Vísir - 18.05.1965, Síða 9

V í S IR . Þriðjudagur 18. maí 1965.
9
Á fundi sem útvegsmenn og
fiskframleiðendur héldu í s.l.
mánuði flutti Guðmundur Jör-
undsson útgerðarmaður ræðu
þar sem hann ræddi m. a. um
stækkun fiskiskipaflotans og þá
stækkun fiskiskipanna sem orð-
ið hefur á síðustu árum, en um
leið þá erfiðleika sem við er að
etja í sambandi við rekstur báta-
flotans, sem stafar m. a. af stór-
auknum kostnaði f sambandi við
aukinn tækja og veiðarfærakost
bátanna, en rekstrarlán til að
mæta þessum mikla kostnaðí
eru alis ónóg.
Verður hér nú rakið ýmislegt
úr ræðu Guðmundar, þar sem
það gefur einkar glögga hug-
mynd um rekstursaðstöðu út-
vegsins.
»
Jörundur III, eign Guðmundar Jörundssonar, er eitt hinna nýju, stóru fiskiskipa.
Smíði stærri fiskiskipa hefur ein forðað því að drægi
verulega úr aflabrögðum og útflutningsframleiðslu
Þörfin fyrir stærri skip.
Hann minntist þess i upp-
hafi að á árinu 1954 hefði verið
gerð fyrsta tilraun með síldar-
leitartæki í íslenzku fiskiskipi
fyrir Norðurlandi. Tilraunin bar
nokkurn árangur og leiddi til
þess að hin merkilega tilraun
með leitartæki og kraftblökk
var gerð á m.s. Guðmundi Þórð-
arsyni, skipstjóri Haraldur Ág-
ústsson. Með henni urðu þátta-
skil í veiðitækni íslendinga.
Hinar breyttu veiðiaðferðir
kölluðu á stærri og öðru vfsi
byggð skip. Þurfti nú að nota
stærri nætur með meira hlýi.
kraftmeiri dekkspil, bátapall
fyrir nætur og allt kallaði þetts
,á meira burðarþol og kjölfestu,
ekki sízt þar sem sækjá þurfti
aflann lengra á haf út á árstíma,
þegar allra veðra var von.
Útgerðarmenn fóru þvf að
láta smíða miklu stærri skip en
áður og var mjög mikið um
skipakaup. Fyrir það hafa þeir
mátt sæta nokkru ámæli og
hefur þvf m.a. verið haldið fram
að þetta hefði í för með sér
eyðileggingu smáskipaflotans,
þar sem ógerlegt yrði að manna
eldri skipin, o. s. frv.
Guðmundur sagði, að rejmslan
hefði nú skorið úr um þetta. Það
væri nú ljóst, að ef ekki hefði
komið til hin mikla aukning
bátaflotans og stækkun skip-
anna, þá hefði aflinn og heildar-
útflutningur þjóðarinnar orðið
stórum minni en raun ber nú
vitni. Því miður yrði að segja
það, að þeir tæknilegu ráða-
menn er um þessi mál hefðu
fjallað hefðu ekki gert sér
nægilega fljótt og vel grein fyrir
þeirri tækniþróun, er átti sér
stað við síldveiðarnar hér og
voru þeir fremur mótfallnir
kröfum útgerðarmanna og sjó-
manna um stækkun fiskiskip-
anna. Sem betur fer fengu þó
sjónarmið útgerðarmanna og
sjómanna að ráða.
Úr ræðu Guð-
mundur lörunds-
sonur um vundu-
múl sjúvurút-
vegsins
Þá vék Guðmundur Jörunds-
son að útgerð og rekstrarkostn-
aði þessara nýju, stærri skipa,
en því miður er við mikla erfið-
leika að etja í útgerð þeirra.
Öhagstæð og ósann-
gjöm hlutaskipti.
Þar er fyrst og fremst að
nefna hin óhagstæðu hlutaskipti
hinna nýju skipa, þar sem út-
gerðin verður að láta af hendi
En útgerð þeirru
útgerðurkostnuður
til áhafnarinnar um 52 af hundr-
aði alls aflans. Hefur ekki verið
tekið tillit til þess, hvað út-
gerðarkostnaðurinn hefur aukizt
vegna dýrari veiðarfæra og
fiskileitartækja. Það er álit
manna er veiðiskipum þessum
eru kunnugir að naumast sé hægt
að gera ráð fyrir, að útgerð
skipanna hafi möguleika til þess
að standa straum af vöxtum og
afborgunum lána, nema lag-
færing fáist á hlutaskiptunum.
Ef engin breyting verður í þess-
um efnum í framtíðinni, þá má
telja fullvíst, að samdráttur
muni verða f síldveiðunum og
útvegsmenn muni ekki geta
fylgt eðlilegri tækniþróun sök-
um fjárskorts.
Þá vék ræðumaður að rekstr-
arfjárskortinum sem er eitt af
stærstu vandamálum útgerðar-
innar.
Rekstrarlán þau sem við-
skiptabankamir veita, eru venju
lega 100—300 þús. kr. eftir
stærð skipa. Hrekkur sú upp-
hæð ekki nema fyrir brýnustu
nauðsynjum, svo sem úttekt á
olíu, kosti og smærri viðgerð-
um. Engin lánastofnun telur sér
skylt að lána fé til kaupa á
veiðarfærum.
Gaf hann síðan dæmi um
það, hve lftill hluti þessi rekstr-
arlán væru af heildarrekstrar-
kostnaði báianna.
Rekstrarfé 6% af
aflaverðmæti.
Tökum sem dæmi bát af
stærðinni 60—150 smálestir og
sjáurr hve míkil verðmæti bát-
urinn þarf að eiga bundin i
veiðarfæmm árið um kring.
Veiðarfærin sem hann þarf að
eiga em þessi: Sumarsfldamót.
þorskanetabúnaður, línuveiðar-
færi, humartroll eða annar hlið-
stæður veiðarfærabúnaður.
Verðmælti þessara veiðarfæra
mun nema iy2 milljón króna.
Aflaverðmætið sem þessi bátur
skilar að landi, ef útgerð hans er
f góðu lagi nemur um 5
milljónum króna. En rekstrar-
lánin sem báturinn fær á árinu
er aðeins tvisvar sinnum 150
þús. kr. eða 300 þús. kr. sam-
tals. Það em um 6% af afla-
: óaa ■Bnm, yiaar. ■
er hætta buin
ðs fií Tí'i'. , jjshtórr
og úhogstæðra
verðmætinu sem báturinn fær f
rekstrarfé.
Dæmi um stærri báta er hlið-
stætt, af bát sem er 150—300
smálestir.
Veiðarfæri hans eru: Sumar-
herpinót, vetramót, þorskanót
og jafnvel loðnunót. Verðmæti
þessara veiðarfæra er 3—31/2
milljón króna. Aflaverðmæti
bátsins, ef allt gengur vel er um
10 milljónir króna á ári. Hann
fær að rekstrarláni tvisvar sinn-
um 300 þús. kr. eða 600 þús.
kr. samtals á ári. Verður því
hlutfallið þar hið sama, rekstrar
lánið er um 6% af aflaverð-
mætinu.
Úr þessu verður að bæta hið
bráðasta og hækka rekstrarlán-
in til samræmis við þær verð-
hækkanir, sem átt hafa sér stað
f útgerð skipanna.
Auknar byrðar.
Ræðumaður rakti síðan ýms-
ar fleiri byrðar og útgjaldaaukn-
ingu sem kæmi mjög hart niður
á útgerðinni. Hann nefndi m. a.
júní-samkomulagið f fyrra, sem
hefði orðið fiskframleiðendum
þyngra f skauti en öðmm vinnu
veitendum, sem aðstöðu höfðu
til þess að velta byrðunum yfir
á herðar annarra.
Þá nefndi hann breytingu sem
gerð var á sjómannalögunum
veturinn 1963 sem var á þá léið,
að sjúkratfmi sjómanna á fullum
launum var lengdur í 1—3 mán-
uði. Lagabreyting þessi hefur
komið mjög harkalega niður á
útgerð þeirra skipa, sem greiða
öll launin í hundraðshluta ai
aflanum til áhafnarinnar. Hefur
þetta hlaupið á tugum og jafn-
vel hundruðum þúsunda króna
í útgiöldum fyrir sum útgerðar-
félög. Svo stórvægilegar geta
þessar greiðslur orðið að ef t.
d. skipstjóri og 1. vélstjóri
veiktust í byrjun vertíðar á
góðu síldveiðiskipi og yrðu frá
verkum alla vertíðina, svo ráða
þyrfti aðra menn í þeirra stað,
þá gæti útgerð skipsins þurft
að greiða í launum til þessara
tveggja manna uppundir 1 mill-
jón króna. Taldi hann að þetta
hefði ekki verið tilgangur lag-
anna, útgerðarmenn hefðu í
>HSí
hlutaskipta
upphafi álitið að þetta skyldi
greitt af fastakaupi eða kaup-
tryggingu en ekki af hlutaskipt-

Guðmundur Jörundsson
1% launaskatt er gekk f gildi
s.l. sumar, er virtist í fljótu
bragði ekki hafa veruleg út-
gjöld f för með sér fyrir út-
gerðarmenn fremur en aðra
kaupgreiðendur. En við nánari
athugun kom í ljós að skattur
þessi skyldi reiknast af fullum
aflahlut, en ekki af mánáðar-
kauptryggingu eins og útvegs-
menn höfðu álitið og miðað
greiðslur sínar við. Það ber að
vinna að því að þessu fáist
breytt svo að ekki verði greitt
af aflaprósentu heldur af kaup-
tryggingu.
Kostnaðarsöm
bankaábyrgð.
Meðal annarra atriða seni
Guðmundur minntist á var sú
kostnaðarsama bankaábyrgð
sem útgerðarmenn verða að
greiða vegna lántöku í sambandi
við nýsmíði skipa. Útgerðar-
menn verða að útvega erlent
lán til skipakaupanna og kaupa
bankaábyrgð af viðskiptabanka
sínum sem kostar 1% á ári af
allri skuldinni. Hér er um mjög
háan útgjaldalið að ræða. Tök-
um t. d. bát sem fengið hefur
9 milljón króna lán. Hann kem-
ur til með að greiða í banka-
ábyrgð hvorki meira né minna
-en 360 þúsund krónur í þessa
1 ^ bankaábyrgð á þeim 7 ár-
um, sem lánið er að greiðast
upp.
Þörf áfram fyrir
togarana.
Að lokum minntist hann
nokkrum orðum á þrengingar
togaraútgerðarinnar, þar sem
talað sé um það f almennu
rabbi manna á meðal að réttast
væri að leggja togaraútgerðina
niður. Mörgum togaramönnum
og útgerðarmönnum sem alið
hafa nær allan aldur sinn við þá
tegund útgerðar finnst mér mis-
boðið við slík ummæli, því að
þeir vita að þessi stórvirku at-
vinnutæki voru meginstoðimar
undir þeirri efnahagslegu vel-
ferð, sem hófst hér fyrir 25 ár-
um. Hann benti á það, að ná-
grannaþjóðir okkar sem slfka
útgerð hafa með höndum legðu
nú kapp á að bæta hag togara-
útgerðarinnar með hvers konar
fyrirgreiðslu svo sem beinum
fjárframlögum er nema um
fjórðungi af kostnaðarverði
nýrra skipa auk fastra dag-
peninga á hvern úthaldsdag
þeirra.
Við íslendingar sem aðrar
fiskveiðiþjóðir hljótum að skilja
þýðingu jafn afkastamikilla at-
vinnutækja fyrir land okkar og
að ekki komi til greina að
leggja niður þann útveg, þótt
um tímabundna erfiðleika sé að
ræða, þvf að f framtíðinni þurf-
um við á togurum að halda, ekki
sízt í sambandi við sókn á fjar-
liggjandi mið.