Alþýðublaðið - 25.01.1966, Blaðsíða 8

Alþýðublaðið - 25.01.1966, Blaðsíða 8
DAGSBRÚN 60 ÁRA -___ FYRSTA VERKFALLIÐ 1913 >»:-chh .>;: • \ ::>ú> , ;u;> c-í:í:; Uá:\\< >>!::;.» ííí::;;i:> « í>y,: íyr.' fOr-öi íuUuu ÍA' óiv*-. \>Á; ,1(5 h,U„'> htil) {Ufft. íu(t::vío!s:>r--::<; s,t,> \<o s,: < x t!!v-> ,.n:<!:knj >(•:! {•■'-.!!, Vio>-J íjcíJí V:-f:<5 lij iy;i í.jf$vu < oí.ijí' á™ ar\tillQgum, í- (í.■ r;i» \<ra ; íeíö^x.;;;, \t»> cr \im>uvcH- a:i'íi iy Cjgi'n ý}jysí{5 ji-et^ur. mrM\■v-öa 5>o:>'vrr'ivrtr :<<>{";< » i:cifljj ftúU, nð i:;;Uú so s];':i!v.'r. ríVfcamlt:'k. yj.lUíítu, )'<>ö !>a<: :<,;!;;;>. yinmu: ‘uoictti)' ::t(V;'u>(. Vmí:uhs ti-iu'í^issuAur ;:;<>/.hckn:i;' '-jrk'a vu ruití, tr,o<> \jj»<,k.'>jj;:r vomr oí< kacpjVií;-^ íoh>x>jm<' v<>r<J;>r:: jn'hi, ív'l ir oiidu > cik >: i;:>;. fJtúf á J(i^«yj fc}<:}<sijjji;. ug (lukaíÖ^tujj : V»r<5a M-kium -Iríi p,í(> Uí 2íí,í>0 kr., <-»jf ijj-iknrðj. gyréar-' (ióni.S. Ví, i R'-NkHsJo.'). ];(:Sst;:;i íný !>:<•>■(>; a f.^roæhjm fumii j íéJáguw i«vc»ff'.i- .«■•))> a, ci hrrviiöyin héOr iður-'cwfð rantd ;i h'igmu'lufu tuodii :Tit j.c.'ss cO tmuiinpn jiái (’íl'jj, vcröur Jjújj oö voia .s<uj;}.<y;,t iuvð */»• aikva'ða, <Jk' OðtQ.s! tnin {>ú }>f:j-fr ;;tidú í-'ofsnig sajjjJjykt á tóiagsfujKii 2». ik-s. jhltk Sjtrmdnr hls'öf<tcHr.tu Jíirordoc Örj VBRKMANNAFÉLAGSINS DAGSBRÚN HCVhJAVÍK outfcKsac \ ■■■'.. Fyrstu lög Vejkamanna félagsins Dagsbrúnar. kvæmlega sextíu ár frá stofnun félagsins. Þarna á fundinum var félaginu kjörin stjórn, og í for- mannssætið valdist Sigurður Sig- urðsson búfræðingur. Annar bú- fræðingur, Ólafur Jónsson gegndi stöðu ritara, Þorleifur Þorleifsson, verkamaður, var féhirðir, Runólfur Þórðarson, verkamaður fjármála- ritari, og Árni Jónsson verkamað- ur, dróttseti. Á fundinum voru félagslög sam- þykkt og einnig aukalög, sem höfðu að geyma kaupgjaldsákvæði. Kaup- ið var ákveðið 25 aurar á tímann á vetrum en 30 aurar á sumrin. Dag- legur vinnutími var frá sex að morgni til sex að kveldi, ellefu stundir. Á sunnudögum mátti ekki vinna, nema nauðsyn bæri til. Var : kaupið þá 50 aurar á tímann til sjö að kveldi, en 65 aurar eftir kl. sjö. Þessi kjaraákvæði tóku gildi 1. febrúar og munu atvinnu- rekendur undantekningalaust hafa sætt sig við þau og virt þau í verki. Þó var það svo, að í blöðum í Reykjavík var fullyrt, að kaupið hefði hækkað gífurlega í Reykja- vík, vegna tilkomu verkamanna- • félagsins, og þrátt fyrir hærra kaup, héldu menn ekki betur á- fram við vinnuna en áður! Þessu svaraði Alþýðublaðið (hið eldra) með þeírri röksemd, að líklega mundi það ekki þykja gáfulegt, ef verkamenn í Reykjavík heimt- uðu, að kaupmenn fjölguðu kvint- ; unum í pundinu, ef einhver vöru- ) tegund hækkaði í verði! Árið 1913 varð sú breyting á, í að Dagsbrún hætti að hafa kaup- y gjaldsákvæði sín í aukalögum, og > fór að auglýsa taxta. Stundum . voru þó gerðir samningar, en taxt- { amir voru algengari allar götur fram til ársins 1937. Eins og hér segir að ofan, var vinnutíminn upphaflega ellefu stundir á dag. Þessu fékkst ekki breytt fyrr en árið 1930, en áður höfðu þó fengizt fram skýrari á- kvæði um matar og kaffitíma. 1930 styttist dagvinnutíminn um eina kiukkustund, og þá var kaup- ið orðið 1,36 kr. í dagvinnu og kr. 2,50 í eftirvinnu, Dagvinnutími var nú frá klukkan sjö að morgni til sex að kveldi. Tólf árum síðar náðj Dagsbrún svo einum stærsta áfahganum <í allri kjarabaráttu sinni. En í ágúst 1942 voru undir- ritaðir samningar um, að dagvinna skuli vera átta stundir á dag, frá átta til fimm, og í sömu samning- um var ákveðið að eftirvinna skuli vera 50% á dagvinnu og nætur- vinna 100% á dagvinnu. Þá voru gerðar ýmsar flokkatilfærslur. Þessir, samningar mörkuðu einn- ig algjör tímamót í sögu íslenzkrar verkalý.ðshreyfingar, því þá var verkamönnum í fyrsta skipti tryggt orlof, tólf dagar á ári og orlofsfé var ákveðið 4% af kaupi. Árið 1952, eða tiu árum síðar náðist svo annar áfangi í orlofs- málum, en þá var orlofið lengt í fimmtán daga. Þrem árum síðar, 1955, varð orlof svo þrjár vikur, og þá náðist einnig samkomulag um annað atriði, sem lengi hefði staðið styrr um, en það var stofn- un atvinnuleysistryggingasjóðs. Þrátt fyrlr mikla viðleitni og harða sókn af hálfu Dagsbrúnar og fleiri verkalýðsfélaga, fengust um langt skeið ekki fram neinar Jagfæringar á vinnutímanum, sem flestir voru þó sammála um — að væri óhóflega langur. Það var ekki fyrr en síðastliðið sumar, að fram fékkst fjögurra stunda stytting á dagvinnunni, úr 48 stundum á viku í 44. Var það mik- ill áfangi. Um leið lengdist orlof almennt í 21 virkan dag. Þetta var mikill sigur fyrir þau fjögur verka lýðsfélög, sem stóðu í þessum samn ingum, en án algjörrar samstöðu þeirra hefði þessi árangur varla náðst. Félögin, sem þarna áttu hlut að máli voru, Dagsbrún og verkakvennafélagið Framsókn í Reykjavík, og Hlíf og Framtíðin í Hafnarfirði. í undirbúningi er nú að orlof lengist í 24 virka daga fyrir alla, að því er boðað var í stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnarinn- ar í haust. Það eru engar ýkjur að segja, að frá upphafi hafi verið storma- samt í Dagsbrún. Félagið hefur háð marga hildi og oftast borið sigur úr býtum. Það liðu nokkur ár frá því að félagið var stofnað og þar til fyrst reyndi á samheldni fé- lagsmanna í verkfalli. Um 1913 var verið að byrja á hafnargerð- inni í Reykjavík, sem var stórfrám kvæmd á mælikvarða þeirra tíma. Um verkið sá danskur verktaki, og féll honum ekki allskostar við Dagsbrúnarsamningana, heldur vildi hann lengja dagvinnutímann um tvær stundir á dag. Þá gerðu Dagsbrúnarmenn sitt fyrsta verk- fall sem jafnframt mun vera fyrsta verkfallið í Reykjavík. Dagsbrún fór þar með sigur úr býtum og Kristján Jóhannsson og Sigurður Guðgeirsson á skrifstofu Dagsbrúnar. S 25. janúar 1966 - ALÞÝÐUBLAÐIÐ varð danski vinnuveitandinn að láta í minni pokann. En ekki gekk þetta þó átakalaust fyrir sig. Nokkrum mönnum var vikið úr félaginu, vegna þess að þeir brugð- ust því og trausti félaga sinna. 1 lok þessa verkfalls gerði Dags- brún jafnframt sinn fyrsta skrif- lega samning við atvinnurekanda, og markar verkfallið því tímamót á íleiri en einn veg. Hér skal engin tilraun gerð til að rekja kaupþróun Dagsbrúnar- manna gegnum árin, eða segja frá öllum verkföllum og því stríði, sem Dagsbrún ásamt öðrum verka- lýðsfélögum hefur háð á vígstöðv- um kjarabaráttunnar, enda hvorki til þess tími né rúm. í gegnum árin hefur gengið á ýmsu, kaup- hefur hækkað, stundum verið lækk að, og stundum hefur komið til mikilla átaka eins og í nóvember- slagnum fræga. í verkföllum hefur oft komið til minniháttar átaka og Dagsbrúnarmenn hafa jafn- an haldið uppi öflugri verk- fallsvörzlu í vinnudeilum. — Stundum hefur skæruhernaði verið beitt, þannig var t.d. á árinu 1942 og nú einnig síðastliðið sumar. Verkföll og vinnudeilur hafa allajafna verið tíð hér á landi, og næsta árlegir viðburðir. Nokkur breyting hefur þó orðið á þessu undanfarin tvö ár, þegar víðtæk- ir heildarsamningar hafa verið gerðir, án þess að til verkfalla. kæmi að verulegu marki. Ekki er svo hægt að rita stutt- an pistil í tilefni sextugsafmælis Dagsbrúnar, að ekki sé minnzt á nokkra af forystumönnum félags- ins, sem einnig hafa margir látið verulega að sér kveða á stjórnmála sviðinu. Þannig var Pétur G. GuS- mundsson formaður Dagsbrúnar til dæmis kosinn í bæjarstjórn Reykjavíkur strax árið 1910, og sex árum síðar eignaðist verka- lýðurinn sinn fyrsta fulltrúa á Alþingi, var það Jörundur Brynj- ólfsson, formaður Dagsbrúnar um skeið sem þá varð fyrsti þing- maður Alþýðuflokksins og flutti á þingi mörg athyglisverð um- bótamál fyrir almenning. Héðinn Valdimarsson, var formaður Dags- brúnar um fimmtán ára skeiS óg átti hann sæti á Alþingi allan þann tíma. Sigtrrður Guðnason var formaður í tólf ár og sat sömu-' leiðis á alþingi allt það tíma- bil. Núverandi formaður félagsins Eðvarð Sigurðsson hefur einnig um alllangt skeið átt sæti á þingi, og varaformaður félagsins Guð- mundur J. Guðmundsson á sæti í borgarstjórn Reykjavíkur. Þótt Dagsbrún hafi átt marga og ágæta forystumenn, hafa þeir því miður ekki allir, og ekki allt- af, skipað hag síns félags í efsta sæti. Stundum hefur hagurinn orð ið að víkja fyrir pólitískri henti- steínu, og félaginu óspart verið beitt fyrir áróðurskerru kommún- ista, en þeir félagsmenn, sem slíku voru mótsnúnir, hafa ekki fengið að gert. Þetta ber að harma, enda

x

Alþýðublaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.