggja það þegnum sín-
um frá íslandi og Danmörku og
gera það að arðbærri nýlendu.
Meðal annars sendi konungur
mörg skip, mönnuð dönskum
körlum og konum, til Græn-
lands, þ. á m. hermenn og for-
ingja til að verja Grænland
fyrir óvinaher. Vegna þess að
þátttakan mun eitthvað hafa
verið léleg leysti hann saka-
menn úr hald'i, lét þá giftast
sakakonum úr þrælkunarhúsi
Khafnar eftir hlutkesti og sendi
þá með öðrum innflytjendum til
Grænlands.

| J
k \ J
1«,

Glaðlegur Eskimóadrengur.
200 gáfu sig fram.
Hér heima á Islandi lét
Danakonungur sýslumenn skrá
fólk til Grænlandsfarar sumarið
1729 og gáfu s'ig nær 200
manns fram, sem kváðust vera
fúsir til að leita nýrra heim-
kynna á grænlenzkri jörð. Var
þessu fólki heitið alls konar
fríðindum, m.a. gefins bústofii
og íslenzkri fæðu, svo sem fiski
og smjöri á meðan það væri að
venjast grænlenzkum lífshátt-
um og mataræði. Ennfremur
var því heitið skipum til fisk-
veiða og byggingarefn'i til htísa
gerðar. íslendingarnir áskildu
sér hins vegar að fá með sér
klerk að heiman og einhvern
forsvarsmann eða fyrirliða, sem
úthlutaði því jarðnæði og
mældi út engjar og tún.
Allar þessar ráðagerðir um
flutning Islendinga til land-
náms á Grænlandi fóru þó út
um þúfur og kom hvort tveggja
til að ótti greip um sig meðal
íslendinga um að þeir yrðu e.
t. v. fluttir nauðugir af landi
burt og svo hitt að konunga-
skipti urðu í Danmörku og á-
hugi hins nýja konungs á
Grænlandsmálum aliur annar en
fyrirrennara hans.
Af þe'im 200 íslendingum,
sem gáfu sig upphaflega fram
til Grænlandsfarar, hættu allir
við áform sitt nema einir 14,
þar af 5 bændur. En konur
þriggja bændanna neituðu að
hverfa að heiman. Skömmu síð-
ar barst svo t’ilkynning frá hin-
um nýja Danakonungi, Kristjáni
VI. að grænlenzka nýlendan
skyldi lögð niður og að ekkert
yrði úr flutningi íslenzkra
manna þangað.
Matthías Jochumsson
vildi fá íslendinga til
Grænlandsfarar.
Árið 1729 var danskur maður.
Matthías Jochumsson að 'nafn:.
sendur til Islands þeirra erinda
að kynna sér brennistein og
möguleika á þvi að hagnýta sár
hann. Matthías þessi dvaldi her
lendis í þrjú ár og skrifaði
mikil rit um ísland, sem reynd-
ar hafa aldrei verið gefin út.
Jón Marteinsson segir að Matt-
hías Jochumsson hafi verið
„argur flakkari", sem farið hafi
betlandi um landið og hafi Jón
biskup Árnason sett undir hann
bikkju og gefið honum fé til
að losna við hann af biskups-
stólnum. Hvammsannáll segir
að Matthías hafi sótt um lög-
mannsembætti hér á landi, en
ekki hlotið. Þá hafi hann farið
til Grænlands og vildi fá ein-
hverja íslenzka með sér, en
engir fengizt til þess. Eftir þvl
verður ekki annað séð, en á-
hugi hinna 200 hafi með öllu
verið þrotinn.
Tálknfirðingar fá áhuga
á Grænlandi.
Svo gerist það um það bil
aldarfjórðungi síðar að fslenzk-
ur bóndi, Þormóður Ásbjörns-
sor^f. Arnarstapa í Tálknafirði,
sótti um leyfi til þess að mega
flytja til Grænlands. Þormóður
bóndi var talinn vel efnum bú-
inn, og hinn duglegasti maður.
Hann átti fjögur stálpuð böm,
sem öll ætluðu með honum til
Grænlands og sömuleið'is fjögur
vinnuhjú hans. Danska stjórnin
hafnaði þessari beiðni, svo ekk-
ert varð úr för hans.
Um svipað leyti, ef ekki sama
Framh 4 bls. 10

Grænlenzkur bóndi á biskupssetrinu Görðum.
'ÖH
i