Vísir - 18.03.1967, Blaðsíða 9

V1SIR. Laugardagur 18. ntarz 1967.
9
,Guði sé lof, að
þá háttaður“
er
, ■
Jjað er tvímælalaust dyggð aö
vera heimakær, komi það
ekki fram á þann hátt að vera
heimaríkur. Átthagatryggð er
manbætandi eigind, gangi hún
ekki á hlut annarra dyggða.
Sögumenn voru áður vel liðnir
og þóttu þjóðarnauðsyn. Marga
henti þó sú villa að segja fleira
en það, er þeir vissu með sann-
indum. Heimild frá þeim var
því ótrú og villandi.
Ég hef um nokkurt skeið geng
ið á vit sögumanna, oftar þeirra,
er ég gerst þekki og eru frá
þeim byggðum, sem ég kann á
nokkur skil. Viröi menn þetta
sem vantraust til annarra er
það rangt. Hið sanna er, að mér
finnst freistandi, að sem flest-
ir kunni nokkur skil lífshátta
þessa fólks, sem lengst allra hef
ur búiö utan alfaraleiðar og
þar af leiðandi fæstar sagnir af
farið.
Ég er nú staddur á heimili Ei-
ríks Eiríkssonar, en hann fædd-
ist aö Berjadalsá á Snæfjalia-
strönd fyrir 60 árum.
TTvað getur þú sagt mér
skemmtilegt frá þínum upp
vaxtarárum, Eiríkur,
— Ég er nú ekki svo langminn
ugur, að ég muni margt um lífið
á Berjadalsá, því foreldrar mín
ir fiuttu til Súðavíkur, þegar ég
var á þriðja eða fjórða ári. Þar
hygg ég að þau hafi dvalið um
tveggja ára skeið, en flutt þá
að Gjögri við Reykjafjörð í
Strandasýslu. Ég tel því, að það
sem ég held mig skynja frá ver-
unni við Djúpið, séu óljósar
þokukenndar draumsýnir, lftt í
frásögur færandi.
Gjögur var fyrr á árum
frægasta verstöð viö Húnaflóa.
Þaðan voru gerð út fleiri há-
karlaskip til veiða síðari hluta
vetrar og fram á vor. Stóðu þar
búðir vermanna, sem til sóttu
víða að.
— Hvernig var um að litast á
Gjögri, þegar þú steigst þar
fyrst á land, Eiríkur?
— Þar var þá búsett margt
fólk, sem lifði aö mestu á því,
sem þaö gat til sjávar sótt.
Flest heimili áttu smábáta,
stunduðu hrognkelsaveiðar á
vorin en fiskiveiðar á sumrin og
svo langt fram eftir hausti sem
gaf.
Yfirleitt voru fjöJskyldur þær,
er á Gjögri bjuggu, barnmargar
og því þröngt í búi brygðist sjór
inn, sérstaklega hjá þeim, sem
engar skepnur höfðu, en það
voru nokkrir, er gátu fengið það
mikla grasnyt, að þeim var
mögulegt að hafa eina kú eða
fáeinar kindur. En fyrst og
fremst var það þó sjávargagnið
sem setti svip sinn á lífshætti
fólksins. Þess var beðiö með mik
illi eftirvæntingu, að hrognkels-
in færu að veiöast á vorin og
er ég viss um, aö það var mikill
fögnuður á sumum heimilum,
þegar fyrsta rauömagasoöning-
in kom á diskinn.
Þar sem svo mörg böm voru
á hverju heimili, var þarna mik-
ið um ungt og uppvaxandi fóik
Þori ég að fullyrða, að félags-
skapur þessa fólks var mjög góð
ur. Frá því ég var strákur á
Gjögri, er það sérstaklega einn
maður, sem mér er minnisstæð-
ur, en það er Níels Jónsson, er
bjó á Grænhól. Þetta var merk-
ismaður, meðal annars hélt
hann dagbók, sem mun vera
mjög glögg og trú heimild um
lífshætti fólks á þeim árum.
Níels var sérstaklega barn-
góður og vel fallinn til aö vera
í félagsskap unglinga. Hann var
hrókur alls fagnaðar — söng
með og tók þátt í margs konar
leikjum. Níels var hagleiksmað-
ur og smiöur góður, hafði hann
því hýst vel bæ sinn. Þar var
meðal annars stofa betri en á
öðrum bæjum. I þessari stofu
komu unglingarnir saman til
söngs og gleöileikja. Var Níels
jafnan meö í hringnum, þegar
dansað var. Þá átti hann einn
forláta sleða, sem við yngri
krakkarnir litum hýru auga og
þurftum oft að fá lánaðan. Það
var ætíð falt, ef ég var méð í
leiknum, og kallaði hann, að ég
mundi verða herforingi, þegar
ég væri vaxinn maður.
Þessi afstaöa og ummæli Ní
elsar sköpuðu mér nokkra virð-
ingu meðal félaganna, enda þótt
ég væri ekki hæstur í lofti.
• VIÐTAL
DAGSINS
an heimili mitt, þar til ég sjálf
ur stofnaði mitt eigið heima.
— Er þér ekkert sérstaklega
minnisstætt frá þessum upp-
vaxtarárum á Eyri?
— Jú, víst er mér margt minn
isstætt, en eins skal hér þó
sérstaklega minnzt. Þetta var
vorið 1914 — Guöjón hafði þá
verið til þess settur að „inn-
klarera" sem kallað var, öll er-
lend skip. Einhverju sinni var
það ,að mikill floti norskra fiski
skipa hafði siglt inn á Norð-
urfjörö undan stormi. Guðjón
fer sem hans var vandi, til aö
hafa samband við skipin. Þá
lætur hann talið berast að því
við einn norska skipstjórann, að
inni á Ingólfsfirði sé lífhöfn og
býðst til að leiðbeina honum á
siglingu þangað inn. Þetta verð-
ur úr, skipstjóri lætur létta akk-
erum og siglir út Norðurfjörð.
Þá voru engar talstöðvar, svo
skip gátu ekki þannig haft sam-
band sín í milli. En þegar hin
skipin sjá siglinguna, kemur
hreyfing á flotann, allir létta og
fylgja á eftir. Þetta var síðla
dags. Um háttatímann kemur
fyrsta skipið 1 ljósmál frá Eyri,
valrnar þá forvitni okkar krakk-
anna og við þjótum út í glugg-
ann, en enginn vissi neinnar sigl
ingar von. Þegar svo hvert skip-
ið af öðru kemur inn, þá sýnist
sumum sem til nokkurra tíðinda
sé að draga.
Jón Guömundsson, bróðir Guð
er vib Eirík Eiriksson
Eirfkur Eiriksson
jporeldrar mínir voru mjög fá-
tækir, en við systkinin
mörg, því var oft bjargarlítiö í
búi og gott, ef hægt var að
létta eitthvað á fóörunum. Ég
fór að Eyri í Ingólfsfirði
skömmu eftir að foreldrar mínir
fluttu á Gjöigur, til þeirra hjóna,
Guðmundar Arngrímssonar og
Guörúnar Jónsdóttur. Þau voru
mér einstaklega góð og elti ég
Guömund eins og dilkur, því
hann var spaugsamur og féll
það f góðan jarðveg hjá mér.
Hans leiösagnar naut ég þó ekki
lengi, því hann andaðist
skömmu síöar en ég kom að
Eyri. Fór ég þá aftur heim til
Gjögurs og var þar vetrartíma,
átti ég þá þau samskipti við
Grænhólsbóndann, sem ég hef
lýst hér að framan.
Vorið eftir tóku við búinu á
Eyri Guöjón Guðmundsson og
kona hans Sigríður Halldórsdótt
ir. Guöjón er sonur þeirra
hjóna, Guðmundar Amgrfms-
sonar og Guðrúnar Jónsdóttur,
sem ég áður hef um getið. Hann
býr ennþá á Eyri og hefur ver-
ið hreppstjóri Árneshrepps um
tugi ára. Kona hans, Sigríður,
er látin. — Hún var góð kona.
— Til þeirra hjóna, Guðjóns og
Sigríðar fór ég þetta sama vor,
því svo vel hafði mér falliö þar
fyrri vistin að ég sótti mjög
að fara þangað. Hjá þessum
sómahjónum var ég þar til ég
var tvltugur og taldi þar ae síð
jóns, var þá heima á Eyri. Hann
var gamansamur mjög og þegar
við förum að inna eftir hvað
hér muni vera á ferð, segir hann
að líklega, sé þetta hernaðarinn
rás, en þá hafði fyrri heims-
styrjöldin brotizt út.
Mér veröur þá að orði:
— Guði sé lof að ég er þá
háttaöur.
Þetta var fyrsta sigling
norskra skipa á Ingólfsfjörð, en
ekki sú síðasta, því þar var um
árabil staðsettur mikill floti og
síldveiöar stundaðar af kappi.
‘l/'ar ekki lífið glatt og athafna-
samt í Ámeshreppi á síldar
árunum?
— Jú, það var mikið um að
vera. Það kom þarna nýr þáttur
inn í athafnalífið — og svo —
þegar Ólafur Guðmundsson,
bróðir Guðjóns, setti upp sinn
síldarrekstur, þá fór að verða
líf í tuskunum. Fólk kom að, og
atvinna og afkoma heimamanna
fékk allt annað svipmót. En
þessar athafnir vora árstfða-
bundnar. Þegar haustaði hvarf
með öl|u þetta utanaðkomandi
framandi líf — menn urðu aft-
ur heima. Það var þó alls ekki
þannig, að fólkið legðist í dvala
og biði næstu vertíðar. Nei,
hreint ekki. Ég man vel böllin í
bæjardyrunum á Norðurfirði, ég
held að þau hafi verið öllu
skemmtilegri og veitt meiri lífs-
fyllingu en hin svokölluðu síld
N.
arböll sumarsins. Þama voru
allir með, ungir og gamlir. Þeir
þöndu harmonikuna Halldór á
Munaöarnesi og Gísli í Steins-
túni — og ég er viss um, að
bítlamúsík nútímans heillar
ekki æsku dagsins í dag meir en
þetta heillaði okkur, sem ung
vorum þá, enda þótt við létum
það i ljós meö öðrum hætti.
Þegar skip komu á Norðurfjörð
var reynt að koma á skemmtun
til að komast í snertingu við það
fjarlæga, auk þess, sem margir
áttu erindi i kaupstaðinn viö
þau tækifæri.
Á öllum samkomum var mik
ið sungið, og efa ég, að afskekkt
sveit hafi víða átt jafnrriörgu
og góöu söngfólki á að skipa
og Árneshreppur á þeim árum.
— Þú áttir nú stóran þátt ;
skemmtanalífinu norður þar á
unglingsáram, Eirikur — z
Já, ég var víst snemma sprelli-
gosi og átti fremur auðvelt
með að koma fólki I gott skap
og fá það til að hlæja. Nú er
þetta kölluð list. — í mínu ung-
dæmi var nú sjaldnast haft list-
arorð yfir þetta. Menn sögðu: —
Hann er sniðugur að herma eftir
og láta eins og kjáni. — Annars
hef ég alla mína tíð haft gam-
an af skemmtisamkomum og
gleöileikjum og tekið talsverð-
an þátt í því lífi hvar sem ég hef
verið. — Nú er maður bara
orðinn svo gamall. — Ég skil
ekkert í þvf hvað maður er orð-
inn gamall.
— Ertu nokkuð gamall? Er
nokkur eldri en hann telur sig
vera eða vill vera?
— Jú, ég finn það, síöustu
tiu ti) fimmtán árin hef ég verið
að eldast. — Ja, í raun og veru
móti vilja mínum.
— Ég hef trú á því, aö þú
veröir alltaf ungur, Eirikur —
ungur I anda
tívaö viltu svo segja mér að
A Iokum?
— Ég vi! segja þetta: Á mín-
um uppvaxtarárum var á Finn-
bogastööum í Árneshreppi Guð-
mundur Þ. GuÖmundsson, kenn
ari. Hann veröur okkur, ungu
samtíðarfólki hans ógleymanleg-
ur maður. Allt það, sem hann
lagði á sig til að gera lifiö í
þensari afskekktu byggð litrík-
ara og auðugra af gleöi. Hann
var alls staöar með, þar sem
stofnaö var til fagnaðarfunda.
var þar leiðandi kraftur með
sinni brosmildu hógværð. Hann
söng og lék á hljóðfæri við flest
slík tækifæri. Allt hans starf og
hugsjónir snerust um það að
vinna æskunni gagn og eftir því
sem árin færast yfir mig og ég
sjálfur skynja fleira, veröur
mér ljósara hve hygginn og
framsýnn hann hefur verið í
hverju því máli, sem æskuna
snerti. Væri hollt, aö hún á öll-
um tímum ætti marga slíka.
Þ.M.