Vísir - 31.10.1966, Blaðsíða 9

VÍSIR . MáiX'i'i •
Spjallað við Baldvin Skaftfell um
esperanto, en Islendingar undirrituðu
nýlega áskorun til S.Þ. um eflingu
esperanto

Sjötíu milljónir manna viða
um heim standa að áskorun til
Sameinuðu þjóðanna þess efnis,
að esperanto verði eflt sem al-
þjóðlegt hjálparmál 02 afhenti
Almenna esperantosambandið
S. Þ. þessa áskorun fyrr í þess-
um mánuði. Yfir ein milljón
manna, fulltrúar þessara 70
milljóna, einstaklingar og félaga-
samtök, skrifuðu undir áskorun-
ina og meðal þeirra íslendinga,
sem það gerðu, voru þrír ráð-
herrar og Alþýðusamband Is-
lands.
Þótt íslendingar hafi viljað
sýna þessu máli slíkan áhuga
hjá S. Þ., þá hefur áhugi al-
mennings ekki verið nægur til
að halda reglulega uppi kennslu
í málinu á undanfömum árum.
Þó hefur esperanto verið kennt
í Bréfaskóla SÍS og ASÍ og í
sambandi við það hefur verið
framburðarkennsla í útvarpinu.
Þá hefur og verið gerð tilraun
í eldri bekkjum barnaskóla með
esperantokennslu, með sjálfboða
vinnu kennara.
Höpur manna hér hefur þó
óbilandi áhuga á esperanto og
einn þessara manna er Baldvin
Skaftfell, en hann hefur m. a.
sýnt áhuga sinn í verki með því
að semja íslenzk-esperanto orða-
bók í frístundum sínum og að
verkinu loknu gaf hann Félagi
esperantista í Reykjavík hand-
ritið oc kom bókin út í fvrra.
þaö hefur aldrei verið skoðun
esperantista að esperanto
eigi að vera alheimsmál, eins og
margir virðast halda, sagði Bald-
vin er Vísir leitaði til hnns til
að fá hjálp við að fræöa les-
endur sína um þetta tungumál,
s6m beir, lesendumir segjast
vilja útbreiða. — Hver þjóð á
að tala og varðveita sína tungu,
en esneranto á að vera hjálpar-
mál, koma á eftir móðurmálinu.
Með hinum síauknu samskipt-
um þióða í milli vex þörfin fyrir
eitt alþióðlegt hjálparmál, sem
allir skilia.
— Það hafa margir gert til-
raunir til að búa til tungumál,
sem verða mættu alþjóðleg
hjálparmál, en esperanto er það
mál, sem reynzt hefur bezt fall-
ið sem slíkt og því náð mestri
útbreiðslu. Pólski læknirinn
Zamenhof (1859—1917) bjó
betta tungumál til og gaf árið
1887 út bók er hann nefndi
„Alþjóðamál — formáli og full-
komin kennslubók handa Rúss-
um‘‘. Hann skrifaði hana undir
dulnefni esperanto við málið.
ið tók að breiðast út festist
dulnefnið seperanto Við málið.
Esperanto fékk mjög fljótlega
fvlgismenn í ýmsum löndum.
Eftir að esperanto kom fram
hafa þó nokkuð mörg málakerfi
verið samin, t. d. Ido, Inter-
lingua, Occidental og Novial, en
sum þessara mála eru aðeins af-
bakað esperanto.
— Er esperanto líkt einhverj-
um þjóðtungum, sem talaðar
eru?
— Orðstofnamir era að mestu
leyti fengnir úr rómönskum mál-
"m og byggingin er nokkuð lík
En það er á ýmsan hátt gert
einfaldara, t. d. er greinirinn
alltaf sá sami, „!a“, og breytist
ekki eftir kynjum.
J-Ivemig „stendur esperanto í
heiminum f dag?
— Ég gæti trúað að það væri
upp undir ein milljón esperant-
ista í heiminum, en í Almenna
esperantosambandinu, sem er
ráðgefandi aðili að UNESCO og
stendur m. a. að áskoruninni ti!
S. Þ., era merkilega fáir, ekki
nema- 35—40 þúsund. Forseti
bess er Júgóslavinn Ivo Lapcnne
Esperanto hefur nú einna mesta
útbreiöslu í Hollandi, Júgóslav-
íu, Ungverjalandi, Póllandi og
Englandi, því að þótt merkilegt
megi virðast þá era margir Bret-
ar hrifnir af esperanto. Þeir reka
sig líklega á að þeir komast ekki
eins langt á enskunni og við
höldum að þeir geri.
— Hvernig starfar Almenna
esperantosambandið?
Baldvln Skaftfell blaðar í orðabók slnni. I barmi hans má sjá
litlu grænu stjömuna, merki Almenna esperantosambandsins.
VIÐTAL!
DAGSINS
uöina, en virkir félagar eru því
miður allt of fáir.
— Er ekki alltaf eitthvað ritað
hér á esperanto?
— Jú. Baldur Ragnarsson er
aðal rithöfundurinn okkar nú.
Hann hefur bæði ort og þýtt
kvæði á esperanto, t. d. Eddu-
Ijóð og kvæðabók eftir Þorstein
frá Hamri. Á allsherjarþingi esp-
erantista í Haag árið 1964 var
hann kjörinn „rithöfundur árs-
ins“ og það þykir okkur ekki
svo lítiö. — Það er þó nokkuð
um bókaútgáfu á esperanto i
heiminum, bæði frumsamin rit-
verk og þýdd og hér á landi má
fá bækur á esperanto í bóka-
verzlunum. Fjölmargar útvarps-
stöðvar hafa reglulega stutt-
bylgjuútsendingar á esperanto
— ég hlusta t. d. oft á erindi
á esperanto frá Hilversum, Róm,
Varsjá, Barcelona og Bern, svo
ég nefni einhverjar stöðvar.
— Nú hefur þú lagt esperanto
hreyfingunni hér lið og þó eink-
um með fslenzku-esperanto-orða
bókinni. Var það ekki mikið
verk og seinlegt?
— Jú, því verður ekki neitað.
Ég byrjaði á orðasöfnun árið
1935 ásamt Haraldi Jóhannes-
syni og tókum við saman lítið
íslenzk-esperanto orðasafn, sem
I
NÆST A EFTIR MOÐURMALINU"
— Það á að sjálfsögðu fyrst
og fremst að vinna að útbreiöslu
esperanto og tengja saman
esperantista í hinum ýmsu lönd-
um. Það hefur t. d. 3600 svo-
nefnda umboðsmenn í 62 lönd-
um og eiga þeir að greiða götur
erlendra esperantista, sem til
þeirra landa koma — og það eru
því fáir staðir, þar sem maður
getur ekki komizt í samband við
esperantista. Ámi Böðvarsson
cand. mag. er aðalumboösmaður
hér á landi, en ég er umboðs-
maður ferðamála.
Sambandiö heldur allsherjar-
þing árl. nú í ár var það í Búda
pest. Næsta ár verður það í
Tel Aviv og árið 1968 í Madrid.
Til þessa þings koma esperant-
istar alls staðar úr heiminum og
úr öllum stéttum og þeir geta
rætt saman sem væru þeir af
sama þjóðemi. Þama era að
sjálfsögðu rædd hin sameigin-
legu áhugamál, sem varða esper
anto, en auk þess hittast þarna
starfshópar og hópar áhuga-
manna og ræða sín mál, t. d.
kennarar, læknar, skákmenn og
frímerkjasafnarar. Margir þess-
ara manna hefðu engin tök á
að skiptast á skoðunum ef þeir
kynnu ekki esperanto. — Esper-
antosambandið er það fámerint
að því má eiginlega Hkja við
alþjóðlegan klúbb. Þegar maður
er erlendis og mætir manni með
esperantostjörnuna í barminum
finnst manni maður hljóti að
vera að hitta vin sinn eða landa.
— Vinnur sambandið ekki að
útbreiöslu • esperanto?
— Það er eins og ég sagði
áðan ráögefandi aðili hjá
UNESCO og með fvrmefndri til-
lögu er verið að stuðla að þvi
að esperantokennsla verði tekin
upp 1 skólum, annað hvort sem
skyldunámsgrein í miðskólum
eða frjáls grein. Málið er þegar
kennt í skólum víða um heim.
Mér finnst að esperantohreyfing
in þurfi að vinna að þvf að vekja
áhuga æskunnar á málinu og
mætti jafnvel fá Bítlana og aðra
þá sem njóta vinsælda til að
syngja það inn í hjörtu unga
fólksins.
— Hvað er langt síðan esper-
antohreyfingin náði til íslands
og hvemig er staða þessa tungu-
máls nú?
\
jpyrsti íslendingurinn, sem fór
að kynna esperanto hér var
Einar Ásmundsson I Nesi, en
Þorsteinn Þorsteinsson hagstofu
stjóri samdi fyrstu kennslubók-
ina árið 1909. Blómaskeiö esper-
anto hér á landi var á þriðja og
fjórða tug aldarinnar og kom
það með Þorbergi Þórðarsyni.
Hann hélt námskeið f esperanto
í fjöldamörg ár, annaðist útvarps
kennslu og samdi kennslubæk-
ur. Ég var á námskeiði hjá Þor-
bergi veturinn 1932—33 og þá
voru nemendurnir 50. Þorbergur
var fyrirtakskennari og notaði
þá kennsluaöferð að tala við okk
ur, og til dæmis um hve virk
þessi kennsluaðferð var og hve
fijótlært málið er þá get ég sagt
að eftir þennan eina vetur, um
það bil 100 kennslustundir, stóð
ég betur að vígi f esperanto en
þeim málum, sem ég hafði lært
til stúdentsprófs. — Auk Þor-
steins og Þorbergs hafa Magnús
Jónsson og Ólafur Þ. Kristjáns-
son samið kennslubækur f esper-
anto og Ólafur hefur gert esper-
anto-fslenzka orðabók.
— Hve margir íslendingar
heldurðu að kunni esperanto?
— Það er ómögulegt að segja.
Það hafa margir fengizt eitt-
hvað við esperanto — ég gæti
trúað, að 500—1000 manns hér
hefðu Iært og kvnnu esperanto.
Hér í Reykjavik höfum viö með
okkur félagsskap, „Auroro“ og
höldum fundi yfir vetrarmán-
við ætluðum til hjálpar vió
bréfaskriftir, en það var aldrei
gefið út. Síðan snerti ég ekki
við þessu fram til ársins 1949.
Þá haföi Ivo Lapenna verið hér
á ferð, flutt erindi og haldið
námskeið. Glæsileg ræöu-
mennska hans á esperanto varð
til þess að vekja áhuga minn á
málinu á ný og ég tók þá aftur
til við orðasöfnunina. Vann ég
við það í öllum mínum frístund-
um, á kvöldin og um helgar til
ársins 1956 að ég lauk við hand-
ritið og gaf það esperantohreyf-
ingunni á íslandi. í fyrra kom
orðabókin svo út. í henni era
um 23 þúsund uppsláttarorð, en
í esperanto er hægt að hafa þau
færri en í öðrum málum vegna
þess hvemig málið er byggt.
F.r það sannfæring þín að esp-
eranto muni eða geti sigrað og
orðið alþjóðlegt hjálparmál?
— Já. Esperanto hefur flest
það til að bera sem það þarf
til að geta oröið alþjóðlegt
hjálparmál og það hefur verið
talið meistaraverk að rökvlsi og
einfaldleik. En það fer eftir skiln
ingi almennings hve langan tíma
það tekur. Aö vísu skeröir það
hagsmuni margra, til dæmis
þeirra sem fást við að túlka og
þýða svo að einhverjir séu nefnd
ir. Þó er það von mín að tak-
ast megi sem fyrst að koma
esperanto inn í skólana og
kenna það næst á eftir móður-
málinu.
t