Alþýðublaðið - 08.11.1966, Blaðsíða 7

Onunaur Asgeirsson:
Frjáls verzlun - Verblagseftirlit - Einokun
Undanfarna daga liafa olíufé; j in í hendur viðskiptafélags hans
lögin orðið fyrir nokkru aðkasti | fyrir 15. dag greiðslumánaðar.
í sumum dagblaða bæjarins vegna
hinna nýju söluskilmála. sem fé-
lögin hafa auglýst sameiginlega
í dagblöðunum Megintilgangur
þessara reglna hefur verið sá, að
koma á sem víðtækustum stað-
greiðsluviðskiptum, en jafnframt
hefur verið haldið opnum mögu-
leika fyrir viðskiptamenn að halda
ófram mánaðarviðskiptum, svo
sem áður iiefur tíðkazt, en að
visu með nokkuð breyttu formi.
Söluskilmálum þessum hefur
verið vel tekið af öilum þorra
viðskiptamanna, sem kynnt hafa
sér þessar reglur, en tiltölulega
fáar óánægjuraddir hafa heyrzt
— en við slíku er að sjálfsögðu
alltaf að búast þegar breytt er
um frá því, sem áður hefur tíðk-
azt.
Ein af þessum óáhægjurödd-
um er „Þrándur í götu“ í dag-
blaðinu VÍSI, sem, hinn 27. f.m.,
gerir kröfu til þess að stofnað
verði nýtt olíufélag til að bæta
úr vandræðunum og í sama
streng tekur ALÞÝÐUBLAÐIÐ
í leiðara 28. f.m., þar sem lagt er
til að stofnað sé nýtt almenn-
ingshlutafélag um olíudreifing-
una í landinu vegna þessara nýju
söluskllmóla olíufélaganna.
Þar sem hér er í aðalatriðum
■um misskilning að ræða á hin-
um nýju reglum, sem olíufélög-
in hafa set.t um sölu og útlán á
sölúvörum sínum, tel, ég skylt,
f.h. OlíuverzlOnar íslands h.f., að
gera opinberlega grein fyrir á
hvern hátt málum þessum er nú
fyrir komið og hvaða sérstakar
aðstæður hafa leitt til þeirra ráð-
stafana, sem gera hefur orðið
sa.meiginlega af olíufélögunum, í
því skyni að bæta úr því vand-
ræðaástandi, sem þessi mál voru
komin í:
Söluskilmálar olíufélaganna:
Samkvæmt hinum nýju sölu-
skilmálum olíufélaganna er það
aðalregla að vörukaup skuli vera
gegn staðgreiðslu, * hvort heldur
sem keypt er í smásölu frá benz-
ínstöð eða frá olíustö'ð. Þó geta
þeir, sem þess óska, haft áfram
mánaðarreikninga við olíufélög-
in, eins og áður, og fcngið sam
Breytingin samkvæmt hinum
nýju reglum er því sú, að ólíu-
félögin krefjast tryggingar af
hendi viðskiptamannanna fyrir
úttektum þeirra og að viðskipta-
menn sýni framvegis meiri reglu
semi í greiðslum en oft var áð-
ur. Með öðrum ■ orðum| mætti
einnig segja að hinar nýju regl-
ur samsvari eins mánaðar stytt-
ingu greiðslufrests gagnvart þeim
aðilum, sem ekki höfðu áður borg
að slíkar fyrirframgreiðslur í
sambandi við viðskipti sín.
Nú er það auðvitað engan veg-
inn sjálfsagt að allir viðskipta-
menn olíufélaganna eða annarra
verzlunarfyrirtækja eigi rétt á
þvi að hafa ótakmarkaða opna
reikinga án tryggingar, svo sem
oft hefur tíðkazt í sambandi við
olíuviðskipti, enda má eflaust
segja með sanni að viðskipta-
menn olíufélaganna hér hafi
fengið hagstæðari kjör í sam-
bandi við lánsviðskipti en gildir'
um önnur verzlunarviðskipti hér-
lendis og erlendis, þannig að í
allmörgum tilfellum má hrein-
lega segja að um óreiðu hafi ver-
ið að ræða. Yfirgnæfandi meiri
Jiluti viðskiptamanna hefur hins
vegar jafnan séð um að gera upp
viðskipti sín samkvæmt þeim
reglum, sem um það hafa gilt
á hverjum tíma, enda er ekki
gert ráð fyrir að þeir verði fyr-
ir neinum verulegum útlátum eða
óþægindurri vegna hinna nýju
reglna.
Hins vegar er svo ráð fyrir
gert, að viðskiptamenn, sem
skulda olíufélögunum frá eldri
tíma, muni gera upp útistandandi
skuldir sínar á tiltölulega skömm
um tíma, eftir því sem frekast
verður við komið, og er' slíkt að
sjálfsögðu ekki nema heilbrigðar
og eðlilegar ráðstafanir í sam-
bandi við vangreiddar eða sein-
greiddar útistandandi skuldir.
Aukagjöld þau, sem olíufélög-
in hafa auglýst vegna bókfærslu
og innheimtu reikningsviðskipta,
sem ekki hefur verið samið sér-
staklega um eða fyrirframgreiðsla
borguð fyrir, verður hins vegar
krafizt af öllum slíkum viðskipt-
um, enda ekki nema sjálfsagt að
verð olíufélaganna á þann hátt,
að hægt væri að gefa stað-
greiðsluafslætti gagnvart þeim
viðskiptamönnum, sem keyptu
gegn staðgreiðslu. í þessu sam-
bandi er ennfremur rétt að benda
á það, að mánaðarreikningsvið-
skipti með fyrirframgreiðslu
samkvæmt reglum olíufélaganna
munu verða allmiklu ódýrari í
framkvæmd en ef hin leiðin
hefði verið farin og öll mánað-
arreikningsviðskipti skulduð út
á hærra verði. Með núverandi
fyrirkomulagi eru mánaðareikn-
ingsviðskipti skulduð út á sama
ing fyrir að greiðslur komist til I að greiða neitt fyrir innflutnings
skila. Greiðslur reikningsúttekta aðstöðu, sem var fyrir hendi hjá
verði og staðgreiðsluviðskipti,
þ.e.a.s., verð samkvæmt hinum
nýju reglum gagnvart viðskipta-
mönnum er hið sama og áður
gilti.
Innheimta
reikningsviðskipta:
Nú skyldu menn varast að
halda því fram að reikningsvið-
skipti á íslandi sé einfaldur hluti
í framkvæmd. Fjöldi sölureikn-
inga hjá Oliuverzlun íslands h.f.
á árinu 1965 í Reykjavík nam
um 70 þúsund reikningum, þ.e.
um 6 þúsund reikninga á mán-
uði. Augljóst er að baki inn-
heimtu slíks reikningafjölda er
geysilegt starf og liggur við að,
við núverandi aðstæður, sé slík
innheimta allt að því óframkvæm
anleg. Þetta stafar m.a. af því
að hér á landi hefur aldrei tek-
izt upp sá háttur að greiða rcikn
ingsviðskipti með tékkum, svo
sem gert er í öllum öðrum lönd-
um. Misnotkun tékka á undan-
förnum árum hefur færzt mjög
í aukana og gert það að verkum
að margir vilja ekki senda tékka
nema senda þá i ábyrgðarbréfi,
sem veldur bæði sendanda og mót
takanda óþægindum.
Hér elga tékkadeildir bank-
með slíkum krossuðum tékkum
mundi tvímælalaust greiða úr
miklum vanda í sambandi við
innheimtu slíkra reikninga.
Ég hefi hér að framan gert í
aðaldráttum grein fyrir þeim
nýju reglum, sem nú gilda'hjá
olíufélögunum um reikingsvið-
skipti, þannig að þeir sem ekki
hafa áhuga eða tíma til að lesa
langt mál gætu fengið stutt yfir-
lit um þessi mál og leiðrétt ýmsa
mistúlkun, sem fram hefur kom-
ið á opinberum vettvangi nýlega
varðandi það. Fyrir hina, sem á-
huga hafa á að kynna sér þessi
mál nánar, vildi ég bæta við eft-
irfarandi:
Samkeppnisaðstaða
olíufélaganna:
Á undanförnum árum hefur
mikið verið rætt um eflingu
frjálsrar verzlunar á íslandi og
nauðsyn þess að koma á sam-
keppnisaðstöðu í þjóðfélaginu. Að
íslenzku olíufélögunum. Samning
ar um olíukaup þessi hafa jafn-
an síðan verið gerðir milli við-
skiptamálaráðuneytisins og hins
rússneska útflutningsfyrirtækis
og siðan verið framseldir olíu-
félögunum til framkvæmdar. Með
þessum samningum er að sjálf-
sögðu ákveðið af hendi ríkisvalds
ins, að öll íslenzku olíufélögin
kaupi sömu vöru með sömu kjör-
um frá Rússum og, samkvæmt
núverandi samningum, eru kaup
þessi miðuð við c.i.f. skilmála. Um
frjáls viðskipti á þessum vöru-
tegundum hefur þanni'g ekki ver-
ið að ræða á ofangreindu tín^a-
bili.
Útsöluverð á olíum:
Útsöluverð á olíum hefur ver-
ið ákveðið af verðlagsyfirvöld-
um frá því verðlagseftirlit var
tekið upp á árinu 1938. Flestir,
sem þessum málum eru kunnug-
ir, munu þeirrar skoðunar að
verðlagseftirlitið á almennum
þvi er oliudreifingu og sölu varð söluyörum hafi reynzt neikvætt,
ar eiga þó þessi mál langt í
andregna mánaðaireikninga gegn- Þeir séu ijá.tnm gjalda fyrir
þvi að þeir semji um slík við-
skipti og inni af hendi greiðslu
fyrir áætlaða mánaðarúttekt fyr-
ir 15. dag ‘greiðslumánaðar. Slík-
ir mánaðarreikningsviðskipta-
menn fá siðan venjulega reikn-
inga yfir úttektir sínar í útttekt
armánuði og ber að greiða þá
fyrir 15. dag næsta mánaðar eft-
ir úttektarmánuð. Greiðsluskyld-
an hvílir þannig á viðskiptamann-
inum sjálfum og ber honum því
að sjó um að greiðslan sé kom- fallast á að hækka almennt sölu-
greiðsludráttinn þar sem þeir að
öðrum kosti sætu við betri kjör
en þeir, sem greiddu með stað-
greiðslu eða samkvæmt fyrir-
framgreiðslu í mánaðarreikninga.
Rétt er að taka fram í þessu
sambandi, að þar sem söluvörur
olíufélaganna eru háðar verð-
lagseftirliti, var vart um aðra
leið að ræða en þá, sem að ofan
greinir, þar sem vitað var að
verðlagsyfirvöld mundu ekki
land. Samkeppni í viðskiptalíf-
inu kemur venjulega fram með
eftiríarandi þrennum hætti:
a) í innkaups- og söluverðum.
b) í gæðum þess varnings, sem
seldur er.
c) í þjónustu þess verzlunar-
fyrirtækis, sem selur vör-
una.
Skulu nú þessi atriði rakin liér
nokkuð nánar í sambandi við
olíuflutning og olíusölu . hér á
landi.
Olíuinnkaup:
Það er alkunna að þegar brezk-
ir togaraútgerðarmenn, í ágúst-
mánuði 1953, settu löndunarbann
á íslenzkan fisk í brezkum höfn-
um, tókust samningar milli ís-
lenzku ríkisstjórnarinnar og
Rússa um að Rússar keyptu mik-
ið magn af freðfiski af íslend-
ingum en í stað þessu keyptu ís-
anna og annarra lánastofnana, lendingar benzín, gasolíu og
verulega sök á þar sem þær hafa brennsluolíu af Rússum. Samning
ekki beitt sér fyrir því að nota
krossaða tékka til greiðslu reikn-
ingsviðskipta. Tékkar eru kross-
aðir með því að sett eru tvö sam-
hliða strik þvert yfir forsíðu tékk
ans eftir að hann hefur verið
stílaður á nafn viðtakanda. Slík-
ur tékki er ekki framseljanlegur
og aðeins nothæfur í því eina
tilfelli að hann sé lagður inn á
nafn þess fyrirtækis eða þess að-
ila, sem hann er stílaður á, hjá
viðskiptabanka hans. Slíkur tékki
verður ekki hafinn í banka eða
notaður á neinn annan hátt og
er þetta því fullnægjandi trygg-
ar þessir voru á þeim tíma báð-
um hagstæðir og eðlilegt að slík-
ir samningar yrðu gerðir á þeim
tíma og við þær aðstæður, sem
þá ríktu.
íslenzku olíufélögunum voru
þegar í stað gefin fyrirmæli um
að taka ofangreindar olíutegund-
ir frá Rússlandi og hófst sá inn-
flutningur í septembermánuði
1953 og hefur staðið samfellt síð
an. Að því er olíuinnflutninginn
varðar var sá samningur mjög
hagstæður Rússum. Þeir fengu
hér nýjan markað með hagstæð-
um verðum og hafa aldrei þurft
þar sem framkvæmdin hefur ver-
ið fólgin í því að gengið- hefur
verið lír skugga um það að rétt
prósentuálagning væri lögð ofan
á kostnaðarverð vörunnar, en
starfsmenn verðlagseftirlitsins'
hafa að sjálfsögðu ekki haft
neinn möguleika á því að kanna
hvert væri rétt kostnaðarverð.
Hefur slíkt verðlagseftirlit þann-
ig frekar þjónað þeirn tilgangi
að halda uppi verði en að halda
því niðri.
Öðru máli gildir um fram-
kvæmd verðlagseftirlits i sam-
bandi við útsöluverð á olíum. Svo
sem áður var frá skýrt er inn-
flutningsverð á olíum ákveðið
með heildarsamningum milli rík-
isstjórnar íslands og sovézkra yf-
irvalda og er því vandalaust fyr-
ir verðlagsyfirvöld að ganga úr
skugga um raunvex-ulegt kostnað
arverð vörunnar. Þar sem liér er
ennfremur um mjög rnikið magn
að ræða, er tiltölulega einfált
mál fyrir verðlagsyfirvöldin áð
ákveða verðlag með mikilli ná-
kvæmni, og hefur á undanförn-
um árum verið gengið svo lan'gt
í þessu efni að olíufélögin 6ll
hafa selt þrjár aðalsölutegundir
sínar, þ.e. benzín, gasolíu 6g
brennsluolíu, án þess að það skil-
aði nokkrum raunverulegum
hagnaði til að mæta eðlilegri fj'ár
magnsmyndun og framþróuh1 í
þessum málurn. í þessu sambantíi
skal það upplýst, að í lok áfs-
ins 1965 var gert yfirlit yfir neftó
afkornu Olíuverzlunar íslands lf.f.
i
Framhald á 14. síðu. .
8. nóvember 1966 - ALÞÝÐUBLAÐIÐ