Alþýðublaðið - 02.03.1966, Blaðsíða 7

."•v
.1
'Æ
SÝSLUNEFND Suður-Þing-
eyjarsýslu hefur gefið út rit
um Jónas Jónsson frá Hriflu í
tilefni af áttræðisafmæli hans á
liðnu vori. Er meginefni þess
æviágrip eftir Jónas Kristjáns-
son og stjórnmálaþættir eftir
Aðalgeir Kristjánsson, en svo
fljóta með stuttar greinar um
Guðrúnu Stefánsdóttur og Jónas
eftir Sigurð Nordal, Halldór Lax-
ness, Jón Sigurðsson í Yztafelli,
Sverri Kristjánsson, Skúla Guð-
jónsson, Gizur Bergsteinsson,
Steindór Steindórsson frá Hlöð-
um, Þóri Baldvinsson og Teit
Eyjólfsson. Loks er svo ritskrá
Jónasar Jónssonar, og nemur
hún 60 blaðsíðum í stóru broti.
Vandasamt mun að rita um
jafnumdeildan'mann og Jónas
Jónsson og sér í íagi honum til
heiðurs lifandi eins og hér er
til stofnað. Jónasi Kristjánssyni
heppnast þetta bærilega. Ævi-
ágripið er gert af íþrótt, glöggt
og greinargott, en eigi að síður
hófsamlegt. Þar er í mikið ráð-
izt með ærnum árangri. Stjórn-
málaþættir Aðalgeirs Kristjáns-
sonar reynast miklu síðri. Þeir
geta kallazt framtal fremur en
mat. Er raunar nokkurs virði að
fá á þennan afmarkaða stað af-
rekaskrá Jónasar Jónssonar. í-
myndaða og raunverulega eftir
atvikum. Hins vegar tekst Aðal-
geiri engan veginn að skilgreina
það tímabil íslandssögunnar, sem
Jónas varð víðkunnur af eða
hann gerði frægt. Framtak Aðal-
geirs er ósköp hæpin viðleitni.
Enn mun þess lítill kostur að
meta stjórnmálastörf Jónasar
Jónssonar fræðilega. Deilurnar
í Framsóknarflokknum koma hér
til dæmis naumast við sögu.
Aðalgeir reynir ekki aS fjalla
um aðalatriði eins og þau, að
Jónas Jónsson var á sínum tíma
foringi, sem fylkti liði af sömu
herkænsku til vinstri og hægri.
Og vonlítið mun að ætla að
sverja af honum atvinnumennsku
í stjórnmálabaráttunni. Jónas
Jónsson og Ólafur Thors urðu
einmitt áhrifamiklir leiðtogar af
því að flokkar þeirra gátu séð
þeim farborða. Annars skal hér
lí-tt rætt um stjórnmálamanninn
Jónas Jónsson frá Hriflu, enda
ekki á mínu valdi. Þó er sá þátt-
ur í fari hans næsta forvitnileg-
ur. Jónas Jónsson var Framsókn-
arflokknum svipað fyrirbæri og
Churehill Bretaveldi. Hann sigr-
aði frækilega í stríði, en honum
lét miður að vinna friðinn.
Minnisstæðast verður, hvað
hann kom mörgum hugmyndum
sjálfs sín og annarra í fram-
kvæmd skamman valdatíma.
Jónas var hamhleypa. Því ollí
í senn skapríki, hugkvæmni,
dirfska og athafnasemi. Hins
vegar er persónudýrkun varhuga-
verð, þó að slíkur maður éigl í
hlut. Veraldarsagan gefur við-
hlítandi skýringu á hruni Bóma-
veldis og falli Napoleons. Stjórn-
málaþættir Aðalgeirs Kristjáns-
sonar eru aftur á móti bág heim-
ild um pólitískar hrakfarir Jón-
asar Jónssonar. Sama gildir um
hugsjónalegan ósigur Framsókn-
arflokksins. Hann átti að bjarga
íslenzkum landbúnaði, naut um
skeið yfirgnæfandi fylgis bænda-
stéttarinnar og er kannski enn í
meirihluta meðal hennar. Hvern-
ig tókst honum að rækja þetta
merkilega hlutverk? Blómlegar
sveitir hafa Iagzt í eyði, og
bæpdur þykjast í Tímanum af-
skiptastir allra landsmanna.
Framsóknarflokkurinn ók vagni
sínum út af veginum. Þess vegna
er hann nú utanveltu í íslenzkum
stjórnmálum. Önnur var öldin,
þegar Tryggvi Þórhallsson og
Jónas Jónsson lögðu af stað og
fóru svo geyst, að undrum sætti.
Mig langar að minnast Jónas-
ar Jónssonar sem kennara. Ég
nam við Samvinnuskólann vetr-
arlangt og get varla ímyndað
mér snjallari læriföður. Hann
kenndi árla morguns hvern virk-
an dag, og aldrei hefur máður
vaknað betur. Jónas fylgdi ekki
kennslubókum að hætti annárra.
Hann fræddi um allt milli him-
ins og jarðar. Duldist aldrei, að
hann var fjölmenntaður og lét
sér fátt mannlegt óviðkomandi.
Ræða hans var eins og elfur, sem
flæðir yfir bakka sína í leys-
ingu, en fróðleikurinn seytlaði
í nemendurna líkt og ástríða.
Þessi slyngi áróðursmaður gætti
löngum hófs í predikunum, en
jós skoðunum úr djúpum brunni
fjölbreytilegrar þekkingar. Og
hann þekkti brátt nemendur
sína af éins konar skynjun. Mig
grunar, að Jónas hafi ekki þurft
að lesa prófúrlausnir og þó gefið
Jónas Jónsson.
einkunnir réttlátlega að skiln-
aði. Samvínnuskólinn varð harla
sérstæð stofnun að frumkvæði
hans. Menntunin reyndist marg-
falt meiri en lærdómurinn.
Jónas Jónsson gæddi hann ís-
lenzkum svip og alþjóðlegum
anda. Ég barst þangað af tilvilj-
un, en tel mér það gæfu. Samt
skolaði mér þar frá Framsókn-
arflokknum og Jónasi Jónssyni.
Og það var að sumu leyti Jónasi
að þakka.
Mér hefur aldrei fundizt Jón-
as Jónsson mælskugarpur. Þó á
ég skemmtilega endurminningu
um ræðumennsku hans. Hann
deildi einu sinni á fjölsóttum
fundí við pólitíska andstæðinga,
sem voru honum mun áheyri-
legri. Ég var Víst ósamþvkkur
flestu, Sem Jónas sagði við
það tækifæri. — En dagim*
eftir var málflutningur keppi-
nauta hans mér gleymdur, en
skoðanir Jónasar lögðu hug minr»
í einelti eins og þær festust við
mig. Slíkur er persónuleikl
mannsins. Hann var þó sýnu á-
hrifarikari til góðs eða ills f
blaðagreinum Jónasar Jónsson-
ar. Engum íslenzkum stjórnmála-
manni þessarar aldar liefur Ját-
ið betur að koma skoðunum
sínum á framfæri í riti. Hitt er
annað mál, hvort hann hafði eins
oft rétt fyrir sér og aðdáentíur.
hans trúðu.
Skæðar tungur sögðu stundum
um Jónas Jónsson, að hann Vor-
kenndi andstæðingum og fyrir-.
liti samherja. Sannleikurinn mun
þó sá, að hann var allt öðru vísl
skapi farinn. Jónas Jónsson var
slyngasti einleikari í knatt-
spyrnu íslenzkra stjórnmála og
átti því alla þátttakendur henn-:
ar að keppinautum. Þess vegna
var honum að kalla sama á hvaða
mark hann lék, fyrir hvaða á-
horfendur og í hvaða tilgangi.
Hann gleymdi í kappi leiksins
öllu öðru en því að vera snjall-
ari en hinir. En Jónasi Jónssyni
fór þessi eigingirni vel af þv»
að hann safnaði aldrei verðlauna
peningum eða öðru glingri. Jón-
as vildi sigra, og þegar lionum
brást sú list, þá gekk liann ót
af leikvellinum og úró z’.g f hlé.
Hann var jafnvigur í sókn og
vörn, meðan keppnisgæfan
fylgdi honum, en gat ekki tapað
nema einu sinni. Ög Framsókn-
arflokkurinn má skammast sír»
fyrir þann smásálarskap að hafa
ekki mynd hans uppi og minn-
ingu hans í heiðri. En þetta cr
svo sem ekki fyrsta sinni, sð
skepna rísi gegn skapara sínum.
Helgi Sæmundsson.
■ /
Vegna síendurtekinna árása, er
birzt hafa að undanförnu á starfs
menn Sinfóníuhljómsveitar íslands
í ýmsum dagblöðum svo og í
tilefni af ályktun stjórnar Blaða
mannafélags íslands vill félagið
taka fram eftirfarandi:
Það er algert ranghermi, að
hljómsveitarmenn hafi neitað sjón
varpinu um töku mynda af flutn
ingi hljómsveitarinnar á 9. sin-
fóníu Beethovens. ÞVert á móti
var slíkt leyfi góðfúslega veitt af
fyrirsvarsmönnum hljómsveitar-
innar. Einnig er það alrangt, að
hljómsveitin hafi heimtað greiðslu
fyrir leyfi til birtingar fréttamynd
ar af hljómsveitinni. Á greiðslu
var aldréi minnzt í þessu sam-
bandi.
Hitt er rétt, að hljómsveitin
gerði kröfu um það að fá'að hafa
hönd í bagga með birtingu kvik
myndarinnar, þegar þar að kæmi
og ljóst væri orðið, hverskonar
kvikmynd hér væri á ferðinni.
Af hálfu- hljómsvéitarinnar var
hér fýrst og fremst haft í huga
að ekki yrði skapað fordærti, sem
síðar yrði notað gegn listflytjend
um í baráttu þeirra fyrir svipuð
um réttindum gagnvart sjónvarpi
og stéttarbræður þeirra í öðrum
löndum njóta. Hins vegar var aldr
ei ætlunin að heimta frekari rétt
en listflytjendur njóta annars stað
ar.
Er það sannast mála, að árekstr
ur sá, sem hér liefur orðið, á ræt
ur sínar að rekja til þess, öðru
fremur, að allt of lengi liefur
dregizt að taka upp samningavið
ræður við íslenzka listflytjendur
svo sem hljómlistarmenn, leikara,
söngvara o.s.frv. um kjör við sjón
varpið.
Meðan svo stendur, er viðbúið,
að til árekstra kunni að draga af
litlu tilefni, þar sem hvorugur að
ilinn vill skapa fordæmi, sem
vitnað kynni að verða í síðar.
Varð sú og raunin á í því tilfelli
sem hér um ræðir, þar sem hvort
tveggja er ljóst, að sinfóníumenn
vilja á engan hátt fyrirbyggja eðli
legan fréttaflutning af starfsemi
hljómsveitarinnar, svo og hitt, að
viðurkennt er af I<álfu útvarpsins
í Morgunblaðínu hinn 17. febr. sl.
að listflytjendur hafi hagsmuna að
gæta í sambandi við birtingu á list
flutningi þeirra í sjónvarpi, þótt
stofnunin hafi ekki viljað sam-
þykkja fyrirvara frá hljómsveitar
mönnum þar að lútandi í þetíá
skiptið.
Rétt er að benda á, að ýmsir
aðrir aðilar en hljómsveitarmem
eru á verði gegn birtingu kvik-
mynda af lístflutningi þeirra.
Þannig er í samningi Félags ísl.
leikara við Þjóðleikhúsið ákvæði
um hann við birtingu kvikmýnda
af leiksýningum nema með [sarn-
þykki leikaranna. Þá er: ;og
skemmst að minnast yfirlýfeingai
í blöðum frá Ijósmyndurum, þar
sem sjónvarpið' er varað við heim
ildalausri myndbirtingu.
Varðandi rétt listflytjenda' í rá
grannalöndum okkar, svo sérfi 'á
Norðurlöndum og i Bretlandi. bvlv
ir rétt að upplýsa, að þar gijdir
Framhalrt á 10. síiiu. >
ALÞÝÐUBLAÐIÐ - 2. marz 1966 J
-e "