Vísir - 29.07.1965, Page 4

a
V í SIR . Finuntudagur 29. júlí 1965-
Sjúkdómar / matjurtum
Kristinn Árnason
Garðyrkjufélag íslands hefur
ákveðið að fá birta 5—7 stutta
fræðsluþætti í dagblöðunum á
tímabilinu ágúst—október n.k.
Þetta er í samræmi við á-
kvörðun félagsins nýlega um
að auka fræðslustarfsemi félags
ins til almennings. Reynt verð-
ur að haga svo til, að efni þátt-
anna komi á þeim tíma, sem
mest þörf er á viðkomandi efni.
Fyrsti þátturinn, sem hér
birtist, er um sjúkdóma í mat-
jurtum, en nú fer einmitt í
hönd rétti tíminn til að vera á
verði og meðhöndla vágest
þennan á réttan hátt. Er svo
ætlunin að birta nokkra þætti
sem vonandi koma að góðu
gagni, og enda á þætti sem
fjallar um frágang skrúðgarða
undir veturinn. Margir af okkar
hæfustu mönnum á þessu sviði
munu skrifa þessa þætti.
Til aí, fyrirbýggja misskiln-
ing, skal það tekið fram, að
Garðyrkjufél. íslands er ekki
atvinnumannafélag heldur á-
hugamannafélag opið öllum,
sem áhuga hafa á garðyrkju.
Kristinn Helgason,
v.form.
Sjúkdómar í matjurtum.
1. Kartöflumyglu verður vart á
hverju sumri í lágsveitum
sunnanlands, en tíðarfar ræður
úrslitum hvort sýkin gerir
mikinn eða lítinn skaða. Ef veð
ur er rakt og hlýtt seinni hluta
júlí og I ágústmánuði, má búast
við mikillí kartöflumyglu.
Fyrstu einkenni eru grágrænir
blettir á blaðjöðrum og sést
Ijós myglurönd í röndum blett
anna neðan á blöðunum, ef
veður er rakt. Geta þá blett-
irnir dökknað og breiðzt ört út,
unz mikið af blöðunum verður
svart og visið og leggur af rotn
unarlykt. Regn ber gró myglu-
sveppsins niður að kartöflun-
um, sem geta smitazt og fengið
blýgráa bletti er éta sig inn í
þær í garðinum eða síðar í
geymslu. Skemmdirnar geta
komið fram í geymslu, þótt
ekki sjái á kartöflunum við upp
töku.
Varnir. tJðun með varnar-
lyfjum um mánaðamótin júlí—
ágúst er hagkvæm vátrygging
gegn myglunni. Úða skal í
þurru veðri vel og vandlega og
má nota koparlyf, zineblyf o.fl.,
er fást í Sölufélagi garðyrkju-
manna. Úðunarvökvinn læknar
ekki sýki, sem þegar er komin,
en myndar varnarhimnu gegn
smítun. í öðru lagi er mikilsvert
að tekið sé upp í þurru veðri.
2. Stöngulsýki er varasamur
kartöflusjúkdómur, er off veld-
ur miklum skemmdum á kartöfl
um í geymslu. Stönglar kartöflu
grasanna verða svartir, blautir
og linir niðri við moldina, þegar
líður á sumarið. Oft kryplast
blöðin í toppinn. Gerlar valda
veikinni, sem er bráðsmitandi
og fylgir útsæðinu. Kartöflurn-
ar blotna og rotna. í hlýrri
geymslu getur veikin breiðzt
ört út og skemmt miklar birgð-
ir á skömmum tíma.
Vamir. Lítið eftir í görðun-
um, grafið stöngulsjúk grös uj)p
og flytjið burt áður en tekið er
upp, svo að smitaðar kartöflur
lendi ekki saman við uppsker
una. Ef tekið er upp með vél-
um, særast jafnan margar kar-
töflur og getur þá orðið mikil
smitun, ef ekki er búið að
fjarlægja sjúku jurtirnar.
3. Tiglaveiki, (Virus), er al-
geng í gullaugakartöflum og
finnst í fleiri tegundum. Blöð
kartöflugrasanna fá gulleita,
oft upphleypta díla, en á milli
eru þau eðlilega græn. Þetta
áést bezt ef blaðinu er haldið
upp á móti birtunni. Stundum
vérða blöðin ennfremur hrukk-
ótt og oft mjög rýr. Veikin
fylgir., útsæði, en smitun getur
og farið fram, ef sár koma á
jurtina, t.d. af verkfærum, eða
ef blöðin slást saman f stormi.
Mikið getur dregið úr uppskeru,
en ekkert sér á kartöflunum.
Varnir. Notkun heilbrigðs út-
sæðis og að gæta þess, að kar-
töflur undan sýktum grösum
lendi ekki saman við útsæði.
Er rétt að taka tiglasjúk grös
upp í tíma eins og stöngulsjúk
grös.
4. Kartöfluhnúðormar mynda
örsmáa, en þó vel sýnilega,
ljósa hnúða, sem festir eru á
stilk kartöflugrasanna. Þessir
hnúðar eru bakhluti kvenorm-
anna fullir af eggjum. Hnúð-
ormamir geta dregið mikið úr
uppskeru. Ef sýking er mikil
verða kartöflugrösin gulleit og
rýrðarleg. Athugið ræturnar til
að sjá hvort ormahnúðar eru á
þeim, fljótlegast er að finna þá
með stækkunargleri. Skal grafa
grösin varlega upp ella' geta
ormarnir hrunið af svo erfiðara
er að finna þá. Grunuð grös
með mold og rótum má senda
Atvinnudeild Háskólans til
skoðunar. Hnúðormarnir berast
með kartöflum og mold, verk-
færum' og kartöflupokum. Garð
urinn er sýktur í mörg ár. Ætti
að leggja alla „ormagarða"
niður og hefur svo viðast verið
gert, en þó er vitað um sýkt
garðlönd einkum á Eyrarbakka
og Akranesi. Er mjög hæpið
að taka kartöflur úr hnúðorma-
smituðum görðum til verzlun-
armeðferðar. Bannaður er inn-
flutningur kartaflna frá sýkt-
um svæðum erlendis og gildir
sama regla í öllum helztu við-
skiptalöndum vorum. Enginn
vill kaupa kartöflur frá hnúð-
ormasmituðum stöðum.
5. Æxlaveiki á rótum káls
og á rófum er illræmdur
sveppasjúkdómur, sem veldur
ljótum, vörtukenndum æxlum
og uppskerubresti. Veikin getur
lifað mörg ár í moldinni og ber
a6 :*'legpja smitaða ■ garða og
uppeldisreiti niður. Pest þessi
berst aðallega með jurtum til
gróðursetningar úr smituðum
reitum. Getur og borizt með
búfjáráburði, ef gripirnir eta
sjúkt kál eða rófur.
6. Flestir þekkja kálmaðka
og skemmdir af þeim völdum í
káli og rófum og kunna ráð
gegn þeim. Síðustu árin hefur
einnig orðið vart í Reykjavík
a.m.k. ormaskemmda í gulrót-
um. Veldur þvl önnur flugu-
lirfa, gulrótarmaðkur. Gætið
vel að, þegar þið takið upp
gulrætur og ef þær reynast
Minning
t dag er lagður til hinztu hvílu
Kristinn Árnason bifreiðastjóri,
Hann var fæddur í Bergskoti á
Vatnsleysuströnd þarm 13. marz,
1895. Á fyrsta ári var Kristinn tek
inn til fósturs af prestshjónunum
á Kálfatjörn á Vatnsleysuströnd,
þeim séra Árna Þorsteinssyni og
Ingibjörgu Sigurðardöttir. Hjá
þeim sæmdarhjónum ólst Kristinn
upp til fullorðinsára.
í kringum 1920 fluttist Krist-
inn til Reykjavíkur og hóf þá að
aka vörubifreið, þá atvinnu st.und
aði hann alla ævina, þar til fyrir
einu ári, að hann varð að hætta
akstri sökum heilsubrests.
Kvæntur var Kristinn Vilbiörgu
Guðvarðardóttur og bjuggu þau í
farsælu hjónabandi þar til fyrir
fáum árum að hann missti konu
sína. Einn son eignuðust þau hjón
Árna prentara, auk þess ólu þau
hjón upp sonardóttur sína Hali-
dóru, sem nú á að bak að sjá
elskulegum afa:
Kristinn Árnason var félags-
lyndur maður og tók mikinn þátt
I félagsmálum. Hann var ákveðinn
í skoðun og slakaði þar ekki til ef
hann taldi sig fara með rétt mál
hann gat verið beinskeyttur og
harður I orðræðum ef svo bar und
ir, og kom þá fyrir að undan gat
sviðið. ef honum fannst hallað
réttu máli. Hann var hre’inskipt-
ormsmognar er mjög óráðlegt
að rækta aftur gulrætur í sama
garði eða í grennd. Betra er að
leggja garðinn niður eða rækta
þar eitthvað annað en gulrætur
til að svelta ormana til útrým-
ingar, en það ætti enn að vera
fært. Gulrótarmaðkurinn leggst
aðeins á jurtir af sveipjurtaætt,
en kálmaðkurinn heldur sig að
krossblómaættinni.
Ingólfur Davíðsson.
inn og hispurslaus og sagði mein-
ingu sína alla.
Kristinn átti sæti í stjórn stéttar
félags síns vörubifreiðastjórafélag
inu Þrótti, hann var formaður þess
um eins árs skeið.. Þá tók hann
og einnig mikinn þátt í starfi innan
Sjálfstæðisflokksins, hann átti
meðal annars sæti i stjórn Mál-
fundafélagsins Óðinn og tók virk-
an þátt i fulltrúaráði Sjálfstæðis-
félaganna og átti þar sæti í mörg
ár.
Ég sem þessar línur rita átti
því láni að fagna að eiga kost á
því að kynnast Kristni allnáið
bæði 'innan Málfundafélagsins Óð-
inn, og eins í fulltrúaráði Sjálf
stæðisfélaganna og vil ég fullyrða
að á það samstarf féll enginn
| skuggi g urðum við góðir vinir
upp frá því, og vil ég nú að leiðar-
lokum færa honum kærar þakkir
fyrir þá kynningu alla og fyrir
samstarfið.
Þéir eru einn af öðrum að
kveðja gömlu og góðu félagarnir og
vinirnir og nú ert þú horfinn í
hóp hinna yfir móðuna miklu.
Mann setur hljóðan er maður heyr
ir lát góðs vinar, og manni verður
fyrst fyrir að hugsa um fallvalt-
leik þessa jarðneska lífs. Það er
mikill sjónarsviptir að hvarfj góðs
félaga og vinar, en þá er eina hugg
unin að orna sér við eld minning-
anna um góðan vin.
Við vinir þínir söknum þín Krist
inn, en sárari verður söknuður ást
vina þinna sonarins og sonar og
fósturdótturinnar og fóstursystur-
innar, sem eiga svo ótal bjartar
minningar um elskaðan föður, afa
og fósturbróðir, og vil ég færa
þeim mína dýpstu samúð.
Iírjúptu að fótum friðarboðans
fljúgðu á vængjum morgunroðans
meira að starfa Guðs um geim.
i Vertu blessaður og hafðu þökk
| fyrir allt.
Axel Guðmundsson.
Einhvern tíma las ég blaða-
grein, sem fjallaði um Hinn
almenna kirkjufund, og var um
það kvartað, að lítil vitneskja
væri gefin um fundi þessa,
markmið þeirra og starfshætti,
enda bar greinin vott um skort
á þekkingu á þessum efnum.
Trúlega á það einnig við um
marga aðra en áminnstan
greinarhöfund, að þeir þekkja
lítið til hinna almennu kirkju-
funda. Eftirfarandi orð eru rit-
uð til að bæta úr þeirri van-
þekkingu og til að minna á
Hinn alménna kirkjufund, sem
haldinn verður nú á hausti kom
anda, ef verða mætti, að hann
yrði betur sóttur af lærðum og
leikum en verið hefur oft á
undanförnum árum.
Það munu vera um 40 ár sið-
an byrjað var á fundum þess-
um. Upphaflega voru engar
formlegar samþykktir um tilhög
un þeirra, en árið 1949 voru
samþykktir „Frumdrættir að
,j samþykktum fyrir hinn al-
Ímenna kirkjufund.“ • Þessum
samþykktum hefur eigi verið
breytt síðan, en aðalatriði þeirra
eru þessi: Hinn almenni kirkju-
fundur er frjáls og óháður sam-
fundur presta og leikmanna
innan hinnar evangelisk-lút
hersjcu kirkju. Rétt til fundar-
setu hafa allir, sem starfa í þjón
ustu kirkjunnar, biskup, guð-
fræðikennarar, prestar, sóknar-
nefndarmenn, safnaðarfulltrúar
og tveir fulltrúar frá hverju
kristilegu félagi innan kirkjunn
ar. Hafa þeir allir atkvæðis-
rétt en allir meðlimir kirkjunn-
ar hafa málfrelsi og tillögurétt.
Almennan kirkjufund skal halda :
annað hvert ár. Tilgangur
kirkjufundar er að efla og
glæða trúarlíf og kristnihald
með þjóðinni. Tilgangi sfnum
reynir alm. kirkjuf. að ná m.a.
með sameiginlegri uppbygg-
ingu í guðsorði, söng og bæn,
evangeliskri fræðslu og umræð
um um einstök mál er varða
kristnihald á íslandi. Undirbún-
ing og stjórn kirkjufunda ann-
ast nefnd sjö manna, sem kos-
in er til fjögurra ára í senn.
Þegar kirkjuþing tók til starfa
árið 1938, var ákveðið, sam-
kvæmt tillögum undirbúnings-
nefnda, að kirkjufundur skyldi
haldinn það árið, sem kirkju-
þing kemur ekki saman, en það
er, þegar ártalið er oddatala.
II.
Það var góð réttarbót, er
kirkjan fékk sitt þing og það er
spor í áttina til sjálfstæðis hinn
ar íslenzku kirkju. Þessari um-
bót var og fagnað og það svo,
að til munu hafa verið þeir
menn, sem töldu kirkjufundi nú
ef til vill orðna óþarfa. Skal nú
vikið að því nokkrum orðum,
en tekið skal fram, að hér ræð
ir um eigin skoðanir undirritaðs
Allt starf kirkjunnar, eins og
þjóðlífsins, má greina í tvo að-
alþætti, þótt þeir fléttist oft og
víða saman. Þessir þættir eru
sjórn og almennt, daglegt starf
Alþingi setur lög og reglur um
alla stjórn og tilhögun þjóðmál-
anna, en það gefur ekki reglur
um hið hversnagslega starf. Það
kennir ekki bóndanum, útgerð-
armanninum, skipstjóranum eða
iðnaðarmanninum hvaða aðferð
ir þeir skuli hafa við starfsemi
sína. Svipuðu máli gegnir um
kirkjuþing. Það hefur fyrst og
fremst afskipti af stjórn kirkju
mála, samþykkir ákvæði um
ýms félagsmál kirkjunnar,
stjórn, fyrirkomulag og fram-
kvæmdir hinna ýmsu mála
flokka, en það hefur ekki á
hendj hið kristilega safnaðar-
starf. Það gefur ekki prestum
æskulýðsleiðtogum og kristileg-
um félögum reglur og leiðbein-
ingar um, hvernig haga skuli
að öðru leyti hinu áríðandi, en
víða vanrækta, almenna leik-
mannastarfi hinnar islenzku
kirkju. Þetta starf allt verða
prestarnir og söfnuðirnir sjálf
ir að inna af höndum. Þeir
þurfa að ræða saman um, hvern
ig starfinu skuli hagað og béra
saman ráð sín um, hvaða úr-
ræði séu tiltækilegust og gefi
von um árangur. Hinir almennu
kirkjufundir eru sameiginlegur
vettvangur til umræðu og leið-
beiningar um öll þessi mál, þótt
í smáu sé, og í augum þess, er
þetta ritar, hefur aldrei verið
meiri þörf á áhuga og samstarfi
um þessi mál en einmitt nú.
Enn er á það að líta, að eins
og tíðkast í þjóðmálum getur
kirkjufundur athugað gjörðir
kirkjuþings og rætt og gjört á
lyktanir um þau mál, sem hann
vill koma á framfæri við kirkju
þing og Alþingi.
III.
Næsti almenni kirkjufundur
verður haldinn 1 haust f sam-
bandi við 150 ára afmæli Hins
Islenzka biblíufélags, en þess
verður minnzt hinn 15. október
Aðalmál kirkjufundarins verður
hjálp við gamla fólkið, og verða
framsögumenn þeir Gísli Sigur
björnsson, forstöðumaður Elli-
heimilanna, Grund og í Hvera
gerði og prófessor Þórir Kr.
Þórðarson. Einnig mun verða
drepið á leikmannsstarf í heild
innan kirkjunnar. Annars verð
ur dagskráin f einstökum atrið
um auglýst síðar.
Þeir, sem kynnu að hafa í
huga mál, sem þeir óska tekin
fyrir á kirkjufundinum, eru
beðnir að senda tillögur sínar
til undirritaðs fyrir lok ágúst
mánaðar. Heimilisfangið er
Öldugötu 34.
Reykjavík, júlí 1965
I undirbúningsnefnd al-
menns kirkjufundar,
Árni Árnason.