Vísir - 28.06.1967, Blaðsíða 5

VtSTR . WBðvikudagur 28. júní 1967.
5
Margir ímynda sér Gyöinga sem peningagráðuga skransala ...
Gyðingahatur
Myndir jbess og orsakir
íslendingur nokkur hélt því nýlega fram á opin-
berum vettvangi, að Gyðingar ættu vopnasmiðjur
Bandaríkjanna. Þessi fuliyrðing er mjög athyglis-
verð og verðskuldar nánari útskýringar. Hún var
notuð til rökstuðnings þeirri skoðun, að ísrael ætti
meginsök á deilum sínum við Arabaríkin. Augljóst
er, hvaða áhrif þessi fullyrðing hefur á skoðanir
þeirra manna, sem taka hana eins og góða og gilda
vöru. Hún er svipaðs eðlis og gamlar fullyrðingar
úm, að Gyðingar hafi lykilaðstöðu í hinum alþjóð-
lega bankaheimi.
leysingjar. Þeir hnöppuðust í
þær atvinnugreinar, sem þeir
máttu stunda. Ein þeirra var
lánastarfsemi, því kristin kirkja
bannaði hinum trúuðu að stunda
lánastarfsemi. Fékk Gyöingur-
inn þannig smám saman á sig
orð orkrarans, sem lifði á eyri
ekkjunnar. Aðallega stunduðu
Gyðingar samt áfram iðnaö og
kaupsýslu. I 'ölllum þessum
greinum náðu þeir töluveröum
árangri. Sagnfræðingurinn To-
ynbee segir það almenna reglu,
að minnihlutahópar hafi alltaf
var fólgin í að útrýma þeim.
Sömu lausn hefur nú aftur skot-
iö upp, er sýrlenzkir ráðamenn
hafa margoft lýst því yfir, að
þeir ætli sér að drepa alla íbúa
ísraels.
Sálrænar orsakir
I?n megintilgangur þessarar
greinar er ekki að rekja
hinar sögulegu orsakir Gyðinga-
haturs, heldur skýra frá hinum
sálrænu ástæðum hinnar fín-
legu Gyðingaandúðar, sem við
þekkjum á Vesturlöndum nú á
tímum. Hinar sálrænu ástæður
hafa verið rannsakaöar nokkuö
ýtarlega af félagsfræöingum
eftir seinni heimsstyrjöldina.
Þetta var forvitnilegt rann-
sóknarefni vegna nýafstaðinnar
heimsstyrjaldar og fjöldamorða
á Gyöingum.
Einn þekktastur fræðimanna
á þessu sviði er þýzki prófessor-
inn Adorno (kaþólikki). Hann
kom árið 1950 meö heilsteypta
kenningu um eöli valdshyggju,
kynþáttafordóma og Gyðinga-
haturs. Kenningin var byggð á
ýtarlegum rannsóknum hans og
nokkurs hóps starfsbræöra
hans. Einstakir þættir kenning-
ar hans hafa verið gagnrýndir
og aörir hafa veriö endurbættir.
En í heild eru rannsóknaniður-
stöður Adornos samt enn í fullu
gildi.
Bæling og yfirfærsla
Adorno einangraði nokkra
eðlisþætti, sem Gyöingahatarar
velja Gyðingum. Þeir segja þá
vera ágenga, ógnandi, afskipta-
hf' ' aðra menn, þeir troði
aðar fram og að það
einangra þá. Þetta
G iatur reyndistfaramjög
saman viö kynþáttahatur al-
menntunarskorti (Hyman og
Sheatsley). í enn öðrum tilvik-
um stafar það af því, að fólk.
sem er óánægt með efni sín og
lífskjör, hefur mikla tilhneig-
ingu til Gyöingahaturs (Camp-
bell). Loks hafa sumir andúð á
Gyðingum vegna umgengni við
menn, sem eru haldnir þessari
andúð.
Tæki í stjórnmálum
Yfirleitt er þetta fólk sér ekki
meðvitandi um Gyðingahatur
sitt eða Gyðingaandúð sína, held
ur brýzt það fram í ýmsum ó-
beinum myndum. Gyðingahatur
kemst á miklu alvarlegra stig,
þegar stjórnmálamenn upp-
götva, aö það getur orðið tæki
í stjórnmálabaráttunni. Hvað
eftir annað hafa stjórnmálamenn
leiözt til að æsa til Gyðingahat-
urs. Gera þeir það bæði til þess
að geta kennt Gyðingum um all-
ar ófarir viðkomandi þjóðar og
til þess að dreifa huga fólks frá
aðkallandi efnahagslegum vanda
málum. Hitler er nýlegt dæmi
um slíkan stjórnmálamann.
Gyöingahatur var ekkert sér-
staklega einkennandi fyrir
Þýzkaland. Þaö er alls staðar til
undir niðri. Með jafnmiklum á-
róöri og Hitler beitti, má hvar
sem er í heiminum rækta Gyð-
ingahatur og uppskera Gyðinga
ofsóknir. Hinn sálræni grund-
völlur er víðast fyrir hendi. Þaö
þarf bara að rækta hann. Þetta
hafa leiðtogar Arabaríkjanna
gert og þá fyrst og fremst f því
augnamiöi að dreifa huga þjóða
sinna frá ólestrinum í innan-
landsmálum Arabaríkjanna og
spillingu valdhafanna.
Útskýringamar
Jjað er svo einnig merkilegt
rannsóknarefni, hvemig
Varla þarf að taka þaö fram,
aö fullyröing þessi er ekki að-
eins út í bláinn, heldur ger-
samlega röng. Gyöingar eiga a.
m. k. ekki stærstu vopna-
smiðjur Bandaríkjanna. Sama
er að segja um bankana. Gyð-
ingar eiga enga af stærstu
bönkum Bandaríkjanna, aðeins
nokkra minniháttar banka, og
mjög fáa af stórum bönkum í
Evrópu. En hver er ástæðan fyr-
ir því, að hægt er að halda slík-
um hlutum fram, án þess að
hafa nokkra þekkingu á þeim?
Dæmi um fordóma
Fullyrðingin um vopnasmiöj-
umar er dæmigerð fyrir eitt
mesta vandamál nútímans.
Það eru sleggjudómarnir, for-
dómarnir, sem lýsa sér bæði í
grófum og fíngerðum myndum.
Ein af myndum fordómanna er
Gyðingaandúðin, sem stundum
kemur fram í Gyðingahatri. Gyð
ingahatur er mjög útbreitt um
allan heim, en þó mest í Austur-
Evrópu og Asíu. Hér á íslandi
verður oft var vð Gyðingaand-
úð, þótt við höfum ekkert af
Gyöingum að segja og getum
lítið sagt um eðli þeirra og
einkenni.
Sögulegar orsakir
f yðingahatur er ekki ný bóla.
Gyðingaofsóknir þekktust í
Alexandriu og víðar á fyrstu
öfd eftir fæðingu Krists og má
raunar liklegt telja, að það séu
ekki fyrstu dæmin. Snemma
fóru þjóðir heims að líta horn-
auga til Gyðinga. Þeir höfðu að
ýmsu leyti framandlega siði,
neituðu að dýrka aðra guði en
Jahve sinn og héldu fast við
1 Jögmál sitt. Þetta greindi þá
skýrt frá öðrum mönnum. Eins
og aðrir íbúar þessa heimshluta
(Sýrlendingar, Líbanonsmenn o.
fl.) stunduðu þeir kaupmennsku
tiltölulega mikið, eins og for-
feður þeirra höföu gert í margar
aldir. Þeir settust oft að í fjar-
lægum borgum til þess að
stunda kaupmennsku. Og kaup-
maðurinn hefur jafnan verið
grunsamlegur náungi í augum
almennings, — hann er maður-
inn, sem á peningana, — hann
er okrarinn.
Þannig átti Gyðingahatrið sér
upphaflega rætur í ýmsum sér-
kennum Gyðinga og í þeirri
staðreynd, að þeir fengust til-
tölulega mikið við kaup-
mennsku. Gyðingahatriö náði
sér þó ekki verulega á strik, fyrr
en kristnin hafði náð undirtök-
unum í Evrópu. Þá fyrst byrj-
uðu hinar skipulögðu ofsóknir
gegn Gyðingum.
Afmörkuð starfssvið
Kristin ríki bönnuðu Gyðing-
um aö eiga land og neituðu þeim
um fulll borgararéttindi Þeir
settust því aðallega að f borgum
og lifðu þar eins og vegabréfs-
. en aðrir telja þá vera gáfaðri og merkilegri en aðra mejin.
tilhneigingu til að skara fram
úr á hinum afmörkuðu sviðum,
sem þeim er leyft að stunda.
Gyðingahatrið gróf um sig
og varð að sjálfsögðum hlut í
Evrópu. Gyðingar voru látnir
búa í sérstökum skuggahverf-
um, fengu ekki full borgara-
réttindi, og starfssvið þeirra
var takmarkað við nokkrar at-
vinnugreinar borganna, iönaö,
kaupsýslu og listir Ofsóknirnar
leiddu til þéss, að Gyðingar
héldu hópinn enn betur og
studdu hver annan. Slíkt gera
allir hópar, sem verða fyrir and-
úð og ofsóknum.
Svona hélzt ástandiö i stórum
dráttum. unz Hitler fann hina
.endanlegu lausn“ Gyðinga-
vandans. Hin endanlega lausn
m JÓNAS KRISTJÁNSSON:
MAÐURINN, MANNFÉLAGIÐ OG
MENNINGIN
mennt og við fasistiskar stjórn-
málaskoðanir. Sömu tegundir
fordóma koma fram á öllum
þessum sviðum. Adorno hélt því
fram, sem stendur óhaggað
ennþá. að það sé sama mann-
gerðin. sem sé haldin öllum
þessum fordómum á sviðum
kynþáttahatUrs og öfgafullra
stjórnmáláskoöana.
Þessi manngerö er valds-
hyggjumaðurinn. Hann er bæld-
ur af foreldrum í æsku, ræktar
með sér ómeðvitaö hatur, sem
fær slðar útrás gagnvart ýms-
um minnihlutahopum. Hugsun
hans er vanabundin og einstreng
ingsleg. Hann afneitar ýmsum
hvötum sínum og segir aðra
menn haldna af þessum hvöt-
um.
Siðar nafa komið fram aörir
visindamenn og hafa endurbætt
kenninguna. Það eru ekki aöeins
valdshyggjumenn, sem hafa
framangreinda fordóma. Gyö-
ingahatur stafar i mörgum til-
fellum aðeins af almennum
menn útskýrá Gyðingaóvild sína
þegar hún kemst upp og þeir
eru spuröir um hana. Packard
hefur kannað þetta ýtarlega og
hefur fundið margt athyglisvert
> þeim afsökunum.
Menn álasa Gyðingum fyrir
aö halda hópinn, en gleyma því,
aö slíkt er einmitt svar lítil-
magnans við óvild og andstöðu
meirihlutans. Einnig er sagt, að
Gyðingar séu alltar aö troða sér
upp á aðra. Sú skoðun er gagn-
stæð hinni fyrri, en samt er
mjög algengt (74%), að menn
hafi báðar skoðanirnar samtím-
is, — aö Gyðingar vilji ekki
blanda geði við aðra og að þeir
troði sér upp á aðra. Ekki hafa
komið í ljós neinar staöreyndir,
sem bendi til þess, að Gyðingar
séu meira uppáþrengjandi en
annaö fólk.
Menn segja Gyðinga freka,
einkum í viðskiptum, en athug-
anir styðja okki þá fullyrðingu.
Ef einhver munur er á þeim og
Framhald á bls. 1®.
anmregja-,-*.