Alþýðublaðið - 09.12.1966, Síða 6

FYRIR nokkrum láruA studdu
Vestmenn íslendinga til að virkja
þrjá fossa handa fólki fyrir sunn-
an, Jvestan og norðan. Síðan hef-
ur 'raforka náð til meginhluta
þeirra manna, sem búa í þessum
byg; 'ðum og bæjum. Þegar þetta
var gert höfðu verkfræðingar,
þingmenn og ráðheirrar bundið
fastmælum að virkja líka íhanda
Austurlandi sjálfan Lagarfoss.
En það kemur margt fyrir á
langri leið. Svo fór með þessa
miklu og glæsilegu framkvæmd.
Hún var aldrei gerð. En til þess
að muna eftir einhverju góðu til
'hagsbóta Austurlandi var með
ærnum filkostnaði virkjuð lítil á
nærri Vallanesi. Það vatnsfall á
tvo hættulega óvini, sumarhita og
vetrarkulda. Hún þornar í mestu
hituþi og frýs þegar vetur gengur
í gatð.
Síðan síldin byrjaði heimsóknir
til Austfjarða, að sið fyrri tíma
þegar haustar að, hefur raforku-
þörfin gert meir og meir vart við
sig í þessum fjórðungi. Litlu
vatnsknúnu rafstöðvarnar í aust-
firzfcu kaupstöðunum 'geta lítið
íbætt úr hraðvaxandi þörf fólksins
og útvegsins. Mörg hundruð millj-
ónir af síldargróða berast í land
haust eftir haust, frá austfirzku
miðunum. Þessi gróði verður ef
til vill ekki varanlegur, en hann
er mikill.
Þessa óvenjulegu happdrættis-
bytgju má nota til að tryggja á
varanlegan hátt atvinnulíf á Aust-
urlandi um ókomna áratugi. Aust-
firðingar og þjóðhollir menn í öðr
um fjórðungum geta nú hafið nýja
og sigursæla sókn til að virkja
Lagarfoss og dreifa orku hans
eftir þörfum um allt Austurland.
Má h°ta hinn óvænta síldargróða
yfirstandanoi missera. sem megin
fjiármagnslind við lausn þessa
stórmáls. Vitaskuld ber öðrum að
styðja cg með fleiri úrræðum
þcssa heppilegu og virðulegu
lausn á „jaínvægi atvinnuveg-
anna“ til að nota á réttri stund
betta algenga, en innihaldssnauða
orð líðandi stundar.
Ungir fésýslumenn tala nú oft
um almenningshiutafélög, sem
heillaráð í alroenn.im framkvæmd
um. Eimskipafélag íslands er
frægast og be/t þekkt af þessum
fýrirtækjum hér á landi; og það
gæti orðið henoileg fyrirmynd um
fjármálasamtök til að virkja Lag-
arfoss. Þá væri eðlilegt að leið-
togar Austfir*inga, bændahöfð-
ingjar, þingmenn, sýslumenn,
verzlunarforkó^far kaupmenn.
kaupfélagsstiórar og allra helzt
útvegsmenn og siómenn, sem hafa
gróðann milli handa sér kæmu til
leiks.
Málið er miö? einfalt. Það vant
ar raforku handa Austfirðingum.
Þessi landshluti hefur hvað eftir
annað verið sniðgenginn í raf-
orkuframkvæmdum. Samt eru
þar ágæt skilyrði til stórvirkjun-
ar, einhver hin beztu hér á landi.
Bak við virkjun fallvatnsins á
Fljótsdalshéraði er 40 km langur
öryggisvatnsgeymir, en vatnshalli
á allri þeirri leið aðeins 1 metri.
i Hraunhotn er undir þeim stað
þar sem reisa verður við fljótið
væntanlega stíflu og virkjun. Það-
an er falleg gras- og sandbrekka
niður að Héraðsflóa. Ef Aust-
’irðíngum þætti henta að gera
nokkrar misstórar virkjanir, gætu
þeir lagt pípumar hlið við hlið
frá fljótinu eftir brekkunni og
niður að fjöruborði. Þessi orku-
miðstöð væri vel sett í héraðinu,
svo að á betra verður ekki kosið.
Ein leiðslan yrði lögð meðfram
sjónum í norður og vestur yfir
Vopnafjörð og Bakkafjörð til Þórs
hafnar. Næsta lína lægi meðfram
Jökuisá á Dal til fjalla. Síðan
kæmu megin leiðslur eftir hérað-
inu báðum megin Lagarfljóts upp
Fljótsdal. Frá héraði yfir mörg
skörð og dali til kaupstaðanna, þar
sem síldin afhendir auð hafsins
til fólksins og afkomu manna víðs
vegar að af landinu.
Austurland hefur búið við harð
æri í mörg ár. Þar hafa verið
aaróir vetur, kal í túnum, slæm
spretta og síldarleysi um undan-
gengna áratugi. En loksins kom
síldin og þjóðin á góð veiðitæki.
Iíún hefur mikla verkkurináttu og
umfram allt atorkufólk, konur og
j karla við starfið. En Austurland
er hin gjöfula móðir, sem tekur
á móti og- afhendir fjárstraum
hafsins. Hagspakir menn segja,
að andvirði síldarverðsins hafi á
einu ári nýlega verið 1500 millj-
ónir króna. Tugir þúsunda víðs
vegar um landið njóta góðs af
þessum óvenjulegu tekjúm.
Hér er ekki farið fram á skatt-
rín, þó að minnzt sé á virkjun
Lagarfoss, eða nokkra ósann'girni
gagnvart síldarframleiOendum.
Þeir þurfa margs með til sinna
framfara, en forráðamenn þjóð-
arinnar þurfa ekki að láta þessar
síldarmilljónir hverfa á einu ári
eins og þegar 600 milljónum af
’lla fengnum stríðsgróða var eytt
1946 — 1947. Mikið af skyndigróða
augnabliksins á að festa i örugg-
um atvinnufyrirtækjum. Það væri
full ástæða til að verðtryggja al-
menningshlutaféð, sem bundið
væri í Lagarfossvirkjun, þanni'g,
gengisbreyting kæmi ekki illa við
þá, sem unnið hafa að framleiðslu.
Með þessu eina móti er hægt að
gera skyndifjármagn landsmanna
ínægjulegri eign. Þá gæti gróði
s'Idaráranna á varanlegan hátt
ílg leyfi mér að biðja Alþýðu-
'blaðið fyrir þessa hvatningargrein.
Fyrir mörgum árum flutti þetta
sama blað margar slíkar greinar,
þar sem ég hvatti Austfirðinga og
valdamenn landsins til að virkja
Lagarfoss, öllum til heilla. Þá
dugðu ekki sterk rök eða einlæg-
ar áskoranir. Ógæfan elti Aust-
urland um stund, bæði í raforku-
málum og ýmsum framleiðsluhátt-
um. Nú er hægt að leysa málið og 1
bæta fyrir gömul mistök með því
að ráða vel fram úr þessu máli. j
Reynslan sýnir að Austfirðingar
leggja nú fram þrátt fyrir erfið-
leika undangenginna ára, drjúga
björg í þjóðarbúið. Virkjun Lag-
arfoss þarf að verða heit barátta
Austfirðinga og allra annarra
þjóðhollra manna, hvar sem þeir
búa í landinu.
Jónas Jónsson frá Hriflu
Eins og skýrt var frá í fréttum í gær hefur Hamborg nú öðru
sinni gefiff Reykjavíkurhöfn hið myndarlegasta jólatré. sem sett
hefur veriff upp viff Hafnarbúffir. Myndin er tekin viff þaff tæki
færi (Mynd: Bjarnleifur).
Önnur bókin í hinum nýja bókaflokki AB:
Líf og dauði eftir Sig. Nordal
Það var á útmánuðum 1940, að
prófessor Sigurður Nordal flutti
erindaflokk sinn um líf og dauffa
í ríkisútvarpið, við meiri áheyrn
en nokkur annar er talinn hafa
hreppt þar fyrr og síðar. Þetta
sama ár komu fyrirlestrarnir út
á prenti, og þá með alllöngum
eftirmála. Seldist bókin upp á ör-
skömmum tíma ,en nú hefur Al-
menna bókafélagið sent hana frá
sér í nýrri og aukinni útgáfu.
Það er að sönnu kunnara en frá
þurfi að segja, hversu allt ,sem
Sigurður Nordal ræðir eða ritar,
ber með sér aðalsbrag, enda munu
fáir höfundar hafa átt sér þakk-
látari lesendur. Samt eru þessar
staðreyndir naumast einhlítar til
skilnings á þeim sérstöku vinsæld-
um, sem bók hans Lífi og dauffa
•hafa hlotnazt, og þó að hún sé
hverjum greindum manni mikill
skemmtilestur sökum málsmeð-
ferðar og heiðrar hugsunar, kem-
ur þar einnig til sjálft efni bók-
arinnar, en hún fjallar um þau
vandamál mannlegrar tilveru, sem
hverjum einum ættu að vera efst
í huga og varða öllu framar farn-
aff hans og hamingju. „Alltaf síð-
an ég fór að vita til mín“, segir
Sigurður Nordal í inngangserindi
sínu, „hefur það verið mér undr-
unarefni að vera til. Mér hefur
fundizt það dásamlegt ævintýri,
að þessi hnefafylli af mold og
ösku skuli hafa vaknað til lífs,
farið að hugsa og finna til, hryggj
ast og gleðjast, vaxa og þroskast.
Mig hefur lan'gað til þess að láta
mér verða sem mest úr þessu
ævintýri, hvort sem það yrði langt
eða skammt." En „lífið hefur líka
verið mér vandamál", bætir hann
við, og einmitt í þessari bók ræð-
ir hann hugsanleg svör við ýms-
um þeim örlagaspurningum, sem
það hefur lagt fyrir hann. Til
hvers lifum við og hvernig eig-
um við að lifa? Hvert er útsýnið
yfir vandamál mannlegrar tilveru
frá vegamótum lífs og dauða? Er
guði sama um okkur — og er það
þá sama fyrir okkur, 'hvort við
leit.um 'hans? — Hér er aðeins
'gripið niður í efni bókarinnar, en
að sjálfsögðu kemur höfundurinn
ærið víða við í leiðinni.
Margir eru þeir, sem aldrei fá
notið lífsins með eðlilegum hætti
vegna kvíðbogans fyrir dapðan-
urti. Til slíkra manna á bók Sig-
urðar Nordals brýnt erindi. Hiín
mun örugglega verða þeim leið-
sögn til rólegrar íhugunar og jafn
vægis, auk þess sem allir eiga
að geta sótt til hennar holl um-
hu'gsúnarefni og andlega nautn.
Líf og dauffi er annað ritið í
Bókasafni AB, hinum nýja útgáfu-
flokki íslenzkra bókmennta frá
gömlum og nýjum tíma. Áður er
komin skáldsagan Iíristrún í
Hamravík og í febrúarbyrjun eru
tvær hi'nar næstu væntanlegar,
Sögrur úr Skarðsbók og Píslarsaga
sr. Jóns Magnússonar.
e*AUPU!VI
allskonar hreinar tuskur.
POLSTURIÐJAN
Freyjugötu 14
Ur^lýsið í iMbv&iblsste
geymzt sem varasjóður fyrir var-
anlega gróffa og um leið markað
þáttaskil í sögu atvinnumálanna
með því að leysa með karlmann- j
legu átaki mesta vandamál allra
Austfjarða.
£ 9. desember 1966 - ALÞÝÐIJBLAÐIÐ
í i