Vísir - 25.06.1965, Blaðsíða 9

«W8*
9
VI S IR . Föstudagur 25. júni 1965.
wwwiw—ii i ii WWMK.<ga
f-----—----------- ------------------------------s
Fluttist fjögurra ára úr Ólafsvík með for-
eldrum sínum og systkinum að Laugarnesi og
sextán ára frá Laugarnesi til Reykjavíkur ...
í þann tíð var Laugarnesið ekki í Reykjavík.
------------------------------------------------/
að gerðist í Kvennaskólan-
um fyrir nokkrum áratug-
um, að skólastýran sá ástæðu
til að kalla eina af námsmeyj-
unum fyrir sig og segja við
hana nokkur vel valin orð í
fullri meiningu. Ekki það. að
námsmey þessi hefði brotið
neitt af sér að minnsta kosti
ekki á þann hátt að hún hefði
óhlýðnazt settum skólareglum.
Svo var mál með vexti, að söng
kennari skólans var að undir
búa söngskemmtun með náms
meyjum og þurfti á einhverri
raddgóðri að halda til að syngia
Íþar einsöng, og var það sam-
eiginlegt álit þeirra allra, að
þessi skólasystir þeirra væri
bezt til þess hæf En hún skorað
ist eindregið undan þeirri miklu
ábyrgð, og einhvern veginn fór
svo, að skólastýran, fröken Ingi
björg H. Bjarnason komst að
þessu. Og nú reyndi hún að
J koma þessari hlédrægu náms-
með foreldrum sínum til Reykja
víkur. í þann tið var Laugarnes
ekkj i Reykjavík, og eftir að
María litla fór að stálpast
horfði hún oft þaðan löngunar-
augum á alla Ijósadýrðina i
„borginni".
— En ég varð að sækja skóla
í bænum, og það var býsna
löng ganga innan úr Laugarnesi
alla leið niður I Miðbæjarskóla,
segir hún. Ekki um að ræða
önnur hús á þeirri leið. unz
kom I bæinn, en fiskhúsin á
Kirkjusandi, Bjarmaland,
Kirkjuból og Tungu. Það var ÖII
byggðin. Fyrir kom að maður
fékk að sitja í hestvagni spotta
korn og þá þóttist maður nú
heppinn. Og svo var ekki laust
við að hættur væru á leiðinni
— að minnsta kosti var ég
mjög hrædd við hundinn á
Bjarmalandi, og reyndi því að
fara sem næst sjónum. En þá
var það brimið.
María Markan
— að allt í einu er farið að
klappa frammi . . . þar voru þá
komnar fjórar stöllur mínar, og
ekki nóg með að þær klöppuðu,
heldur hrósuðu þær rödd minni
og gátu loks talið mig á að
koma með sér heim til foreldra
Jóns Leifs þetta sama kvöld, en
ein af þessum kunningjastúlk-
um mínum var uppeldisdóttir
þeirra. Og þar lét ég svo tilleið
ast að syngja ein, en þó því
aðeins að ljósið væri slökkt á
meðan.
— Og svo gerðist það, þegar
Einar bróðir minn kom heim
öðru sinni, að afráðið var að
ég færi út með honum, til
Þýzkalands, og réði þar mestu
um álit hans á rödd minni. Ég
átti þá dálítið af peningum í
sparisjóðsbók, sem ég hafði unn
ið mér inn, bæði með kennslu
og píanóleik á dansæfingum,
svo að ég hafði nokkurn farar
eyri. Einar hafði gagnrýnanda-
skýrteini frá „Tidens Tegn“ í
Noregi — raunar rekur mig
ekki minnj til að hann skrifaði
staf sem slíkur — en fyrir
bragðið höfðum við ókeypis að-
gang að söngleikahúsum og tón
leikum, og er óþarft að taka
fram að maður notfærði sér
það. Ég var samt rög við að
láta til skarar skríða, þó að
margir gerðust til að hvetja inig
— en svo var það, að ég heyrði
söngkonu, sem hreif mig öllum
fremur, og þá ákvað ég að
draga þetta ekki lengur. Ég fór
til kennara hennar, sem tók mig
ekki einungis sem nemanda að
lokinni prófraun, heldur gerði
hún allt, sem I hennar valdi
j mey I skilning um að með þessu
væri hún að bregðast skyldum
sínum við skólann.
— Já, en ég get ekki mað
nokkru móti sungið ein, svaraði
stúlkan. Ég skal syngja með hin
um hvað sem er og hvar sem
er, en ég get ekki sungið ein . . .
ég get ekki sungið ein . .
Þessi unga kvennaskólastúlka
átti þó eftir að sannfærast um
það, að hún gat sungið eln Og
;hún átti eftir að sannf. aðra um
það, þar á meðal ströngustu tón
Ilistargagnrýnendur úti í hinum
stóra heimi, að þær voru telj-
andi, sem sungu eins vel og enn
færri, sem sungu betur.
í hlutverki Höllu
Einhverra hluta vegna munu
ÍReykvíkingar alltaf hafa eignað
sér Maríu Markan Östlund talið
hana í hópi þeirra innfæddu,
• sem allir vita að gengur næst
því að vera infæddur Vesturbæ
9 ingur. En þegar blaðamaður Vís
is fer að spyrja hana um ætt
og uppruna, kemur allt annað í
Ijós. Hún er fædd vestur i Ólafs
vík, þar sem faðir hennar, Einar
Markússon, veitti forstöðu svo
nefndri „Bændaverzlun". Það
fyrirtæki gekk þó ekki eins vel
og vonir stóðu til, hvað varð
til þess, að foreldrar Maríu flutt
ust hingað suður með börn sín,
þar sem Einar gerðist ráðsmað
-ur við holdsveikraspítalann i
Laugarnesi. Síðar gerðist hann
svo bókari í stjórnarráðinu. Þá
var María fjögurra ára, ,:st
sjö barna þeirra hjóna. Þar ólst
hún svo upp, þangað til hún var
sextán ára. Þá fyrst fluttist hún
— Hvað er þér minnisstæðast
frá þeim árum? Hundurinn
eða brimið?
— Nei, fyrsta leiksýningin,
sem ég sá á ævinni. Ég mun
hafa verið níu ára, þegar foreldr
ar mínir tóku mig með sér' á
leiksýningu í Iðnó, og hittist
svo á, að það var Fjalla-Eyvind-
ur, sem ég sá. Þessi fyrstu
kynni mín af dramatíkinni
höfðu gífurlega sterk áhrif á
mig. Það var lengi á eftir, sem
ég átti það til að bregða mér í
gervi Höllu . . . tók þá svæfil
eða eitthvað, sern var hendi
næst og gerði úr krakka, sem
ég þeytti ofan stigann, reif svo
í hár mér og orgaði af örvænt-
ingu. Það var leikur Guðrúnar
Indriðadóttur í atriðinu við foss
inn, sem náði slíkum tökum á
mér.
— Hvert sóttuð þið systkinin
sönginn, eða sönghneigðina og
raddgæðin?
„Heyrði ekki í sjálfri
mér fyrir hinum...“
— Ætli það hafi ekki ver:3
í báðar ættir. Móðir mín hafði
að vísu ekki mikla rödd, en hún
var mjög músikölsk og radd-
viss, átti til dæmis auðvelt
með að halda tónhreinni milli-
rödd. Faðir minn hafði góða
tenórrödd. Helga, elzta systir
mín, Iék á orgel, og það var
mikið sungið á heimilinu. Það
var lengi vel, sem ég heyrði
ekki í sjálfrj mér fyrir hinum
Og fáir munu hafa átt þakklát
ari áheyrendur en við. Sjúkling
arnir komu út undir veggi spft-
alans, og hlustuðu hugfangnir
Þá var ekki um útvarp að ræða,
og yfirleitt ekki neina dægra-
styttingu fyrir þetta fólk, svo
söngur okkar var þvl kærkomn-
ari skemmtun, en við getum
gert okkur grein fyrir nú. En
inn til okkar máttu sjúklingaT
ir aldrei koma, og ekki máttum
við heldur nein skipti af þeim
hafa. Þó var ein öldruð kona
meðal þeirra, Þórunn Einars-
dóttir, sem hafði það afbrigði
holdsveiki, sem kölluð var
„slétta veiki“, og mun ekki hrfa
verið álitin eins næm. Hún var
blind, og ég las oft fyrir hana,
sem henni þótti ákaflega vænt
um, og var látið óátalið þó að
hún þakkaði mér fyrir það með
því að taka í hönd mér, eða hún
klappaði mér — en þá varð ég
að þvo mér upp úr lýsólsblöndu
á eftir.
— Hver urðu tildrög þess að
þú lagðir út á sönglistarbraut-
ina?
— Þau mega kallast marg-
þætt og kannski undarleg að
sumu leyti. Ég var ung, þegar
ég byrjaði að læra á hljóðfæri,
átta ára, og eftir að við flutt-
umst f bæinn, hafði ég náð það
mikilli kunnáttu, að ég fór að
segja öðrum krökkum til; ég
hafði víst um tíu nemendur á
tímabili, en mamma sá um að
það, sem ég vann mér þannig
inn, var lagt f sparisjóðsbók. Þá
fór ég líka að leika á dansæfing
um, bæði í verzlunarskólanum
og vélstjóraskólanum og víðar,
ásamt Vigdfsi Jakobsdóttur,
sem síðar giftist Alfreð Gísla-
syni bæjarfógeta í Keflavfk.
Hún var mun færari en ég hvað
það snertj að leika eftir nótun-
um — ég var aftur á móti meira
fyrir að leika eftir eyranu, og
Vigdís heldur því fram, að ég
hafi fyrst tekið upp þann sið
að leika ýmis vinsæl lög þá,
„Nú blika við sólarlag" og
„Svífur að haustið“, f valstakt,
þannig að dansa mátti eftir
þeim; en það komst síðan í
tízku um skeið og kannski eim
ir eftir af því enn. Já, ég man
að dansendurnir urðu ákaflega
rómantískir, rauluðu með lögðu
vanga að vanga . . .
Söng ekki nema ljósin
væru slökkt
— Svo að það hefur verið
píanóleikurinn, sem átti sterk-
ust ítök með þér þá?
— Já, og þegar Einar bróðir
minn, sem stundaði þá söngnám
í Noregi kom upp og fór í söng
ferð kringum land, eftir að hafa
haldið söngskemmtanir hér í
bænum, fór ég með honum sem
undirleikari. 1 þeirri ferð lærði
ég mörg barytonviðfangsefni, t.
d. úr „Tannhauser“, bæði lög
og texta—og vitanlega „Sverri
konung". Og þetta kann ég enn.
— En hvenær söngstu svo
fyrst einsöng . . . fyrir áheyr-
endur?
— Það get ég sagt þér. Eins
og ég gat um í upphafi þessa
rabbs okkar, var ég ekkert feim
in við að syngja með öðrum. En
ein — það var annað mál, það
gerði ég ekki nema þegar ég
var ein heima. Og svo var það
einu sinni, er ég sat ein heima
við hljóðfærið og söng „Sólset
urljóð", eftir Bjarna Thorsteins
son - báðar raddir sitt á hvað
stóð, til þess að mér yrði það
kleift að stunda námið, veitti
mér til dæmis mikinn afslátt af
kennslugjaldinu, og mun ég æv-
inlega minnast hennar af inni-
legu þakklæti.
í fremstu röð — og svo
brauzt styrjöldin út
— Hvenær komstu fyrst opin
berlega fram sem söngkona hér
heima?
— Það var árið 1930. Eftir
fimm ára nám var ég ráðin við
óperu í Hamborg, og árið eftir
sem „erste singerin“ við nýtt
söngleikahús nálægt landamær-
um Tékkóslóvakíu. Þar var ég í
eitt ár. En þegar hér var komið,
hafði ég orðið ýmiss þess á-
skynja, sem gerði að ég kaus
ekki að ílendast þar f Þýzka-
landi og ákvað að leita fyrir
mér annars staðar, ef tækifæri
byðist. Sumarið 1938 var ég
beðin að syngja á norrænni
tónlistarviku í Kaupmannahöfn,
og kom ég þár að sjálfsögðu
fram fyrir íslands hönd. Og þá
strengdi ég þess heit, að ef
ég gæti fengið starfa á Norð-
urlöndum, skyldi ég ekki snúa
aftur til Þýzkalands. Það heit
efndi ég. Þegar ég hafði kom-
izt að samningum við konung-
legu óperuna í Höfn, um að
syngja þar sem gestur, lét ég
senda mér stóru kistuna mína
til Danmerkur, með mestu af
föggum mínum, en þó varð ým
islegt eftir í Þýzkalandi, sem
é^ fékk vitanlega aldrei. Ég
söng svo í Kaupmannahöfn og
Frh á bls 4