Vísir - 09.08.1968, Qupperneq 8

8
VI S IR . Föstudagur 9. ágúst 1968.
VISIR
Útgefandi. Reykjaprent h.t
Framkvæmdastjóri Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Aðstoðarritstjóri: Axel Thorsteinson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjómarfulltrúi: Valdimar H. Jóhannesson
Auglýsingastjóri: Bergþór Olfarsson
Auglýsingar: 4ðalstræti 8. Simar 15610 11660 og 15099
Afgreiðsla: Aðalstræti 8. Sími 11660
Ritstjóm: I tugavegi 178. Simi 11660 (5 línur)
Áskriftargjald kr. 115.00 á mánuði innanlands
í lausasölj kr. 7.00 eintakið
Prentsmiðja Vísis — Edda h.f.
Iskyggilegar horfur
AUri íslenzku þjóðinni er nú orðið það Ijóst, að hún
á við mikla efnahagserfiðleika að stríða. Jafnvel blöð
stjórnarandstöðunnar sjá sér ckki lengur fært að
kenna stjórnarstefnunni um allt, enda væri slíkt eins
og nú er komið bein móðgun við allt vitiborið fólk.
Allir hljóta að sjá, hvað erfiðleikunum veldur. Engum
dylst, að gífurlegt verðfall hefur orðið á útflutnings-
afurðum okkar. Fregnir um lélegan síldarafla fara
heldur ekki fram hjá neinum, og illt árferði til lands
og sjávar er staðreynd, sem blasir við allra augum.
Og allt bendir því miður til að vandinn muni vaxa en
ekki minnka næstu mánuðina. Ofan á'allt annað hefur
það nú gerzt, að Bretar eru farnir að þrengja að okk-
ur á fiskmarkaðnum þar í landi. Þess eru mörg dæmi
nú í sumar, að fiskurinn hefur ekki selzt í Hull og víð?
ar og sumt af honum farið í fiskmjölsverksmiðjur fyr-
ir sama og ekkert verð. Þetta kann þó að lagast aftur,
en framtíðarhorfurnar eru síður en svo glæsilegar.
Síldveiðin lofar ekki góðu enn sem komið er. Sum
skipin hafa fengið sáralitla veiði og nokkur jafnvel
ekkert. Sækja þarf á miðin um óraleiðir og tilkostn-
aður allur er gífurlegur. Margir halda enn í þá von,
að síldin fari senn að koma nær landinu, en enginn
getur um það sagt með vissu. Og hvernig gengi svo
að selja afurðirnar, ef verulega rættist úr veiðinni?
Mjög hefur dregið úr afla togara og báta upp á síð-
kastið. ís hefur hamlað veiðum við Grænland, hrakið
skipin af beztu miðunum og valdið margs konar erfið-
leikum og auknum tilkostnaði. Seinni hluta sumars
fer ísinn þó minnkandi á þessum slóðum og má þá ef
til vill gera sér vonir um að eitthvað breyti til hins
betra um veiðarnar.
Óþarft er að fara mörgum orðum um erfiðleikana í
landbúnaðinum. Þeir blasa við allra augum, Þeir, sem
hafa ferðazt um landið nú um verzlunarmannahelgina
og endranær í sumar hafa séð með eigin augum hvern-
ig túnin eru víða útleikin eftir kalið. Það má vissu-
lega með sanni segja, að allt hafi lagzt á eitt bæði til
lands og sjávar um að reyna á þolrif þjóðarinnar í lífs-
baráttunni.
En þrátt fyrir þetta allt verður ekki í fjótu bragði
séð að þjóðina skorti neitt enn sem komið er. Allur
þorri fólks, að minnsta kosti, virðist enn halda
óbreyttum lífsvenjum, leyfa sér flestan þann munað,
sem það gerði á velgengnisárunum, og blátt áfram
ekki leiða hugann að því, að lífsvenjubreyting sé að
verða nauðsyn. Kröfurnar eru enn hinar sömu. Hver
vill fá í sinn hlut hið sama og áður, þótt miklu minna
sé til skiptanna. Sú óþægilega staðreynd hlýtur þó að
renna upp fyrir öllum landslýð innan skamms, að
kjaraskerðing verður óhjákvæmileg hjá öllum. Því fær
engin ríkissjóm afstýrt, hverjum sem hún væri skipuð.
Hér er við þau öfl að etja, sem eru mannlegum mætti
meiri.
í
\
í
SPJALLAÐ UM IÐNPRÓUNINA
Ottó Schopka:
REKSTURSFJÁR-
SKORTUR
IÐNAÐARINS
□ Flest atvinnufyrirtæki hér á Iandi hafa um margra ára
skeið átt við rekstursfjárörðugleika að stríða. Orsakir
þess eru margþættar, en ein er þó þýðingarmest — verðbólg-
an. Stöðugar og langvarandi verðlags- og kaupgjaldshækk-
anir hafa þær afleiðingar, að fyrirtækin þurfa stöðugt aukið
rekstursfé til þess að halda umfangi rekstursins óbreyttu.
Annað atriði, sem sætt hefur
mikilli gagnrýni og er af mörg-
um talið vera ein meginorsök
rekstursfjárskorts atvinnuveg-
anna, er innstæöubinding Seðla-
bankans. Viðskiptabankarnir
verða að binda i Seðlabankanum
verulegan hluta af því sparifé,
sem þeir fá til ráðstöfunar, og
kemur þaö því atvinnuvegunum
ekki að fullum notum. Þessi rök
semd hefur þó vafalaust gildi,
og á síðasta ársfundi Seðlabank
ans var á það bent, að viðskipta
bankarnir juku skuldir sínar við
Seðlabankann um 175 millj. kr.
umfram' aukningu bundins fjár
á síöasta ári. Þess vegna fer því
fjarri, að rekstursfjárskortur at-
vinnuveganna í heild veröi rak-
inn til innistæðubindingar Seðla-
bankans.
Sé hins vegar hlutur einstakra
atvinnugreina skoðaður, kemur
annað í ljós. Ein meginröksemd-
in fyrir innistæðubindingunni er,
að hún sé nauðsynleg annars
vegar til þess að gera Seðla-
bankanum kleift aö viðhaida
gjaldeyrisvarasjóönum en hins
vegar til þess að Seölabankinn
hafi fjármagn til þess aö bæta
rekstursfjárstöðu einstakra at-
vinnuvega með endurkaupum
afurðavíxla. Allar innlánsstofn-
anir, bankar og sparisjóðir,
verða að greiöa ákveðinn hluta
af innistæðuaukningu til Seðla-
bankans — en það eru ekki all-
ar atvinnugreinar, sem njóta
góðs af.
Um síðustu áramót áttu inn-
lánsstofnanir um 1908 millj. kr.
á bundnum reikningi í Seðla-
bankanum. Endurkeyptir afurða-
víxlar námu þá 1304 millj. kr.
Hlutdeild iðnaðarins í þeirri upp-
hæð var aðeins 3% eða 37 miilj.
kr. Hin 97% skiptust á mllli
sjávarútvegs og landbúnaðar,
þannig að í hlut sjávarútvegs
kom rúmlega helmingur en I
hlut landbúnaðar tæplega hehn-
ingur. Á sama tíma nam bundi*
innistæöa Iðnaðarbankans í
Seðlabankanum um 118 millj.
kr. en endurseldir afurðavfxlar
þess banka aðeins 7.2 millj. kr.
og aðrar skuldir við Seðlabank-
ann um 13 millj. kr. Á sama
tíma og fjölmörg iðnfyrirtæki
eiga í miklum erfiðleikum
vegna rekstursfjárskorts og
bankastofnanir iðnaðarins
geta ekki veitt þeim full-
nægjandi fyrirgreiðslu, þarf
Iðnaðarbankinn að leggja fram
nálega 100 millj. kr. af ráðstöf-
unarfé sínu til þess að útvega
sjávarútvegi og landbúnaði rekst
ursfé.
Auðvitaö þurfa bæði landbún-
aður og sjávarútvegur á rekst-
ursfé að halda, og ekki eru lág-
værar raddimar úr þeim hóp-
um um erfiðleikana vegna rekst-
ursfjárskorts. En er nauðsynlegt
að þrengja hag einnar atvinnu-
greinar til þess að bæta um fyr-
ir öðrum?
Árið 1967 er áætlað, að
vinnsluvirði landbúnaðarfram-
leiðslunnar hafi numið um 1830
millj. kr., sjávarútvegs og fisk-
iðnaðar um 3500 millj. kr. og
annars iðnaðar um 3300 millj.
kr. Seðlabankinn sá því iðnaðin-
um fyrir rekstursfé, sem nemur
um 1% af árlegu vinnsluvirði,
en landbúnaðurinn fékk fyrir-
greiðslu, sem svarar t3 nálega
33% af vinnsluvirði.
Er ekki orðið tímabært að end
urskoða þessi mál? Er hagkvæmt
fyrir þjóðarbúið að binda hundr-
uðir milljóna króna í lítt seljan-
legum birgðum af ýmsum land-
búnaðarafuröum á sama tima og
rekstur margra iönfyrirtækja er
lamaður að meira eða minna
leyti vegna skorts á rekstursfé?
Hér verður ekki byggður upp
öflugur innlendur iðnaður nema
fyrir hendi sé af hálfu ráða-
manna þjóöfélagsins skilningur
og vilji til þess að skapa hon-
um viðunandi starfsskilyrði en
óréttmætri og órökstuddri mis-
munun á afstöðu atvinnuveg-
anna veröi hætt.
Pólskur
styrkur
Pólsk stjórnarvöld bjóða fram
styrk handa ísiendingi til há-
skólanáms í Póllandi námsáriö
1968—69. Styrkfjárhæðin er
2400 zloty á mánuði, en auk
þess fær styrkþegi ókeypis hús-
næði á stúdentagarði og er und-
anþeginn greiöslu kennslugjalda.
Umsóknum um styrk þennan
skal komið til menntamálaráðu-
neytisins. Stjómarráðshúsinu
við Lækjartorg, fyrir 26. ágúst
n.k. Umsóknareyðublöð fást í
ráðuneytinu.