Vísir - 17.01.1968, Qupperneq 13

13
V1SIR . Miðvikudagur 17, janúar 1968.
|—Listir -Bækur -Menningarmál-
i
Í
l
í

SLYS
(Accident). Framleiðendun Joseph Losey,
Stjómandi: Joseph Losey. Norman Priggen.
Aðstoðarstjómandi: Richard ' Handrit: Harold Pinter, byggt á
Dalton. sögu Nicholas Mosley.
Michael York og Jacqueline Sassard.
Halldór Haraldsson skrifar tónlistargagnrýni.
Sinfómuhljómsveit Islands:
8. tónleikar
Stjómandi: Ragnar Bjöms-
son.
Einleikari. Frederick Marv-
in.
Á fyrstu tónleikum þessa árs
var frumflutt hér á landi (að því
er ég bezt veit) Fantasía fyrir
píanó og hljómsveit eftir Tsjai-
kovský. Val þessa verks stafar
vafalítið af því, að einieikarinn
f því verki, Frederick Marvin,
eins og sagt er í efnisskrá, „iðk-
ar músikvísindi, rannsakar
gleymd tónverk frá liðnum öld-
um“. Þetta getur verið gott og
blessað I sumum tilfellum, eins
og til dæmis, þegar Mendelssohn
uppgötvaði verk J. S. Bach, sem
þá höfðu verið gleymd í um
100 ár, en flestum kemur áreið-
anlega saman um, að þar sé um
mörg meistaraleg verk að ræða.
Hins vegar er varla unnt að
kalla það greiða við dáð og virt
tónskáld að grafa upp rykfallin
verk þeirra, sem betur mættu
kyrr liggja. Fantasían, sem hér
var leikin er dæmi um það léleg-
asta í rómantískri tónlist, inni-
haldslítið og yfirmáta tilfinninga
samt verk, sem verður allt að
því hlægilegt á köflum, vegna
væmni og svo ofhlaðins íburðar
án nokkurs tilefnis. T. d. verður
hin langa kadenza í fyrri hlut-
anum hlægileg, vegna þess, að
þar er gert fárviðri án nokkurrar
ástæðu eða öllu heldur án nokk-
urs innihalds, sem er það merki-
legt, að ástæða sé að gera óveð-
ur út af því. Tsjaikovský og
fleiri,meiri háttar höfundar áttu
í -skrifborðum sínum fleiri slík
verk, en það er meira á sviði
grúskara og sérfræðinga að rann
saka þau. Hins vegar, ef merk
verk finnast eins og áður var
drepið á, er góð og gild ástæða
til að draga þau fram í dags-
Ijósið. En að draga fram verk,
eins og hér heyrðist, er að vekja
upp drauga, sem eru fremur
óboðnir en hitt. Leikur Marvins
var langt frá þvi, sem maður
bjóst við af. manni, sem stundar
músikvísindi. Bæði var hann
grófur, ónákvæmur og yfirborðs-
kenndur. Að vísu virtist pedal
flygilsins ekki vera í lagi og á-
stæða til að athuga það, en það
eitt er ekki næg afsökun fyrir
hið fyrrnefnda .
Hljómsveitin lék undir stjórn
Ragnars Bjömssonar „Síðdegi
skógarpúkans“ eftir Debussy og
Sinfóníuna I d-moll eftir César
Franck. Miðað við allar aðstæð-
ur verður frammistaða Ragnars
að teljast góð. — Heildarmótun
hefði mátt vera sterkari, en inn-
an um var margt fallega gert,
og stundum náöi þann mairi
snerpu í túlkun en áður. Sem
sagt allt á framfaraleið í stjóm
hans, en um leið knýr á þessi
spurning: Hvers getum við
vænzt af stjómanda, sem fær
tækifæri einu sinni til tvisvar á
ári til að stjóma hljómsveitinni?
Ég er ekki í nokkrum vafa um,
að hér mætti haga málum betur.
Það er mikill fengur að hafa
hér fyrsta flokks erlenda stjórn
endur, en þaö er engin ástæða
að vanrækja þá íslenzku um
leið. Við getum aldrei búizt við
neinum íslenzkum hljómsveitar
stjóra, þagar málum er svo hátt
að.
Það er án vafa hægt að veita
íslenzkum stjómendum meiri
tækifæri, t. d. æfa meira fyrir
útvarpsupptökur, skólakonserta,
svo eitthvað sé nefnt. Ég vildi
nú rétt svona nefna þetta, svo
að álit eins í hópnum komi fram,
en mig grunar að fleiri hugsi
svipað. Hins vegar veit lesandi
góður, að það er alveg sama
hvað maður skrifar og finnur
að, það er aldrei tekið alvar-
lega, svo það mætti segja hvað
sem er þess vegna! Þess vegna
verður þetta nöldur hér aldrei
annað en dauð prentsvertan
svo mörg voru þau orð.
Kvikmyndun: Gerry Ficher.
Tónlist: John Dankworth.
Leikendur: Dirk Bogarde, Stan-
ley Baker, Jacqueline Sass-
ard, Michael York, Vivien
Merchant, Delphine Seyrig,
Alexander Knox, Harold
Pinter, Nicholas Mosiey,
Maxwell Findlater, Caroi
Caplin o. fl.
Myndin var kvikmynduð í Cob-
ham, Oxford, London og
Syon House og í Twickenham-
stúdíóum f iúlí til september
1966. Fyrst sýnd í London 9.
febrúar 1967. Lengd 105
mínútur.
íslenzkur texti, Háskólabíó.
Það er furðulegt, að Losley
skuli hafa tekizt að afla sér
tryggra aðdáenda. Hann er ekki
sérlega teknískur, og spekin
hans er grunn og frumstæð. En
allt um það, Losey hefur sýnt,
að hann er altént í hópi þeirra
leikstjóra, sem einhvers má
vænta af þótt hann sé nú um
sextugt.
„Accident" fjallar um há-
skólakennara og bamshafandi
konu hans, — annan háskóla-
kennara og ástarævintýri hans
með austurrískri aðalsmær, er
trúlofast ungum skólabróður
sínum, sem einnig er af aðals-
ættum.
Myndin byrjar á því, meðan
titlamir renn„ yfir tjaldið, að
sýnt er hús prófessorsins (Dirk
Bogarde) að næturlagi. Engin
Joseph Losey
tónlist er tekin og aðeins hljóð
næturinnar heyrast. Þegar titl-
amir hverfa af tjaldinu tekur
myndavélin að nálgast húsið of-
urhægt. Það heyrist vélarhljóð,
ískur og mikill hávaði. Eftir
drykklanga stund eru húsdyrnar
opnaðar og Dirk Bogarde birtist.
1 bílnum, sem hefur ekið út af
eru tveir nemendur hans; pilt-
urinn er dáinn og stúlkan
kíöngrast út úr bflnum, og stíg-
ur á andlit drengsins, þegar
hún er að reyna að komast út.
Gefið er í skyn, að stúlkan
háfi ekið, en prófessorinn segir
lögreglunni ekkert um það,
þegar hún kemur. Ástæðan til
þessa er sú, að hann hefur
augastað á stúlkunni.
Frá blóðugu andliti látna
piltsins er klippt á mjög áhrifa-
rfkan hátt yfir í það „flash-
back“. (upprif jun), sem inni-
heldur hina raunverulegu for-
sögu atburðanna.
í upprifjuninni sjáum við pilt-
inn og stúlkuna kynnast og kom
umst að raun um, að Stanley
Baker og stúlkan eiga í ástaræv
intýri, og það lftur einnig út
fyrir, að Dirk Bogarde og pilt-
urinn (Michael York) séu í aðra
röndina keppinautar. Pilturinn
verður hjálparvana tákn dæmdr
ar áesku.
Þegar sá tími kemur, að eigin
kona Bogardes leggst á sæng,
nota Stánley Baker og stúlkan
(Jacqueline Sassard) hús þeirra
hjóna undir ástarævintýri sitt.
Síðar trúlofa þau sig Michael og
Jacqueline, og Michael heitir þvi
að koma á fund Bogardes kvöld
eitt — en sú ferð endar með
slysinu og Michael bíður bana.
Sömu nótt elskast þau Bogarde
og Jacqueline, en morguninn eft
ir yfirgefur hún England og held
ur til heimalands síns og skil
ur hinn vonsvikna Stanley Bak-
er eftir. í millitiðinni hefur eigin
kona Bogardes alið barn, sem á
erfitt með andardrátt og er
geymt í súrefnishylki.
Lokaatriði myndarinnar er
næstum því eins og fyrsta atr-
ið myndavélin líður heim að hús
inu, hundur kemur skokkandi
þaðan og út á veginn .
□ Losey er ekki stórbrotin eða
grípandi höfundur, en samt fær
áhorfandinn áhuga á þessu fólki
sem hann sýnir og veröld þess
og lífi, enda er ekki í kot vísað
að stjórna mynd, þegar sjálfur
Harold Pinter skrifar handritið,
en hann er að lfkindum einna
fremstur þeirra, sem fást við
að skrifa kvikmyndahandrit í
Bretlandi.
Leikurir— í myndinni er yf-
irleitt mjög góður, þótt hann sé
stundum eins og dálítið þvingað-
ur. Losey kærir sig kollóttan
um hraða atburðarás og hraðar
klippingar — sumar tökur verða
jafnvel óþolandi langar.
Losey fær ekki ótakmarkað
fjármagn til að gera myndir
sínar úr garði eins og hann helzt
kysi, enda gjalda þær þess
kannski að einhverju leyti. T. d.
er „Iead-up“ (upphaf) myndar-
innar hvergi nærri nógu áhrifa
mikið og Losey skýrir sjálfur
frá þvi, að hann hefði helzt
viljað nota þyrilvængju, þegar
verið var að taka fyrsta
atriðið, en þess var enginn kost-
ur.
Tveir þekktir menn koma
fram í litlum aukahlutverkum,
Harold Pinter, leikritaskáldið
fræga, sem skrifaði handritið af
myndinni, leikur Mr. Bell, starfs
mann sjónvarpsfyrirtækis. Og
rithöfundurinn Nicholas Mosley,
sem skrifaði bókina sem myndin
er gerg eftir, sést í myndinni í
gervi háskólaprófessors.
„Accident” rís hvergi mjög
hátt, þótt hún sé mörgum gæða
flokkum ofar en flestar þær
myndir, sem hér eru sýndar, en
hún er skemmtileg og hrffandi
svo að full astæða er til að mæla
með henni við kvikmyndahús-
gesti.
Þráinn.
kvik .
mynmr
ntninBamqmnimini
vik J ÐSBBkví
yndir| HlMlaMmynt
nmnii
Doktor Strangelove
(Dr. Strangelove — ellegar:
Hvemig ég læröi aö kæra piig
kollóttan og fékk ást á sprengj-
unni).
Stjórnandi og framleiðandi:
Stanley Kubrick.
Aöalhlutverk: Peter Sellers,
George C. Scott, Sterling Hay
den, Keenan Wynn, Slim Pick
ens o.fl.
Ensk -amerfsk, íslenzkur texti,
Stjömubíó.
Gerö eftir sögu Peter George,
„Red AIert“.
Þetta er sú fyrsta af mörgum
myndum, sem gerðar hafa verið
í seinni tíð og henda kaldrana-
legt gaman að kjarnorkustyrj-
öldum.
Efnisþráðurinn er f stuttu
máli sá, að háttsettur bandarísk
ur hershöfðingi (Sterling Hayd-
en) missir vitglóruna og þrýstir
á hnappinn sem gerir kjamorku
styrjöld óumflýjanlega.
Æðslu menn Bandaríkjanna á
samt rússneska sendiherranum
safnast saman f „Stríðsherberg-
inu“ og halda uppi símasam-
bandi við Kissov, forsætisráð-
herra Sovétríkjanna, sem að
vísu er á kéndiríi.
í þessari mynd leikur Peter
Sellers þrjú hlutverk, með til-
heyrandi gerviskeggjum og hár
kollum, hvers vegna skil ég ekki
þvf að auðvelt hefði verið að
fá tvo leikara honum til full-
tingis, enda hefðu þeir varla
spillt heildarblæ myndarinnar
með farsakenndum ofleik.
Vinsældir Sellers em ótvíræð
ar, þegar hann birtist fyrst á
tjaldinu fór hlátursgusa um á-
horfendahópinn menn krimtu
og tautuðu: „Hvenær byrjar
hann að sprella?" Og það versta
var, að Pétur byrjaði fljótt að
sprella og hafði í öllum hlut-
verkunum þrem f frammi ofleik
og fífIalæti, sém stungu mjög
í stúf við heildarsvip myndar-
Aðrir leikendur voru yfirleitt
góðir. Sterling Hayden lék hers
höfðingjann geðbilaða af mikilli
prýði, en það er mjög í stil við
húmor myndarinnar að láta hers
höfðingjann bera nafnið Jack
Ripper eftir frægum fjöldamorð-
ingja, sem lék lausum hala í
Lundúnum á öldinni, sem leið.
Keenan Wynn var að vanda á-
gætur í litlu hluverki Guanó of-
ursta, og George C. Scott var
frábær sem Turgidson hers-
höfðingi samnefnari þeirrar
manntegundar sem lítur á
stríð sem reikningsdæmi. Major
King Kong (heitinn eftir fræg
um risaapa) var leikinn af Slim
Pickens, og gerði hann nafna
sínum enga skömm tií.
Það sem gerir þessa mynd
einhvers virðj eru sviðsmyndir
eða „sets“ Ken Adams og frá-
bær stjórn Stanley Kubricks, en
honum tekst að ná raunveru-
leikablæ á mörg atriði myndar-
innar, þrátt fyrir að ærsli og
skripalæti keyri stundum úr
hófi.
Kubrick er fæddur 1928 og
hefur gert sex kvikmyndir: „The
Killing" (’56), „Paths of Glory“
(’58), „Spartacus" (’60) „Lolita”
(‘62), „Dr. Strangelove” (’63) og
„2001: A Space Odyssey" (’67).
Kannski er það góð tilbreyt-
ing að sjá menn 'reka áróður fyr
ir friði með því að gera gys að
styrjöldum í stað þess að setj-
ast með ábúð og alvöruþunga
í dómarasæti — en kaldhæðnin
í Dr. Strangelove missir marks.
Fyndnin qr of langsótt og öfga-
kennd. Endirinn er misheppnað
ur, og skýtur engum skelk í
bringu.
Sýnt var úr næstu mynd
Stjömubíós, en það er „Kardöv
álinn“. sem hinn þekkti leik-
stjóri Otto Preminger stjómaði.
Sú mynd er gerð árið 1963 og
þvi sannarlega kominn tími til
að hefja sýningar á henni.
Þráinn.
.V.V/AV.VAVAV.V.V.'AV.VAV.V.V.'.V.V.V.'.V.V.V.V.Y.VViV.Y.YAWVYAVYy'.Y
|