Vísir - 07.05.1968, Blaðsíða 9

TÍSIR . Þriðjudagur 7. maí 1968.
VIÐTAL
DAGSINS
er við Grím Jónsson frn Súðnvík
TTinn brúnamikli Vestfjarða-
A skagi rís viða hátt og skýlir
flatneskju suðlægari sveita. Ó-
víða er þar löng skipgata, enda
glíman við hafið veriö undir-
staða lífsuppeldis fólksins þar,
framan Ur öldum. Ýmsir þeir,
sem hátt ber yfir fjöldann og
eru i fáu meöalmenn hafa þar
búsetu og svo hefur jafnan ver-
ið. Ógjamt er þó þessu fólki
að hreykja sér eöa láta mikið
yfir eigin verðleikum. Hitt er
sönnu nær, að eins og menn
komast ekki hjá því að sjá tind-
inn þannig hefur manndómur
þess orðið öllum ljós.
Xj’inn þeirra, sem um áratugi
var atkvæða- og athafna-
maður f vestfirzkum byggðum,'
er Grímur Jónsson frá Súða-
vík. Enda þótt flestir kunni
nokkur skil á þessum mannij
hef ég beðið hann að draga upp
stutta svipmynd viðburðaríkrar
ævi, mætti vel svo fara að ein-
hver, sem nú vex ungur til
manns, gæti þar nokkuð af lært.
Ég hitti Grím, þar sem hann
er að starfi sínu sem vöku-
maður hjá Eimskipafélagi Is-
lands við Reykjavíkurhöfn. Áð-
ur en hann hefur mál sitt, er
hlustað í hljóðri andakt á lest-
ur Passíusálma, sem einmitt á
þessari kvöldstund berast á öld-
um Ijósvakans um byggðir og
borg. Og ég kemst ekki hjá
því að hrffast af þeim hugblæ,
sem einkennir svip þessa aldna
eljumanns. Það er sem hann
Iúti orðsins mætti.
— Tá, góði minn, eftir því sem
” árin færast yfir mig
finn ég betur og kann að meta
handleiðslu almættisins. Meðan
maður var yngri og stóð mitt f
dagsins önn var þetta viðhorf
ekki ætíð jafn huglægt.
Ég skal svo fyrst segja þér
þau deili á mér, að foreldrar
mínir voru Jón Valgeir Her-
mannsson, fæddur í Grunnavík,
og kona hans, Guðrún Jóhann-
esdóttir. Hún var uppeldisdóttir
Gríms Jónssonar. sem þá bjó í
Skjaldarbjamarvík f Stranda-
sýslu. Þar kynntust foreldrar
mínir. Faðí’- minn var sjósókn-
ari og lét byggja sér áttæring,
er hann kallaði Skialdarbjörn.
Minnstu munaði að á þvf skipi
færi hann sína síðustu för. Bú-
ið var að bera á farminn, þar
á meöal 60 föt af lýsi og margs
konar landvöru, þvi fyrirhuguð
var verzlunarferð Móðir mín
varð itthvað síðbúin með út-
búnað allan sem henni bezt lík-
aði og mun þar af hafa orsak-
azt hálftíma töf. En þar við
skipti sköpum, því vfir skall hið
mesta foraðsveður. svo að ófær
varð sjór. I því veðri fórst á
Húnaflóa Þorsteinn frá Kiör-
vogi, mætur riaður og forspár.
svo sem sögur herma.
En þarna sem skip föður míns
lá hlekkjað við klappirnar. lið-
aðist þaö um hálsþóftu og fór
farmurinn f sjóinn.
Jjetta var mikiö efnalegt áfall.
Nokkru síðar. Ifklega árið
eftir, t'luttu svo foreldrar mínir
byggð sína að Bæ 1 Steingríms-
firði. Þar fæddist ég 5. apríi
1885 og veitti mér þá fvrstu
umsjá Guöbiörg Torfadóttir al-
bingismanns á Kleifum. Hún var
kona Eymundar Guðbrandsson-
ar og ljósmóðir sveitarinnar.
í Bæ vegnaði föður mínum
miður, varð fyrir skepnuskaöa
og ýmsum fleiri óhöppum. Flyt-
ur hann því að Kleifum og mun
hafa búið þar við betri kost
eitt ár. Þetta var um það leyti
sem margir fóru héðan vestur
um haf. Ameríku„agentar“ voru
ósporlatir um byggðir til að
gera fólki ljósa alla þá kosti,
sem það land byði hverjum
þeim er þangað legði leiö sína.
Þar sem komið var nokkurt
rótleysi á foreldra mína og bú-
setan f Steingrímsfirði ekki
reynzt happasæl, hugðust þau
hverfa að nýju ráöi og freista
gæfunnar vestan hafs.
ÖIl fjölskyldan tók sér svo
far með skipi til ísafjarðar, en
þar skyldi stigið um borð í Am-
eríkufarið.
Þá bjó í Æöey bóndi, er Ros-
enkar hét. Hjá honum hafði fað-
ir minn verið á yngri árum, og
bauð hann honum þvf að koma
inn eftir með fjölskylduna og
bíða þar byrjar. en áætlað var
að skipskoman mundi dragast
í viku. Þama dvöldum við svo
við alúð og mikla rausn hús-
bænda og heimilisfólks. Frekar
mun Rosenkar hafa latt föður
minn fararinnar. En nú skeður
tvennt samtfmis, að illa viðrar
og Þorsteinn bróðir minn, þá
á fyrsta ári, verður veikur. Móð-
ir mfn vill ekki fara án hans
„En um það, sem vii, komum inn móts við Arnarnesið,
siglir Ameríkufarið út. Þar með var hugleiðingum um vest-
urförina lokið.“
Með hjálp Jóns Auðuns tókst
þó þetta.
Þorvaldur sparisjóðsstjóri
sagði að lokum: „Getum við
þetta, Jón?“ Jú, þeir gátu það.
— þá er komið aö Súðavík?
— Já, ég byrjaði á fevl
að reyna að komast yfir 5 tonna
vélbát. Áður hafði ég tekið að
mér umboð fyrir olíufélagið
D.T.P.A. Það hafði skonnortu til
flutninga og fékk ég leyfi til
að ráðstafa henni á smástaðina.
Þetta var ekki vel séð af ís-
firzku kaupmönnunum. og
kærðu þeir til forstjóra félags-
ins of lágt olíuverð. Þegar ég
svo leitaði eftir 500 króna láni
til bátakaupanna hjá verzlun
Áma Jónssonar fékk ég hreint
afsvar.
Forstjóri olíufélagsins kom
með Ceres til ísafjaröar, kall-
aði mig á sinn fund og skyldi
ég gera grein fyrir framkvæmd
minni í olíumálinu. Skýröi ég
fyrir hönum nauðsyn mína á þvf
að hafa áreiöanlega viðskipta-
menn, en til þess að það gæti'
orðið yrðu þeir að sjá sér hag
í að verzla við mig. Þetta
fór svo þannig, að ég fékk einn-
ig smurolíuumboð og auk þess
leyfi til að skulda félaginu 2000
krónur. Varð þetta mitt fyrsta
rekstursfé.
— Hvemig breytingum tók
svo lífiö í Álftafirði?
— Atvinnan jókst tæki urðu
fullkomnari, menn höfðu nóg
að bíta og brenna, lífiö varð
litríkara og bjartsýni ein-
kenndi framkvæmdir fólksins.
Um það leyti sem H. P. Duus
hóf síldarútgerð á Hattareyri,
starfaði þar úrvalsmaður Krist-
inn Magnússon skipstjóri frá
„Ég hef séð handíeiðshi guðs í
öllu sem fram við mig hefur komið
og tefst því ferðin in'n til ísa-
fjarðar um tvo daga. En um
þaö sem við komum inn móts
við Arn .mesið, siglir Ameríku-
farið út. Þar með var hugleiö-
ingum um vesturförina lokið.
Sannaðist hér sem oft fyrr og
síðar, að enginn ræður sínum
næturstað.
'T'vö árin næstu áttu foreldrar
mínir heimili á íslandi, og
var faðir minn þá formaður á
útvegi Skúla Thoroddsen sýslu-
manns Reyndist hann föður
mfnum hollur ráðgjafi f ýmsum
málum.
Að bessum árum liðnum var
haldið til Súðavíkur. Eignaðist
faðir minn þar fyrst þrjú hundr-
uð jarðarinnar en síðar önnur
þrjú. Öll var Súðavík átján
hundruð að fornu mati. Lengst
af síðan fram til ársins 1951
lágu spor mín og athafnasvið
á bessum slóðum. Og hugöist
ég þar beinin bera, þótt ég
vegna heilsubrests yrði að
hverfa þaðan — og get nú sagt
að sú s ;ðs ráðstöfun hafi snúizt
mér til gæfu.
— Hvemig var þá um að iit-
ast i Súöavík?
— Þar voru aðeins bænda-
býli fremur smá. ræktun litil og
byggingar f gömlum stfl. Fólkið
sem jarðnæði hafði varð að
styðjast við sjávargagn. Ein-
göngu var þá um árabáta að
ræða og ekki hægt að tala um
neina eiginlega þorpsmyndun.
Faðir minn átti stundum tvo
til brjá báta og fékk til útróðr-
armenn, venjulega norðan frá
Steingrímsfirði — var þá oft
mannmargt heima. Mfn uppvaxt
arár liöu við venjulega heimil-
ishætti þeirra tfma og störf.
Ég fór f Möðruvallaskóla og
útskrifaðist þaðan voriö sem
skólinn brann. Vetur næstan
þar á eftir var ég kennari í Súöa
vík. en hafði ekki hug á því
starfi og réðist til sjóróðra. Eina
vetrarvertíð var ég í Bolungar-
vík á bát, sem Hugi hét — sex-
æringur — þá var þar einnig
háseti, Loftur Guðmundsson frá
Eyjum f Bjamarfirði. Þennan
vetur gerð: aftakaveöur og fór-
ust þá fleiri skip. Við náðum
landi á Mölunum og hafði þá
Loftu: tekið við stjórninni, en
hann töldum við færastan f þvi
sæti, þegar á reyndi. Hann var
afburða sjómaður.
^rið 1905 fór ég svo í Verzl-
unarskólann og lauk þar
námi að tveim árum liönum.
Starfaði é - á því tímabili viö
verzlun Brynjólfs Bjamasonar,
og átti von á vinsamlegri sam-
skiptum en raun varð á. Frú
Helga Tómasdóttir, kona Ede-
lons Grímssonar skipstjóra var
mér þá mikil drengskaparmann-
eskja^
Að loknu prófi réðist ég til
Péturs Oddssonar í Bolungarvík
en fór svo aö ári liðnu til Guð-
mundar Sveinssonar og var þar
fram til 1913, að ég fór heim
til Súðavíkur og byrjaði að pota
sjálfur.
Þaö þættu sjálfsagt tíðindi i
dag, að með samþykki hús-
bónda míns, kaupmannsins Guð-
mundar Sveinssonar, tók ég að
mér, ásamt öðrum manni, að
veita forstöðu pöntunarfélagi i
Hnífsdal, og þá ekki sföur hitt,
að allir kaupmennirnir á staðn-
um urðu bátttakendur. Forystu-
rr-’in í félagsskapnum voru þeir
heimabæjarbræður.
Nú skorti okkur rekstursfé,
og gerðust þá allir kaupmenn
og fif”erðarmenn á staðnum á-
byrgðarmenn fyrir tíu þúsund
króna láni. Þá var enginn banki
á tsafirði, aðeins sparisjóður.
Honum veitti forstöð Þorvaldur
Jónsson, en gjaldkeri var Jón
Auðuns. — En þá. kom annað
í spilið, hvorki ég né samstarfs-
maður minn vorum myndugir.
Engey. Hann stjómaði sfðar
fyrir mig 45 tonna bát, sem
ég keypti til að vera f flutning-
um milli Álftafjarðar og Djúpa-
víkur, en þar hafði ég leigða
aðstöðu til síldarreksturs ð
tfmabili. Lofa ég mjög öll sam-
skipti við Kristin, þann ágæta
mann.
Þú hefur nú í stórum dráttum
heyrt hvemig ég undirbyggði
lffsstarf mitt. Ég hef séð Súða-
vík vaxa og verða blómlega
byggð þar sem athafnasömu
fólki líður vel. Ég ann minni
heimabyggð og vona að verk
mín hafi orðið þar til nytja.
Má vera að sfðar komi sú hugs-
un betur f Ijós. Mér er ljðst að
jarðnesk verðmæti flyt ég ekki
með mér yfir landamæri lffs og
dauða. — Ég hef séð handleiðslu
guðs f öllu þvf sem fram við
mig hefur komið.
Þ, M»
☆