Vísir - 04.06.1965, Blaðsíða 7

V í SIR . Föstudagur 4. júní 1965,
7
Um sýningu Guðmundar Guðmundssonar — Ferró
I Listamannaskálanum sýnfr
um þessar mundir Guðmundur
Ferró málverk, teikningar og
mosaikmyndir, meira en 110
verk alls, og eru þá ótalin
spjöld með ljósmyndum af öðr-
um málverkum. Má því með
sanni segja, að Guðmundur sé
furðu afkastamikill maður og
sívinnandi.
Óvenjulegt er líka það, sem
Guðmundur hefur á boðstólum.
í stórum myndum leiðir hann
okkur inn í annarlegan heim: í
ríki mauranna, samfélag rotta
og skordýra. Hann sýnir af-
skræmislegar vélar, er ýmist
tortíma eða limlesta og um-
skapa einhvers konar mann-
verur. Hann notar marga fer-
metra af lérefti til að tjá við-
bjóðslegan natúralisma inn-
yfla og kynfæra, fylla okkur
andstyggð og skelfingu og ráð-
ast harkalega á taugakerfið.
Sjálfsbjargarviðleitni áhorfand
ans rís gegn þessu, að öðrum
kosti hlytu þessar sýnir að raska
andlegu jafnvægi hans, þvæla
skynsemina.
Og þó! Höfum við rétt til
þess að vísa þessu öllu svo
auðveldlega á bug? Ef við leið-
um hugann að ástandinu í
heiminum £ dag, þá fer ekki hjá
því, að fyrir augum okkar
birtast einmitt margar Ferró-
myndir. Tökum sem dæmi aðal-
skemmtitæki okkar: bíómynd'irn
ar. Gætum við ekki auðveldlega
klippt úr hundruðum ame-
rískra kvikmynda slagsmála-
atriði og límt þau saman á
stóran flöt og útkoman væri
— Ferró? Sama mætti gera með
atriði sem sýna kroppasam-
keppnina, æðisgenginn hama-
gang áhorfenda við knatt-
spyrnukeppni, múgæði, kyn-
þáttahatur, morð, nauðganir,
rán, pyndingar fanga, fjöldaaf-
tökur, striptease, svall og klám
í kílómetratali. Klippum, klipp-
um og h'mum, saman. Otkoman
er alltaf Ferró og Mondo Cane
hans.
Maðurinn stendur felmtri
sleginn andspænis slíkri hug-
mynd: Skyldi það vera satt, að
í þessum heimj vélrænna smá-
vaxinna skriðkvikinda séu öll
lögmál og siðgæði einstaklings-
ins afmáð og orðin tilhæfu-
laus með öllu, eins og það
kemur sterkast fram £ myndinni
„Galapagos“. Þar morar allur
myndflöturinn £ nöktum, við-
bjóðslegum eðlum, eða þá £
mynd af iðandi rottusamfélagi £
skolpræsum neðanjarðar?
En andspænis slíkri bölsýni
vildi ég samt vitna £ orð Alain
Jouffroy (gagnrýnanda Ferrós £
Paris): „Eðli mannsins mun
alltaf vera £ tengslum við
hrynjandi náttúrunnar“ —
hvemig sem hið almenna við-
horf til lífslns kann að breyt-
ast.
En þetta viðhorf Ferrós bein-
ist líka að fortiðinni og leysir
upp það sem hingað til hefur
staðið óhagganlegt og fastmót-
að á sviði myndlistar. Hann
kópérar gömlu meistarana,
slftur verk þeirra i sundur, um-
turnar öllu með skopi og hæðni.
í friðsælli mynd eftir Gauguin
birtist allt í einu Tarzan apa-
bróðir. í mynd sem sýnir Jesú
tekinn af krossinum, er háð
orrusta með skriðdrekum.
Mynd eftir Goya „Aftaka bylt-
ingarmanna“ er „framlengd“
inn í nútímann. Ferró leysir
hana upp í bardaga skæruliða á
Kúbu eða i Vietnam. Niður i
glæsilega rokoko-kirkju 18. ald-
ar steypist geimfari í leit að
„öðrum“ englum. í stytztu
MYNDLISlJíí
máli: allt er orðið breytilegt,
allt er leyfilegt, hvern hlut má
setja í annars stað, £ stað A má
setja B og textinn breytist sam-
kvæmt því. Heimurinn er geng-
inn úr skorðum. Ég yrði ekki
hissa þótt ég sæi hinum kross-
festa guði sjálfum breytt með '
surrealistiskum brögðum i '
„pin-up boy“. Hvað merkir
þetta allt: rýmingarsölu mynd-
listarinnar?!
Maður nokkur hefur sett
blómavönd milli þessara ferlegu
mynda: „Gefið gaum að liljum
vallarins . . .“ Þær standa við
mosaik-deild sýningarinnar.
Hér virðist nýr heimur opn-
ast í dýrlingaandlitum sem þar
eru sýnd. Mér létti. Skyldi lista-
maðurinn vilja gefa til kynna
að andlit mannsins sé samt
ekki horfið í óskapnaðinn? Að-
spurður neitar listamaðurinn að
svo sé. Hér sé aðeins um að
ræða æfingar, „etuður“, gerðar
eftir hinum frægu mosaik-
myndum í Ravenna. Listamað-
urinn hefur aðeins áhuga á
hinni tæknilegu hlið þessara
mynda. „Innihaldið", kjarni og
eðli þeirra skiptir hann litlu,
og ekki myndi hann taka að
sér að skreyta kirkju mosaik-
myndum. Hreinskilnisleg af-
staða! Og liljur vallarins standa
einar og yfirgefnar í Mondo
Cane. Hvað kemur þetta allt
myndlist við? Mér kemur í hug
dæmi Salvatore Dalis, en hann
er einn af lærifeðrum Ferrós.
Ég álít Dali vera þriðja eða
fjórða flokks málara. Enginn
hefði tekið mark á honum,
hefði hann ekki komið okkur á
óvart með nokkrum kænsku-
brögðum. Hann nam Freud
gaumgæfilega, og hagnýtti
kenningar hans á sína vísu.
Hann rannsakaði nákvæmlega
allt það sem verkar illa og við-
urstyggilega á taugar okkar.
Auk þess fann hann upp á því
að svipta hluti eðlilegum eigin-
leikum sínum og setja aðra í
staðinn. Þannig skapaði hann
heim hryllilegra drauma og mar-
traða, kryddaði myndir sínar
með „sexi“, með salti grimmdar
og úrkynjunar, hrærði síðan
viðurstyggð og hæðni saman við
og reiddi fram sem listrænan
rétt. Og hvílík býsn! Heimurinn
gerði sér þennan rétt að góðu.
Dali er orðinn frægur, kon-
ungur allra dára, meistari
súrrealismans. Dæmið sannar,
að vitleysan getur verið rækt-
uð á hnitmiðaðan, vitrænan
hátt.
Verk Ferrós eiga sér fleiri
rætur. Nefna mætti áhrif Max
Ernst, Picabias og hins leynd-
ardómsfulla málara Hieronymus
Bosch. í myndum Ferrós gætir
einnig áhrifa frá pop-art og
dadaisma.
Það sem einkennir verk
Ferrós er viss einhæfni. Hann
hrúgar saman kynstrunum öll-
um af iðandi smáformum og
skapar með því endalausa
hreyfingu eða rytlima, sem
spennist yfir myndflötinn. Um
eiginlega myndbyggingu er
helzt að ræða, þegar hann not-
færir sér myndir úr listasög-
unni. Mér virðist þessi upp-
lausn forma í smáagnir og lit-
leysi myndanna táknræn fyrir
viðhorf hans, sem áður var
lýst. Það er kannski hérna sem
hundurinn liggur grafinn: þessi
hrynjandi smáforma er það sem
honum er eiginlegt og hinn
upphaflegi aflgjafi listar hans
og hin heimspekilega merking
verka hans á ef til vill ekki
fremur stoð í veruleikanum en
þær illræmdu og tilhæfulausu
nafngiftir listaverka sem nú
tíðkast mjög.
Mér liggur við að segja, að
verk Ferrós og viðhorf hans
séu að verulegu leyti utan við
svið málaralistar. Tilhneiging
hans til kvikmyndagerðar og
þátttaka hans „happenings"
bendir einnig í sömu átt. Hefði
hann ekki þá næmu skynjun
fyrir ofangreindum ankanna-
legum fyrirbærum, sem vekja
athygli, undrun og andstyggð
manna, myndi hann að mínum
dómi skipa heldur hógværan
sess meðal málara. Það skal
samt viðurkennt, að Ferró verð-
ur ekki skilinn til fulls, án þess
að maður geri sér grein fyrir
lífsleiða vissra manntegunda í
milljónaborgum erlendis. En
Ferró Ijær þessum lífsleiða ó-
hemjumikla starfsorku, dugnað
sinn og þrótt — svo að hér er
ekki úr vegi að tala um „ennui
vital“ — orkuþrunginn lífsleiða.
Þetta hugtak er náttúrulega
mótsögn í sjálfu sér, sem þó
einkennir verk Ferrós og sam-
særismanna hans bezt.
Eftir er að sjá, hvers kon-
ar vonir slík verk geta
vakið með okkur; því engan —
tæpast listamanninn sjálfan
heldur — langar til að fara
sömu leið og kvikindi hans í
þessum Mondo Cane.
Kurt Zier
Ein af myndum Ferrós á sýningunni.
nx