Vísir - 26.05.1965, Blaðsíða 7

7
vi *
'VKi'
! ."KV'srur 2G. maí l»oo.
Síðasta grein Þorsteins
Jósepssonar frá Innsbruck
Hátíð Maríu meyjar.
Hátíð heilagrar guðsmóður er
haldin 15. ágúst. Það er minn-
ing um himnareisu hennar. Raun
ar á þessi hátíð sér lengri sögu,
því upphaflega var hún tileink-
uð Bertu, gyðju frjóseminnar,
en færðist smám saman yfir á
nafn Maríu meyjar. Hátíðin er
haldin á þeim tíma árs, sem séð
verður fyrir um uppskeru sum-
arsins, hvort heldur á ökrum,
túnum, engi eða ávaxtatrjám.
Allir klæðast sínum beztu föt-
um, og þjóðbúningum, þeir sem
eiga. Það er gömul venja að
konur og krakkar fara í kirkju
með krukkur eða dollur fullar
af grösum eða plöntum. í kirkj
unni hljóta grösin blessun prests
ins og við það hljóta þau töfra-
mátt fyrir skepnur og menn.
Þeim er siðan blandað saman við
fóður og við það dafna dýrin
betur en áður, verða frjósamari
og gefa af sér meiri og betri
arð. Séu grösin geymd í hús-
um inni þarf hvorki að óttast
eldsvoða né eldingar. Egg, sem
hænur verpa á upprisudegi
Maríu guðsmóður, fúlna seint
eða ekki.
Föstunætur.
Áður en fastan hefst á útmán-
uðum, sleppa kaþólskir fram af
sér beizlinu, eta og drekka eins
og hægt er í sig að troða, dansa
og skemmta sér. Þessi áthátíð
stendur venjulega í 3 daga og
3 nætur samfleitt og þátt í
henrti taka allir sem vettlingi
geta valdið. Á miðöldum gerði
boigarráðið f Innsbruck sitt til
að gera hátíð þessa að almenn-
ingshátíð f borginni. Það efndi
til matarveizlna fyrir borgarana
og konur þeirra og að því búnu
var stiginn dans. Krakkar höfðu
ekki aðgang að þessum veizlum,
en þeir sðfnuðust saman á torg
inu fyrir framan ráðhúsið á með
an þeir vissu af gamlli reynzlu
að þegar matarveizlan var um
garð gengin, kom borgarstjór-
inn fram á ráðhússsvalimar og
hellti úr fuilri pjmgju kopar-
skildingum, niður á torgið. Þá
varð mikill hamagangur f öskj-
unni, pústrar og hrindingar svo
allt ætlaði um koll að keyra.
Það var ekki hvað veigamesta
skemmtiatriðið í þessum hátíðar
höldum.
Dansleikir voru á þeim tím-
um haldnir í ráðhúsi borgarinn
ar og þurfti til þess leyfi borg-
arstjórans. Leyfin voru þó að-
eins veitt að sérstök ástæða
þætti til og með því skilyrði
að dansinum væri lokið áður en
rökkva tæki. Borgarstjóri skikk-
aði sérstaka dansmeistara og
bar þeim að halda uppi röð og
reglu.
Burtreiðar.
Burtreiðar voru haldnar f Inns
bruck við hátíðleg tækifæri á
miðöldum, einkum í sambandi
við heimsóknir höfðingja. Þær
voru haldnar á borgartorg-
inu. Við slík tækifæri komu
riddarar og áhorfendur hvaða-
næva að, oft um langan veg.
Sigurinn í burtreiðum var
fólginn í því að varpa andstæð-
ingnum úr söðlinum eða brjóta
burtstöng hans. Riddararnir
stilltu sér upp við sinn hvom
enda brautarinnar, f fullum her
tygjum og á hnarreistum vilj-
ugum fákum þegar merki var
gefið ráku þeir sporana í síðu
hestsins og hleyptu á harða
harða stökki hvor gegn öðrum.
Þegar þeir mættust réði afl og
fimi hvemig leikar fóru, hver
uppi sat og hver lá í sverðinum,
stundum særður, stundum dauð
ur. Viðbrögð reiðskjótans réðu
og jafnan úrslitum á einn eða
annan hátt. Þess vegna valt
á miklu að sitja á vönum og
traustum hesti.
Sigurvegurunum í burtreið-
um var ákaft fagnað og sæmd-
ir verðlaununum. Þeir voru hetj
ur dagsins, hylltir af körlum,
dáðir af konum.
V.
Það er ekki sjaldgæft að áin
Inn hafi flætt yfir bakka sína
í leysingum eða miklum og lang
varandi rigningum og þá valdið
meira eða minna tjóni.
Mestu flóð í Inn, sem sögur

Á götu í Innsbruck. Borgarturninn í baksýn. Hann er hin sögu-
rikasta bygging í hvívetna, m. a. fangelsi um margar aldir, og upp
í turninn urðu tumverðirnir að fara oft á dag og gegna hlut-
verki klukku. Ljósmyndir: Þorsteinn Jósepsson.
varð sumstaðar annars staðar
í Inndalnum.
Enda þótt þetta flóð hafi gert
mikið tjón eru það samt aðrar
náttúruhamfarir, sem urðu enn
afdrífa- og örlagaríkari fyrir
Innsbruckbúa. Þær áttu sér stað
rúmri öld áður.
Himinninn breytist
í eldhaf.
Síðast í júlí árið 1669 dundi
óvenjulegt þrumuveður yfir Inns
bruck. Það hófst með fádæma
hagléli, svo miklu að allt ætlaði
um koll að keyra. Fólk sem var
utan dyra við vinnu, flýði sem
fætur toguðu inn í hús til að
leita sér skjóls og bíða af sér
illviðrið. En þá fyrst tók út
yfir allan þjófabálk. Himininn
breyttist í eldhaf, hann gneist-
aði og logaði í leiftrum og eld-
ingum og hávaðinn var svo
mikill eins og fjöll'in væru að
hrynja. Það heyrðist ekki
mannsins mál og fólkið sat þög
ult og gnípið og vissi ekki
hverju öll þess'i ósköp sætti.
Allt í einu tóku húsin að
nötra og skjálfa. I fyrstu hélt
fólk að titringurinn stafaði af
loftþrýstingi frá þrumuveðrinu.
Brátt varð því þó Ijóst að svo
var ekki — jörðin sjálf tók að
ganga í bylgjum. Þetta var jarð
skjálft'i.
Náttúruhamfarir örlaga-
ríkar fyrir -í
fara af, komu öll á síðari hluta
18. aldar. Það mesta árið 1789.
Þá hafði rignt án afláts í 3
nætur og 3 daga og rigningin
líktist því mest sem hellt væri
úr fötu. Hver einasti lækur eða
árspræna, sem féll í Inn varð
að beljandi vatnsfalli, sem bar
með sér urð og grjót hátt ofan
úr fjöllum, heil tré og allt laus
legt sem á vegi þeirra varð.
Vatnsborðið í Inn hækkaði jafnt
og þétt og loks kom að því að
framburður árinnar af trjám og
timbri var orðin svo mikill að
stífla myndaðist við brúna sem
liggur yfir Inn í Innsbruckborg.
Þar með var ógæfan skeð. Það
myndaðist uppistaða og vatnið
í henni óx og hækkaði með
hverri mínútu sem leið. Það
flæddi yfir varnargarðana og
beljaði í fossaföllum, inn í borg
ina. Göturnar urðu að farvegum
straumharðra áa og hver einasti
kjallari, sem ekki stóð utan í
brekku eða uppi á hæð, fylltist.
Fólk flýði í ofboði upp á efri
hæðir húsanna og beið þar ör-
laga sinna.
Lán í óláni.
væri af brúnni í sjálfu sér var
það þó lán í óláni, því enginn
gat sagt fyrir um hverjar af-
leiðingar það hefði haft í för
með sér ef hafsjór hefði mynd-
ast inni í borginni sjálfri.
Tjónið af völdum flóðsins varð
gífurlegt. Meira og minna hafði
stórskemmzt eða eyðilagzt, ein
kum það sem geymt var í kjöll
urum. Vatnsleiðsla borgarinnar
eyðilagðist og garðar og gróður
spillt'ist. I einni elztu og merk
ustu kirkju borgarinnar, sem
stóð að vísu mjög lágt, náði
vatnið upp að háaltarinu. Mann
tjón varð ekki af völdum flóðs-
ins í borginni sjálfri, en það
Vinstra rnegin á myndinni er hirðklrkjan, sem geymir h'ð dýrmæta minnismerki um Maximilian keis-
ara. Hægra megin er höll Maríu Therisíu drottngar, mesta skrauthýsi og ríkmannlegasta í Inns-
bruck. Þar halda Týrólarbúar þing sín, en nokkur hluti byggingarinnar er varðveitt sem safn.
Jarðskálfta hafði enginn íbúa
Innsbruck lifað áður, meira að
segja óvíst hvort nokkur þeirra
hafði heyrt sliks fyrirbæris get
ið. En nú leyndi sér ekk'i hvað
á seyði var. Áin Inn flæddi yfir
bakka sína, þrjú hundruð hús
löskuðust stórlega og 200
manns missti lífið. Þó var þetta
aðeins forléikur að enn stór-
kostlegra og örlagaþrungnara
sjónarspili.
Hélt að heimsendi
væri kominn.
Næsta ár á eftir — árið 1670
— vaknaði fólk í Innsbruck við
ferlegar hamfarir. Fyrst við ó-
venjulega svipt'ibylji en sfðan
byrjaði jörðin að titra og
ganga f bylgjum. Allt lék á
reiðiskjálfi, innanhúss og utan.
Myndir féllu af veggjum, skáp
ar og hillur hristust, leirtau
brotnaði, veggir klofnuðu, reyk
háfar hrundu og loks virtist
sem húsin losnuðu af grunni
og færðust til eins og þau ætl-
uðu að Stfga dans hvert við
annað í þessum djöfullegu ham
förum, Innsbruck var e'ins og
spilaborg, sém blásið er á. Talið
var að ekkert hús f allri borg-
inni hafi staðið óskemmt eftir.
Þessum ólátum fylgdi há-
vaði, sem aldrei hafði heyrzt f
Innsbruck áður. Hann var marg
háttaður, kom úr ýmsum áttum
og blandaðist saman eins og
samleikur hljóðfæra í orkestri.
En hann var óhugnanlegur þessi
hávaði, allt að þvf hræðilegur.
Það var ískurshljóð sem mynd
aðist af loftþrýsting'i, skarkali
frá hrynjandi húsum, drunur og
bergmál frá grjótflugi í skriðu-
hlaupum ofan úr fjöllunum, en
saman við þetta blandaðist svo
grátur og gnfstan tanna, angist-
ar- og hræðsluóp íbúanna og
Framh. á bls. 6.
i
, i l (