Vísir - 09.12.1965, Blaðsíða 9

V 1 S I R . Fimmtudagur 9. desember 1965.

Endurminningar
MARÍU MARKAN
Ckyldi vera til nokkur lífsleið
með svo ólíkum áfangastöð
um sem ferill góðs listamanns?
Þar er lagt upp í lýsing með
fullan mal af framadraumum,
heillaóskum frænda og vina,
ásamt drjúgum skerf af sjálfs
áliti, sem ofið er úr meðfæddum
hæfileikum og aðdáun aðstand-
enda. Sumir lenda furðu fljótt
í tröllahöndum og týna þar viti
sfnu, aðrir ná langt eftir ferð
um grundir grænna vona, klung
ur kvíða og efa, upp á örðuga
hjalla, þar sem sigurhæðir blasa
við, en þangað reynist oftast erf
iðari ferð en virtist í fljótu
bragði, því að á leiðinni eru
lausaskriður, þar sem erfitt er
að ná fótfestu, og eftir því sem
nær dregur þráðu marki blása
kaldari vindar um ferðalanginn
og ef til vill slíkt gemingaveð
ur, að ekki verður lengur stætt.
Leirskáld og lélegir mynda-
smiðir geta leitað sér athvarfs
í sjálfsblekkingunni einhvers
staðar á miðri leið, einkum ef
tízkan er þeim haldkvæm, en
listamaður á söngvasviði á þess
engan kost. Þeir sem listarinnar
eiga að njóta, geta verið sjón
skakkir eða litblindir, en fáir
eru svo tónblindir, að þeir geti
ekki gert mun á svanasöng eða
kríugargi. Auk þess dugar hon
um engin undanlátssemi við
sjálfan sig, því að söngmaður
hlýtur að verja árum og erfiði
til að temja og þjálfa líkama
sinn, og sú fullkomnun, sem að
lokum næst, er tímabundin, því
að hún helzt aðeins meðan kraft
ar sálar og líkama eru í fullu
gildi.
FleStir eða allir listamenn eru
sjárlfhverfir — egocentriskir —
að meira eða minna leyti. Þetta
er að vísu eðlilegt, þvi að þótt
þeir verði að hlíta mjög kennslu
annarra, er uppsprettan í þeim
sjálfum. Þar að auki er hæfileg
metorðagimi og talsvert sjálfs
álit nauðsynlegt fararnesti, ef
þeir eiga ekki að gefast upp á
Maria Markan.
erfiðri braut listarinnar. Þessa
hvors tveggja hefur þótt gæta
allmjög í bók frú Sigríðar
Thorlacíus um Maríu Markan,
því að þar er haldið allmjög á
ioft ýmsum lofsyrðum frá liðn
um tímum um söng listakonunn
ar. Menn verða þó að skilja, hví
líkir sólskinsblettir slíkt hrós
er í lífi ungs listamanns sem að
öllum jafnaði er háður meiri
geðsveiflum , sigurgleði og efa
blandins kvíða en aðrir dauð-
legir menn. Hví skyldi þá lista
maður ekki mega minnast slíkra
sólskinsbletta með innilegu
þakklæti til þeirra, sem veittu
honum þá?
María Markan háði harða bar
áttu fátækrar stúlku i framandi
löndum til þess að vinna sér
nersónulega frægð og föður-
landi sínu sæmd. Það gerði hún
með söng sínum á Norðurlönd
um, í Þýzkalandi, við Glynde-
burne-óperuna í Englandi og í
Ástralíu. Hún náði m.a.s. því
marki, sem er keppikefli allra,
söngmanna, en það er að verða,
ráðin til I Ietropolitan-óperunn
ar í New York. Afturkastið frá1
holskeflum styrjaldarinnar varð1
til þess að binda endi á þannj
feril, en þó varð hlutskipti henn,
ar ólíkt betra en allra þeirra
mörgu hljómlistarmanna af Gyð
ingakvni, sem urðu að enda
æyi sína í gasklefum nazista.
Annað átti hún Iíka fram yfir
marga aðra, sem lentu í umróti
styrjaldarinnar, og það var föð
urland, sem hægt var að hverfaj
til — griðland, þar sem hægt
var að orna sér við minningar'
um unna sigra og leita hvíldar!
eftir erfiða baráttu og þá ó-|
sigra, sem víkingsferð hennar,
um þrjár heimsálfur endaði
með. Um allt þetta fjallar bókin'
um ævi hennar, ein af þeimi
íslendingasögum, sem enn ger|
ast á okkar tímum, og ef til vill
verður betur skilin og metin,1
þegar söguhetjan og kynslóð1
hennar eru gengin fyrir ætternisf1
stapa. Þá fyrst verða skráð
sögulok ævi hennar, eins og
okkar allra hinna, þegar þeir!
sem eftir lifa hafa lagt sitt mat|
á líf okkar og starf.
P. V. G. Kolka.
nyja
komin út
Þorsteinn M. Jónsson gefur út aukna og
endurbætta útgáfu af gömlu Grimu
Grima hin nýja, — eitt mesta stundarkorn við blaðamenn. Sagö-
þjóðsagnasafn íslenzkt, nálægt ist hann hafa unnið að útgáfu
2500 blaðsíður í fimm bindum, er gömlu Grímu i 22 ár með aðstoð
nýkomin v Þorsteinn M. Jónsson Jónasar J. Rafnars yfirlæknis. Hann
skólastjóri gefur bókina út, eins hefði lengi langað til að gefa hana
og gömlu Grímu, sem kom út á
árunum 1929 til 1950.
Að stofni til er Gríma hin nýja
með sömu sögur og þætti og
gamla Gríma. Bætt hefur verið við
út að nýju en ekki treystst til þess
fvrr en Hafsteinn Guðmundsson í
bókaútgáfunni Þjóðsögu fékk hann
til þess árið 1962. Auk þess sem
nýja bókin er fyllri, er hún gefin út
með fræðimennskulegra sniði, eins
159 sögum, svo þær eru nú orðnar og flokkaskipunin og hinar ýtar-
yfir 700. Þá hefur öllu efninu ver legu skrár bera með sér.
ið raðað á nýjan leik og sögurnar
flokkaðar í 20 aðalflokka og 100
undirflokka. Safninu fylgja mjög
nákvæmar skrár yfir skrásetjara,
sem eru yfir 100, heimildarmenn,
sem eru yfir 300, flokka- og atriða
skrá og nafnaskrá, þar sem skráð
eru nöfn um 4000 manna, vætta
og drauga og þúsundir staðanafna.
Jón Þórarinsson tónskáld hefur
samið tvær síðasttöldu skrárnar.
í tilefni útkomu bókarinnar
spjallaði Þorsteinn M. Jónsson
Sjálfur hefur Þorsteinn safnað
um sjöunda hluta verksins, en aðr
ir menn eiga mikinn þátt í því,
svo sem Jónas J. Rafnar læknir.
Þorsteinn Þorkelsson, Baldvin Jóna
tansson, Hannes Jónsson, Jón Jó-
hannesson, Konráð Erlendsson og
Margeir Jónsson.
Bókaútgáfan Þjóðsaga gefur út
Grímu hina nýju. Ritverkið kostar
nokkuð innan við 2000 krónur og
er hægt að fá það með afborgun
um
ÍSLENZK ÁRBÓK
Ný bók eftir Gunnar M. Magnúss:
„Árin, sem aldrei gleymast
Island og ffyrri heimsstyrjöld
✓/
í fyrra kom út eftir Gunnar M.
Magnúss ríthöfund bók um ísland
og síðari heimsstyrjöld, undir titl
inum „Árin sem aldrei gleymast",
og nú er komin út önnur undir
sama aðaltitli um ísland og fyrri
heimsstyrjöld. Er þar með lokið
miklu verki um ísland og íslend
inga og heimsstyrjaldimar báðar.
Bók Gunnars um ísland og síð
Gunnar M. Magnúss.
ari heimsstyrjöldina vakti mikla
athygli, er hún kom út í fvrra, og
varð metsölubók, og að verðleikum,
því að hér var um mikið verk að
ræða, vel og samvizkulega unnið
að allra dómi, og þarf ekki að
draga í efa, að sami dómur verði
upp kveðinn um hið síðara.
Bókin hefst á frásögn um þá
atburði, sem leiddu til þess, að allt
fór í blossa, en morð hertogahjón-
anna í Serajevo var neistinn, sem
kveikti bálið. Að baki var að sjálf
sögðu mikil forsaga. Sagt er all-
ýtarlega frá hervæðingunni og
gangi styrjaldarinnar í ýmsum
höfuðatriðum, en einkum hver á-
hrif styrjöldin hafði á hugi og hag
íslendinga, allt frá því er felmtri
sló. á menn, er fréttin barst um að
heimsstyrjöld hefði brotizt út. Á
styrjaldarárunum gerðust miklir
viðburðir hér á landi. Þá var
„mesti fimbulvetur aldarinnar", bá
var aldur uppi í Kötlu og þá geis-
aði hér drepsótt (1918), íslenzkur
fáni var löggiltur — og öll þessi
ár sigldu íslenzkir farmenn um
höfin, afurðum komið á markað
og þjóðinni færð sú björg, sem
flytja þurfti inn erlendis frá. Af
Skuggsjá, forlag Olivers Steins
j í Hafnarfirði, hefir gefið bókina
; út af miklum myndarskap. Hún er
367 bls. í stóru broti, með fjölda
mynda, prentuð á góðan pappír
í Alþýðuprentsmiðjunni.
I gær kom út íslenzk árbók
■eða Ðireétbw^’óf Ioeland 1965 íii
;36. útgáfu, A,ð útgáfunnj starjda
Félagsprentsmiðjan og Einar
Sveinsson, sem iafnframt er rit-
stjóri bókarinnar.
1 bókinni er listi yfir alla að-
ila, sem viðskipti eiga við út-
lönd og tollskráin eins og hún
leggur sig með þeim breyting-
um, sem hún hefur tekið á síð-
ustu tveim árum, er það helzta
nýjung, sem tekin hefur verið
upp í þessa útgáfu bókarinnar.
Islenzk árbók var fyrst gefin
út árið 1907 af Sveini Björns-
syni, síðar forseta, og nefndist
þá Islandsk Adressebog og hét
svo um nokkurra ára skeið.
Kom bókin síðan út til árs-
ins 1959, þegar útgáfan hætti
um sinn vegna óviðráðanlegra
ástæðna, er þessi útgáfa bókar-
innar sú fyrsta síðan bá og ann-
ast aðrir aðilar útgáfu hennar.
Mun útgáfunni verða hagað
þannig í framtíðinni að bókin
komi út árlega og verða ýmsir
kaflar hennar auknir og endur-
bættir í næstu útgáfum.
í næstu útgáfu, sem væntan-
leg er snemma á næsta ári,
verða í bókinni m. a. reglur
varðandi útflutning héðan og
reglur um landhelgina.
Bókin er gefin út i 1500 ein-
tökum og er 136 bls. að stærð.
Kór Kvennadeildar
syngur inn a
Kór Kvennadeildar Slysa-
varnarfélags Islands I Reykja-
vik, sem nú mun landsmönnum
öllum að góðu kunnur hefur
sungið fimm íslenzk lög inn á
hljómplötu sem nýlega er kom
in út. Eru það lögln „Svanur-
inn minn syngur“ eftir Sigvalda
Kaldalóns, „Sólskríkjan mín“ og
„Litla skáld“ eftir Inga T. Lár-
usson, „Sumarkvæði" eftir
Skúla Halldórsson og „Kvenna
slagur" eftir Sigfús Elnarsson.
Frá því að kórinn var stofnað
ur árið 1954 hefur hann sungið
mikið á skemmtunum Slysa-
varnarfélagsins og á opinber
um tónleikum. Má þar nefna
að á tónleikum, sem haldnir
voru árið 1959, frumflutti kór
inn Kantötu eftir Karl O. Run
ólfsson með texta Þorsteins
Halldórssonár, en kantatan var
tileinkuð kórnum. Á tónleikum
ári síðar var aðalverkið „Ásta",
eftir _:;úla Halldórsson, en það
lag helgaði tónskáldið kórnum.
Fvrsti stjómandi kórsins var
Jón ísleifsson, en árið 1957 tók
Herbert Hriberschek Ágústsson
við stjöminni og hafði hana á
hendi eftir það.Frá því haustið
1959 hafa konur i kórnum notið
raddþjálfunar V. M. Demetz og
á nemendatónleikum hans 1960
kom kórinn fram og söng þar
ásamt Karlakór Keflavíkur, en
Herbert H. Ágústsson stjómaði
honum einnig. Þessir tónleikar
leiddu til áframhaldandi sam-
starfs þessara tveggja kóra og
árið 1962 héldu kóramir tón
leika í Landakotskirkju í Reykja
vík og munu margir minnast
þeirra tónleika.. ^
Á tónleikum kórsins hafa t
komið fram fjölmargir einsöng •
varar og má þar nefna Þuriði
Pálsdóttur, Sigurveigu Hjalte-
sted og Eygló Viktorsdóttur. Af
undirleikurum með kómum má
nefna Glsla Magnússon, Pál Is
ólfsson, Ásgeir Beinteinsson og
Karel Paukert.
Hinir fjölmörgu unnendur
kórs Kvennadeildarinnar munu ,
vafalaust fagna útkomu þessar-1
ar plötu, sem gefin er út af ^
Fálkanum, en á henni er m. a. j
lagið „Sumarkvæði", sem Skúli ?
Halldórsson samdi og tileinkað J
var Gróu Pétursdóttur formanni )
Kvennadeildarinnor, á sjötugs- i
afmæli hennar. 1
*