Vísir - 07.12.1965, Síða 7

V í SIR . Þriðjudagur 7. desember 1965.
að byggja einbýlishús beint of-
an á jörðina án uppgraftrar?
í nýjasta hefti Iðnaðarmála er mjög fróðleg
grein um einbýlishús án kjallara, þar sem því er
m.a. haldið fram, að sameiginleg bygging shkra
húsa verði ódýrari en bygging samsvarandi íbúða
í blokk, ef rétt er á málunum haldið. Greinin er
þýdd og tekin saman úr skýrslu byggingarann-
sóknanefndar sænska ríkisins.
í upphafi greinarinnar segir:
„Áhugi manna á kjallaralausum
einbýlishúsum hefur farið vax
andi með ári hverju. I flestum
tilfellum erlendis hafa þannig
hús verið reist beint á jörð, án
nokkurra verulegra sökkla.
Byggingarlag þetta hefur ekki
aðeins þótt henta einbýlishús
um, heldur einnig skólum, smá
kirkjum, minni iðnaðarhúsum o.
s. frv., þar sem ekki er þörf
fyrir húsrými, sem er niður
grafið og gluggalaust.
Aðaláhugi manna í þessu sam
bandi beinist nú að því að hve
miklu leyti kjallaralaus hús geti
orðið ódýrari en hús með kjall-
ara.
Margir hafa látið þá skoðun
í ljós, að þar sem byggingar
nefndir ýmissa staða mæli svo
fyrir, að sökkla verði að steypa
niður á „frostlaust dýpi“, væri
það fjárhagslega léleg ráðstöfun
að nýta ekki það tiltölulega „ó
dýra“ rými, sem þar skapast.
En tala sú, sem iátin er
ákvarða „frostlaust dýpi" á
hverjum stað, er valin af handa
hófi, án þess að eiga sér nokkra
stoð né styttu í raunveruleikan
um. Og hafa vandamál, sem
lúta að frostsprengihættu undir
húsum, sem orsaka lyftingu,
ekki verið tekin til vísindalegr
ar athugunar fyrr en nú á síð
ustu árum.
Einbýlishús ódýrari
en blokkir.
En reynslan hefur sýnt, að
sameiginleg bygging einbýlis
húsa verði ódýrari en bygging
samsvarandi íbúða í fjölbýlis
húsi.
Því hlýtur áhugi manna, þar
sem nægjanlegt landrými er
fyrir hendi, að beinast að því
að gera einbýlishúsin ódýrari
og heppilegri með því að kvnna
sér betur eðli þeirra vanda
mála, sem þar er við að etja.“
Því næst eru tekin fyrir þau
atriði, sem rannsaka ’þarf i
sambandi við byggingu kjallara
lauss einbýlishúss. Þessi atriði
eru frostsprengihættan, hita
tapið og rakaskemmdirnar.
Engin hætta á
frostlyftingu.
Til þess að bygging geti
skemmzt af frostlyftingum
verða þrjú skilyrði að vera
fyrir hendi. í fyrsta lagi verða
jarðefnin að vera frostnæm, í
öðru lagi þarf að vera mikið
vatn í efri jarðlögum og í þriðja
lagi verður grunndýpi að vera
minna en raunverulegt frost
laust dýpi. Mjög hættulega
frostr. :m jarðefni eru léttur leir
leirauðugur jökulruðningur og
fínsandur. Meðalfrostnæm jarð
efni eru hreinn leir og
leir eða sandblandin möl,
og eru því aðeins hættu-
leg, að grunnvatnsyfirborð liggi
hærra en 60 cm undir bygging
argrunni. Ófrostnæm jarðefni
eru mór og mýrlendi, möl og

Um óupphituð hús er sagt,
að þar geti verið hætta á frost
lyftingum, ef jarðvegurinn er
sérstaklega óheppilegur. í þeim
tilfellum er annað hvort að
leggja lag af grófu efni (möl)
undir allt húsið t. d. 20 cm
þykkt, eða klæða yfirborð hús
grunnsins með hitaeinangrandi
efni.
Niðurstöður athugana á frost
lyftingu eru því þær, að frost
lyftingar geti ekki átt sér stað
undir upphituðum húsum, sem
eru byggð á einni hæð beint á
óraskaðri jörðinni, og geti ekki
átt sér stað undir óupphituðum
húsum, ef lagt er þunnt lag af
hitaeinangrandi og ófrostnæmu
efni undir húsin.
Minna varmatap án
kjallara.
Hvað varmatap snertir, segir
í greininni: „Það hefur komið
í ljós, að hitatap gegnum
hinni steinsteyptu plötu. Eða
útloftun undir rakanæmum
byggingarhlutum, nægjanleg til
þétting á sér stað“. Engir tækni
legir örðugleikar virðast vera á
þvf að leysa á ódýran hátt
vandamál rakaskemmdanna.
Leig til að lækka
byggingarkostnaðinn.
1 lok greinarinnar koma hinar
hagnýtu ráðleggingar greinar
höfunda:
„Einn af meginkostum þess
að steypa gólfplötuna beint á
jörð er, að maður sleppur mest
megnis við allan uppgröft og
endurfyllingar, og sömuleiðis
uppslátt og efni f sökkla.
Virðist hér vera um að ræða
ágætt tækifæri áhugasamra
byggingaverkfræðinga meðal
byggingayfirvaldanna að stuðla
að því, að hægt verði að lækka
byggingarkostnaðinn, án þess
flytja burt raka, áður en
má kalla í mörgum tilvikum, og
30 cm hærri en lóðarhæðin og
götuhæð annað eins undir lóðar
hæð. Lóðarhalli ætti að vera
eins og sýnt er á myndinni og
skildi minnsti halli vera 1:50.
Þar sem jarðvegurinn er ræsinn
(drenerandi) þarf ekkert fram
ræslulag, nema þá til þess að
jafna undirlagið, ef með þarf.
Efni í framræslulag skal vera
gróf möl eða malað grjót af
komastærð 6—12 mm. Enginn
fínni efni skulu vera með, en
vitanlega má slétta efst með
fínna efni (t. d. rauðamöl), ef
leggja á t. d. rakaþétt lag und
ir gólfplötuna.
Framræslulagið' má hvergi
vera minna en 10 cm þykkt,
en ætti að vera því sem næst
15—20 cm. Heppilega ráðstöfun
má kalla í mörgum tilvikum og
sérstaklega þar sem mikill raki
er f jörðu, að leggja polyeten
himnu undir plötuna yfir fram
ræslulagið.

Einbýlishúsin á Flötunum í Garðahreppi em kjallaralaus. Má sleppa uppgreftri og steypu á sökkli og gera húsin ódýrari en jafn
stórar íbúðir í blokk.
sandur, sem að hálfu leyti er
grófari en 0,125 mm.
Síðan segir í greininni: „Upp
hitað hús, sem byggt er upp á
plötu, sem steypt er beint á
jörð (án niðurgraftrar og
sökkla), gefur svo mikinn hita
frá sér, að frostskemmdir em
óhugsandi nema í undantekn
ingartilfellum. Á Norðurlönd
um er reynsla af fleiri þúsund
um slíkra húsa, og ekkert þeirra
hefur skemmzt vegna frostlyft
inga, svo að vitað sé. Að sömu
niðurstöðu hafa menn komizt f
Kanada, þar sem veðráttan er
þó öllu harðari og lfkumar
meiri fyrir skemmdum vegna
frosts. Til þess að ekkert sé
undan dregið má geta þess, að
í einstaka tilvikum hefur orðið
vart við frost í jörð við hom
húsanna, en vegna þess að út
veggirnir hvíla á plötunni,
myndast nægjanlegur þrýsting
ur til að yfirvinna frostlvftingu,
sem hugsanlega hefði getað
átt sér stað.“
heppilega byggða plötu, sem
steypt er beint á jörð, er minna
en gegnum plötu yfir óupphit
uðum kjallara. Efstu jarðlögin
veita nefnilega mjög góða hita
einangrun, um leið og þau hafa
áð geyma mikla hitaorku, Skil
yrði er þó, að jarðvatn renni
ekki undir plötunni á litlu dýpi
og að ekki sé klöpp undir, sem
leiðir vel hita.“
Erfiðast að eiga við
rakann.
1 sambandi við rakaskemmd
ir em niðurstöðurnar þessar:
,iRaki getur auðveldlega valdið
skemmdum á gólfum, sem
byggð eru beint á jörð, án nið
urgraftrar, ef allar aðstæður
eru ekki teknar með í reikn
inginn Framræslulag undir
gólfplötunni er ekki alltaf nægj
anleg aðgerð. En aðrar varnar
aðgerðir reu: Rakaþétt lag und
ir rakanæmum byggingarefnum
og hlutum, en þó helzt undir
að rjúfa þurfti sett byggingar
ákvæði, með því að knýja fram
endurskoðun á hinum eldri
ákvæðum f ljósi meiri þekking
ar á þeim vandamálum, sem við
Framkvæmdin.
Þar sem jarðvegurinn er laus
og samkynja (homogen), er
heppilegast að skipuleggja stór
svæði í einu og byrja á þvf að
jafna út undirlagið með stór
tækum jarðvinnsluvélum, svo
ekki sé annað eftir en að leggja
framræslulagið, áður en platan
er steypt.
Venjulega er moldinni mok-
að ofan af, en þó ekki, ef hún
er nægilega þurr og föst fyrir.
Moldin hefur nefnilega mikið
einangrunargildi, og skal þvi
að sem mestu leyti láta hana
óhreyfða, og án undantekninga
skal jörðin látin óhreyfð utan
við grunnplötuna.
Gólfhæðin ætti að vera ca.
15—20 cm. Heppilega ráðstöfun
Rannsóknir á Norðurlöndum og í Kanada benda til þess,
að hér sé um örugga leið til oð gera kjallaralaus
einbýlishús ódýrari en íbúðir í blokkum
Sem hitaemangrandi lag und
ir plötu er vikur, rauðamöl eða
gjall sérlega heppilegt efni, ef
ekki er um stóra köggla að
ræða, heldur fremur fíngert efhi.
Plastblönduð frauðsteypa er
einnig álitin góð sem einangr
unarlag, og má búast við, að
þar Iiggi framtíðarlausnin á
þessu sviði.
Heit gólf verður að einangra
betur en köld gólf.
Þykkt gólfplötu er breytileg
eftir húsagerð og stærð frá 8
cm til 15 cm. Ef grunnurinn
er fastur, er ekki nauðsynlegt
að setja járn í plötuna. En ef
þarf að jámbinda vegna sig
hættu, skulu jámin liggja ofan
við miðja þykkt. Heppilegt er
í flestum tilfellum að nota 6—
8 mm jám og möskvastærð
250—300 mm. Ef net er notað,
skal það hafa í samsvarandi til
vikum 100—150 mm möskva
stærð. En auðvitað skulu járnin
reiknuð á venjulegan hátt, þar
sem þeirra er þörf“.
Hér hefur aðeins verið drep
ið á helztu atriði greinarinnar.
Þeir, sem hafa áhuga á að
kynna sér þessi mál vandlegar.
er bent á greinina sjálfa, sem
birtist í 2.—3. tölublaði Iðnað
armála, 12. árgangs. Þar em einn
ig útreikningar og skýringar
teikningar fyrir fagmenn.