Alþýðublaðið - 12.03.1966, Blaðsíða 8

ræðir við Jón Axel Pétursson
ÞÁ VAR ENGIN VINNULÖGI
Jón Axel Pétursson gegndi
fyrstur starfi framkvæmda
stjóra Alþýðuflokksins og' Al-
þýðusambandsins, en hann
hafði þetta starf með höndum
frá 1936 til 1938. Þá hafði Jón
verið formaður verkamálaráðs
frá 1934, og hafði hann niikil
afskipti af kjarabaráttunni í
því starfi. Þetta voru ólgu'ím
ar á ýmsan veg, og enn höfðu.
ekki allir atvinnurekendur sætt
sig við verkalýðsfélögin. Gekk
því stundum á ýmsu eins og
nærri má geta.
; — Verkamálaráð vár kosíð af’A-1
þýðusambandsþingi og var það
jafnframt í stjórn Alþýðuflokks
ins og Alþýðusambandsins, sagði
Jón, er hann rifjaði upp ýmislegt
frá þe sum árum í- samtali við
Alþýðublaðið fyrir nokkrum dög
um. Ráðið hafði með verkalýðs
mál að gera, en á þessum tíma
var verkalýðsfélögunum að fjölga
mjög og verkafólk var að vakna
til vitundar um samtakamátt sinn
og aukin stétfarmeðvitund. var nú
að koma til sögunnar. Oft von. erf
iðar fæðingarhríðir hiá félögun”m
og stundum var meira að seeía
erfitt að fá skilning á því. að
verkafólkið ætti rétt til bess að
stofna félög til verndar hagsmun
um sínum.
Á þessu tímabili fjölgaði verka
lýðsfélögunum ört og verkefnin
júkust, og það varð ljóst fljót
lega eftir 1934, að það gat ekki
gengið að hafa ekki fastan starfs
mánn til að veita forstöðu málum
Alþýðuflokksins og verkalýðs-
hrpyfingarinnar.
Kosningarnar 1934 voru Alþýðu
flokknum miög hagstæðar. og var
það fyr.t og fremst vegna mál-
efnalegs ágætis stefnu flokksins
og eins vegna þess, að óhemju mik
il vinna var lögð í að skipuleggja
þéssar kosningar. meiri en nokkru
sinni áður er mér óhætt að segja.
Þrátt fyrir bennan góða kor-ninga
sigur var ýmislegt, sem á bjátaði.
F.iárhagsvandræði voru nokkur,
og var megin orsök þess. að giöid
in til flokksins. og sambandsins
voþu alltof lág. Atvinnulevsi var
og| bví ekki hægt um vik að hækka
giÖldin. En hvað um bað. bá varð
safnt úr. að ég tæki betta rtarf
að; mér um skeið. bví út.ilokað var
a3 nokkur maður gæti lengur
sirint þessu eingöngu í tómstund
um.
imv’visfiTWiAR
VINNUDEILUR
-j- Hvað er þér minnisstæðast
frá i bes-um árum?
4- Margt mætt; víst til tína. en
starf hiitt var aðaliegá fólgið í
því'að aðc+nða verkalýðsfélögin við
lausn ýmissa vandamála, aðstoða
við stofnun nýrra félaga, og hjálpa
þeim eftir getu yfir erfiðasta hjall
ann, og síðast en ekki sízt að
stjórna vinnudeilum, — og þeim
mörgum harðvítugum.
— Þú hefur þá líklega ekki ver
ið sérlega vel séður af öllum at
vinnurekendum?
— Aldeilis ekki. Það var líka
hluti af starfi mínu að leitast við
að hafa samband við flokksmenn
og flokksfélög víða um landið,
en sú hlið starfsins kann nú stund
um að hafa mætt afgangi, því hitt
-■vaFt'ífríáfrekt. Það er ekki rétt að
segja, að starfið hafi verið tví
skipt, því í rauninni miðaði þetta
allt að því einu og sama, vexti
og viðgangi Alþýðuflokksfns.
Á þessum árum skeði ýmislegt
sem maður aldrei gleymir. Til
dæmis, þegar verið var að stofna
verkalýðsfélag í Keflavík, garna
deilunni við SÍS, Sogsdeilunni og
vinnudeilu hú-gagnasmiða, sem
stóð í fleiri mánuði.
í Keflavík var barizt um það,
hvort verkafólkið þar mætti stofna
verkalýðsfélag eðg ekki. Keflvískt
verkafólk taldi sig ekki aðeins
hafa rétt til að stofna félag, lield
ur skyldu, en atvinnurekendur
voru á öðru máli. Gekk svo langt
að forystumenn í sambandi við fé
lagsstofnunina voru fluttir með
valdi til Reykjavíkur af andstæð-
ingum félagsstofnunarinnar. Og
það einkennilega skeði, að söku-
dólgarnir, sem stóðu fyrir þessum
ofbeldisverkum, héldu beint á
fund þáverandi dómsmálaráðherra
Jónasar Jónssonar frá Hriflu, og
í stað þess, að þeim væri stefnt
fyrir lög og rétt, fengu þeir að
halda leiðar sinnar eins og ekkert
hcfði í skorizt.
— Það var oft mikill vandi á
höndum á þessum árum, því þá
var engin vinnulöggjöf til, og rétt
og skyldur urðu menn þá stund
um að búa til eftir þvi, sem við
átti á hverjum stað.
Vöntun á vinnulöggjöf kom okk
ur oft afar illa, einkum þegar í
hlut áttu harðsvíraðir andstæðing
ar. Það jók á erfiðleika okkar,
að atvinnuleysi var víða og oft
átti verkafólkið á hættu að missa
vinnuria við það eitt að ganga í
verkalýðsfélag.
Ofhe'dinu, sem framið var í
Kefla'ú’k. svaraði revkvísk albýða
með því að setja bann á afgreiðslu
varnings til Keflavíkur. Brautryðj
endurnir, sem fluttir voru tll
Jón Baldvinsson
g 12. marz 1966 - ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Reykjavíkuj- með valdi, voru sum
ir hverjir nýfluttir til Keflavík
ur, og ekki fóru þeir allir suður
aftur. Það var haft í hótunum við
þá um að þeir yrðu ekki látnir
í friði. Starf þeirra var mjög gagn
legt og markaði tímamót. í Kefla
vík var síðar stofnað öflugt verka
lýðs- og sjómannafélag sem starf
að hefur vel og verið samtökunum
mikill styrkur frá upphafi.
+ GARNADEILAN OG
SOGSDEILAN VIÐ
HÖJGAARD &
SCHULZ.
Önnur söguleg vinnudeila, sem
ég aldrei mun gleyma, var garna
deiian svokallaða, og sló þá í
rimmu milli SÍS annarsvegar og
verkakvennafélag-ins Framsóknar
hinsvegar. Konurnar í Framsókn
dirfðust að fara fram á það við
SÍS að fá samninga um kjörin í
Garnastöðinni fyrir þær konur
sem þar unnu. og að þær fengju
greitt sania kaup og konurnar
sem störfuðu hiá Kveldúlfi og
AUiance os öðrnm stóratvinnurek
endum hér í bænum.
Eftir margra mánaða þóf og við
ræður. sem ekki báru nokkurn
árangur, var ákveðið að boða vinnu
stöðvun í Garnactöðinni. Á þess
um tímum var. öðruvíst litið á
vinnustöðvanir. en nú er gert. Þá
var þetta oftast kallað ofbeldi.
eða eitthvað enn þá verra. og
stundum var hægt að fá fólk til
að vinna þrátt fyrir vinnustöðv
unina. fólk. sem ekki skildi til-
gang samtakanna og það værj í
rauninni að vinna gegn siálfu sér
með því að standa við hlið at-
vinnurekandans.
Það var svo einn skammdegis
morgun eftir að vinnustöðvun
hafði verið tilkynnt, að farið var
inn í Garnastöð snemma morg
uns. í fararbroddi voru verka-
kvennafélagskonurnar. Þar man
ég meðal annars eftir Jónfnu Jón
atansdóttur, Jóhönnu Egilsdóttur
Sigríði Ólafsdóttur, Herdísi Sím
onardóttur og fleiri voru víst í
hópnum. Karlmennirnir í liðinu
voru Héðinn Valdimarsson, Sig-
urður Ólaf=son og ég. Þegar við
gengum þarna inn eftir var veð
ur stillt, en fljúgandi hálka, svo
við lá að maður skrikaði í hverju
spori.
Nú þegar við komum að húsinu
þá voru þar allar dyr harðlæstar
en talsvert af fólki var inni að
vinna. Það kvisaðist næsta flótt,
hvað þarna var að ?ke, og ekki
leið á löngu þangað til þarna hafði
drifið að fjölda fólks úr verkalýðs
stétt. Man ég þar í 'hópnum cftir
þeim Ólafi Friðrikssyni og Guð-
jóni Benediktssyni.
Þótt dyr væru læstar, kom
umst við inn með því að leggjast
sæmilega þungt á eina hurð, og
þegar inn var komið, stöðvuðum
við alla vinnu. Viðbrögð þeirra
sem þarna réðu ríkjuny voru að
kalla á lögregluna sér til aðstoð
ar. Nokkrir lögregluþjónar komu á
staðinn, en munu strax liafa gert
sér ljóst, að við ofurefli var að
etja og gerðu þeir því ekki nokk
urn skapaðan hlut, heldur létu
okkur með öllu afskiptalaus, þótt
ef til villi hafi réttm-inn! ekki
allur verið okkar megin eins og
löggjöfinni var þá liátfað.
Tilganginum náðum við. Fólk
ið hætti áð vinna og fór heim.
En áður en til þess kom. böfðum
við nokkur lokazt inn; í húsinu,
og þeir samherjar okkar, sem fyr
ir utan biðu vissu ekki hvað okk
ur leið. eða hver árangurinn hefði
orðið. Þegar bá tók að lengja eft
ir okkur, var brugðið á það ráð
að brjóta glugga syðst í húsinu
og þar fóru allmargir inn. Þeir
von) farnir að halda, að við hefð
um b”ðið lægri hlut, en svo var
ekki. því vel fór á með okkur og
þeim sem deilt var við þarna
inni. Þessi liðsauki reyndist því
óbarfur. Okkur bótti niiður að
hafa valdið spiöllum, bví ávallt
vakti fvrir okkur að vinna engin
slík verk hvorki á mönnum né
mannvirkjum.
Okkur láðist að láta vaka yfir
húsinu næstu nótt eftir að þetta
skeði en þá um nóttina notuðu ein
hverjir óþokkar tækifærið til að
læðast inn í Garnastöðina, og
skrúfa þar frá vatnskrönum svo
að vatn flæddi um öll gólf. Varð
af þessu nokkurt tjón, bæði á
salti og ýmsu öðru. Þannig komu
kommúnistar stundum á bakið á
okkur í vinnudeilum og með þess
um verkum gerðu þeir verkalýðs
samtökin óvinsæl, því auðvitað
var okkur kennt um allt saman.
Samningar tókust svo um síðir í
garnadeilunni fyrir forgöngu beztu
manna úr Alþýðuflokknum og
Framsóknarflokknum, enda var
augljóst mál, sem ekki hefði átt
að þurfa að deila um, að fyrir-
tæki SÍS greiddu verkafólki sama
kaup og aðrir atvinnurekendur í
Reykjavík.
— Deilan við dönsku verktak
ana. sem reisa skyldu orkuverið
við Sogið var mjög harðvítug, en
hún endaði með fullkomnum sigri
verkalýðsfélaganna og hið erlcnda
fyrirtæki varð að greiða verka-
mönnum, iðnaðarmönnum og bíl-
stjórum kaup eftir samningí, sem
þar um var gerður. Vannst þar
mikill sigur.