Alþýðublaðið - 10.11.1966, Blaðsíða 7

É..A,
LAGI
Hafliöi Jónsson frá EyrUm:
JARÐARMEN
Bókaskemman, Reykjavík 1966.
94 bls.
í bók Hafliða Jónssonar frá
Eyrum er tómstundaskáldskapur,
einkamál. Einhverjum kann að
þykja það óþarfi að vera að gefa
þannig kveðskap út, en engum
manni gerir slík útgáfa neitt til.
Og vissulega er sitthvað haglega
orðað í Jarðarmeni:
Fögur siglir Viðey
fyrir grænum seglum
í gjálífs vindum.
Liggja spor um friðland
hrímað á haustdegi.
Vissi ég ekki áður
unað hvítra heiða.
Fyrr en varir
er dagurinn allur
og skríður undir
svartan feld sinn.
Hagyrðingar fyrri tíðar lögðu
allt sitt upp úr ríminu; þá gátu
aldýr sléttubönd virzt Ihámarls
skáldlistar. Nútíminn hefur ann-
að lag sem eklci er nema eðlilegt
að hagyrðingar nútíðar taki einn-
ig upp þó aldrei komi það í stað
hinnar fyrri braglistar. Hagyrð-
ingur er sá maður eftir sem óð-
ur sem er hagvirkur á mólið, hag-
ur að orða hugsun sína hvort
sem hann bindur hana ljóðstöfum
eftir gömlum móð eða leggur sig
eftir nýrri siðum. Og það sem
helzt vekur athygli í kveri Haf-
liða Jónssonar er hagmælska
hans, leikur með málið, hnyttni
sumstaðar. Engum þarf að koma
það á óvart að sjá má líkingu
með Hafliða frá Eyrum og Jóni
úr Vör; sýnilega dregur Hafliði
dóm af ljóðstíl bróður síns, leit
ast við að yrkja hversdagsljóst og
einfalt eins og hann. Þetta getur
tekizt vel, eins og í þessu kvæði
sem nefnist Hún grét:
Manstu þá tíð
þegar franskar skútur
með óteljandi segl
sigldu hér inn flóann?
Þá tíS man ég.
Manstu þá daga
er hrafndökkir piltar
gengu með poka á baki
inn í Þvottalaugar?
Þá daga man. ég.
Manstu það kvöld
þegar skútan hans
sigldi út í sólroðann
og systir þín grét?
Það kvöld man ég vel.
Hún grét lengi —
lengi.
Líklega er þetta kvæði út af
fyrir sig bezt í bókinni. En hér
eru einnig dæmi þess að fari fyr-
ir Hafliða svipað og stundum fer
fyrir Jóni bróður að kvæðið kemst
aldrei upp úr föstum farvegi prós
ans, verður ekki kvæði. En flest
eru þau sem ekki virðast nema
æfingar, leit að nothæfu kveð-
skaparlagi; sitthvað af þessu virð-
ist raunar öðrum óviðkomandi,
enda er alls ekki alltaf ljóst hvað
höfundurinn sé að fara. Þetta
kvæði er til að mynda engan veg-
inn réttnefnt Auðskilin gáta:
Einn vormorgun
vestur á fjörðum
þegar loftiS ómaði
af langvíu úi
þá var ástin
mjög . auðskilin gáta.
Og lausnin var:
— svartur púði
með hvítu jvafi
úr mjuku fiðri.
Jarðarmen er óvenjulega gerð
bók, ljósprentuð eftir vélrituðu
handriti höfundarins með allmörg
um teikningum eftir hann. En
snyrtilega er frá bókinni gengið,
og að öJlu samanlögðu fer þessi
búningur henni vel. — ÓJ.
Neistaflug
Jngólfur Jónsson frá Prests-
bakka.
LÁTTU LOGA, DRENGUR.
Skáldsaga. Myndskreyting: Atli
Már. Skuggsjá 1966. 157 bls.
,Þetta er skáldsaga'1, segir
HEIMURINN Á SANDEY
Martin A. Hansen:
DJÁKNINN í SANDEY
Séra Sveinn Víkingur þýddi
Setberg, Reykjavík 1966. 200 blk.
í Jóhannesar-guðspjalli er sagt
frá Natanael, Ísraelítanum sem
ekki fundust svik í.
„Daginn eftir hafði hann íj
hyggju að fara af stað til Galí-;
leu, og hittir Filippus; og Jesús j
segir við hann: Fylg þú mér. En
Filippus var fró Betsaída, úr borg
þeiri’a Andrésar og Péturs. Fil-
ippus finnur Natanael og segir við
hann: Vér höfum fundið þann sem
Móse hefir ritað um í lögmálinu
og spámennirnir. Jesúm Jósefsson
fró Nazaret. Og Natanael sagði um
hann: Getur nokkuð gott verið
frá Nazaret? Fjlippus segir við
hann: Kom þú og sjá. Jesús sá
Natanael kom til sín og segir
um hann. Sjá sannarlega er þar
Ísraelíti sem ekki eru svik í. Nat
anael segir við hann: Hvaðan
þekkir þú mig? Jesús svaraði og
sagði við hann: Áður en Filippus
kallaði á þig þar sem þú varst
undir fíkjutrénu. Natanael svar-
aði honum: Rabbí, þú ert guðs-
sonurinn, þú ert ísraels kon-
ungur. Jesús svaraði og sagði við
hann: Trúir þú af því ég sagði
við þig: ég sá þig undir fíkju-
trénu? Þú skalt sjá það sem þessu
er meira. Og hann segir við hann
Sannlega, sannlega segi ég yður:
Þér múnuð sjá himininn opinn og
engia guðs stíga upp og stíga nið
ur yfir manns-soninn.“
Jóhannes úr 'Vík, djákninn í
Sandey, sá lygalaupur, stíflar
skriftamál sín til Natanaels. En
hann veit ekkert hver Natanael er
þó hann nefni hann þessu nafni.
,,Ég þurfti á þér að halda, Nat
anael, til þess að hlusta á mig. .
Ég geri mér í hugarlund að þú
sért ekki jafn lífsreyndur og ryð
brunninn eins og ég. Ég er dapur
maður á dapurlegri tíð. En þú
ert opinskár og hreinskilinn."
Lærðir menn í Danmörku hafa
skrifað viturlega um skáldskap
Martin A. HansenS, um heimspeki
hans, menningargagnrýnina sem
gegnsýri verk hans, um kristna
trú og húmanisma hans. í þess
um texta er Natanael fulltrúi
samvizkunnar í sögunni um djákn
ann í Sandey, hins innsta og bezta
í manninum, sá dómstóll þar sem
hann prófar sjálfan sig til hlítar;
þar verður niðurlæging hans mest
og hrós hans hæst. ,,Þér munuð
sjá himininn opinn og engla guðs
stíga upp og stíga niður yfir manns
soninn". Og annar biblíustaður er
veigamikill í samhengi sögunnar; I
það er texti Lúkasar sem djákn j
inn les upp í kirkjunni: Jesús rek !
ur út illa anda. „Sérhvert það
ríki sem er sjáifu sér sundurþykkt
ieggst í áuðn, og hús fellur á hús.“
Ríki sem er sjálfu sér sundurþykkt:
það er í senn djákninn sjálfur,
dapur maður á dapurlegri tíð, og
tíminn sem hann lifir, nútíminn.
Saga djáknans í Sandey er sagan
um það hvernig liann yfirvinnur
sjálfan sig og verður að lokum
heill maður. „Þegar þú stendur
á yztu nöf umkringdur hyldýpi
tómleikans á alla vegu, þá skilst
þér að lífið er orustuvöllur þar
I sem andstæð öfl heyja sína bar-
áttu. Framhjá þeirri baráttu verð-
jur ekki komizt. Maður verður að
i taka afstöðu“. Djákninn sem í upp
; hafi er gestur á jörðinni, ferða-
j langur sem hefur snögga viðstöðu,
| sál á flótta, finnur sjálfan sig
j að lokum og iieiminn sem hann
byggir, Sandey:
„Þarna lá eyjan fyrir fótum
mínum eins og tröll aftan úr forn-
eskju. Og ég lét mér ekki koma
til hugar að ég skildi hana til
neinnar hlítar, eins og maður þó
oft telur sér trú um. Nú var hún
í augum mínum hin forna vættur
sem gleypir mennina og etur kyn-
slóðirnar upp til agna og hylur
allt í gleymskunnar djúpi. En þeg-
ar dagur rennur verður ásýnd henn
ar önnur. Þá ktinnumst við betur
við hana. En ásýnd dagsins hef-
ur hún hlotið vegna þess að hug-
ur okkar hefur numið hana, tung
an gefið nöfn hverri laut og leiti
og menningin lagt hana undir sig,
sú menning sem við raunar van-
treystum um of. Þetta finnst mér
nú. Hver kynslóð verður að leggja
þessa ey undir sig. T því er sigur
andans fólginn. Hitt er ekki ann-
að en sníkjudýrsháttur, að gera
ekki annað en stelast til að njóta
fegurðar hennar. Sigur andans er
það að plægja jörðiná, rækta hina
frjóu mold og festa línur á blað
til að nema hana á ný með því
að skrá sögu hennar“.
Verk Martin A. Hansens eru
jafnan táknmettuð, bjóða lieim
útieggingu; á stundum verða sál-
arkröggurnar sögulietjum hans
svo yfirgengilegar að frásögnin
snýst beinlínis upp í heimspeki
lega bollaleggingu. Þessi heim-
spekistónn, daðrið við eilíf vanda
mál, hinstu rök mannsins er vissu
lega einn þáttur sögunnar um
Djáknann í Sandey. En -hátíðleg út
Framliald á 15. síðu.
fyrstra orða í auglýsingu á bók-
arkápu. „Hún greinir frá dögum
fjármálamanns og mun mönnum
vart dyljast hver fyrirmynd höf-
undar er að aðalpersónu sögunn-
ar. . . „Og tii frekari fullvissu
má gerla þekkja ,,fyrirmynd“ höf-
undarins á einni myndinni seni
sögu hans fylgir, þeirri síðustu i
bókinni, landskunnan fjármála-
mann“ sem látinn er fyrir nokkr
um árum.
Sigurður Berndsen var orðinn
hálfgildings þjóðsögupersóna þeg-
ar í lifanda lífi. Þessari bók virð
ist ætlað að snúa þjóðsögunni
upp í skáldskap, gera listræna
mannlýsingu úr efnivið hennar.
Aðferð höfundarins er ofur-ein-
föld. Fjármálamaðurinn kallar
sögumann á sinn fund til að segja
honum sögu sína, frá þeim örlaga
dögum ævinnar sem sköpuðu hon
um þá „grímu“ sem hann.bar síð
an, og frá þeim dögum segir allt
méginmál bókarinnar, J4 af 16
köílum hennar. En tilefni fjármjila
mannsins til þessa trúnaðar ver
kvæði sem sögumaður hefur þirt
eftir sig i blaði; bókin hefst jOg
henni lýkur á hatramri brýningu
að giæða þennan neista í bál:
„En neistinn, drengur, nejst-
inn í kvæðinu þínu, láttu hgnn
veröa að því báli sem brennir sem
jflest af því sem lætur menn ejns
I og mig ganga með grímu, sem n^yð
| ir þá til að hlæja storkandi þeg
j ar hjarta þeirra grætur sárast. t. .
! Eldui listarinnar, eldur háðsins í
I sanndregnum myndum, eldur fyrir
j litningarinnar á því í þessu þjjóð
félagi, sem stöðugt býr mönnúm
grimur og veiðir smáfislca í þéttrið
in net. . . Hlífðu engum. hlífðn
ekki mér, hlífðu ekki sjálfum þér
hlífðu alls engum. Það eina sem
Framhald á bls. JiO
10. nóvember 1966 ~ ALÞÝÐUBLAÐIÐ ,7