Dagur - 07.10.1997, Síða 4

S'O
20-ÞR1DJUDAGU R 7. OKTÓBER 1997
LÍFIÐ í LANDINU
„Póstmódernisti!" hvæsti út-
varpsþulurinn snjalli Sigvaldi
Júlíusson á mig rétt í þann
mund þegar ég var að setjast við
að útvarpa þættinum Andrarím-
ur. (Merkileg hending: í þættin-
um kynnti ég tónverk Messiaen,
„kvartett fyrir endalok tímans",
og daginn eftir kom bara Dagur
út) - og fleiri vitnisburði fékk ég
um að almennir lesendur að-
hylltust fremur sjónarmið heim-
spekingsins sem skorið hefur
upp herör gegn öllu þvf tak-
markalausa blaðri sem óskýr
hugsun margra háskólamanna
hefur á síðustu áratugum leitt
yfir þjóðirnar og botnuðu lítt í
frumhlaupi mínu síðasta þriðju-
dag.
Kristján Kristjánsson brást
hins vegar vel og drengilega við
og á heimtingu á nokkrum játn-
ingum: ég skal strax játa að ég er
ekkert síður en Kristján skelfdur
yfir því þegar merkingarleg og
þar með siðferðileg niðurrifs- og
afstæðishyggja afbyggingarinnar
gengur í samband við hjálpræð-
ishyggju á borð við femínisma -
slík blanda er skelfileg og Ieiðir
til alræðishyggju eins og dæmin
sanna. En að kenna Derrida um
ruglið í amerískum háskólum er
eins og að kenna Nietzsche um
nasismann. Og hvernig svo sem
okkur líkar heimurinn og hug-
myndaflaumurinn hans þá get-
um við ekki látið sem svo að
heimsófriðurinn mikli frá 1914-
18 hafi aldrei orðið, þar sem
Evrópubúar grófu sér eigin gröf
í skotgröfunum, menningarlega,
siðferðislega, merkingarlega. Og
ný öld gekk í garð.
Rasismi
Ég skal líka játa að grein mfn
bar vott um löst sem ég er hald-
inn: árans óþolið sem ósjaldan
hleypur með mig í gönur. Það
var ókurteisi hjá mér að leyfa
Kristjáni ekki að Ijúka máli sínu
áður en ég rauk upp - og ég skal
meira að segja játa að ég var í
grein minni svolítið eins og last-
arinn sem líkar ei neitt í vísu
Steingríms: Finni hann laufblað
fölnað eitt/ þá fordæmir hann
skóginn.
Því ég fann nefnilega fölnað
laufblað. Og skógurinn gjörvalll-
ur fölnaði. Ég fór að lesa allt í
ljósi þessarar einu setningar sem
mér þótti ótæk, siðferðilega,
menningarlega, merkingarlega.
Svona var setningin sem mér
misbauð svo herfilega - þarna er
Kristján að tala um þær ógöngur
sem hann telur að afstæðis-
hyggja pm-ista Ieiði til:
„Heimssýn nútíma raunvís-
inda er þannig ekkert trúverð-
ugri en heimsmynd blámanna
eða indíána".
Hvað er ótækt við þessa setn-
ingu? Umfram allt er það ras-
isminn sem í henni felst og virð-
ist almennt hafa farið framhjá
fólki. Kannski þarf að útskýra
svona nokkuð fyrir Islendingum.
Orð eins og blámaður er van-
virðandi við fólk með dökkan
hörundslit vegna þess að þar
með er það allt sett undir einn
hatt. Og þar með er það smækk-
að óendanlega mikið - milljarðar
af fólki er smækkað niður í
nokkra almenna eiginleika sem
við gefum því og jafnvel þótt
maður segi: ég hitti einu sinni
negra og hann var mjög kurteis,
þá ber slík setning vott um ras-
isma. Kynþáttahyggja er það
sem sagt kallað þegar alhæft er
um fólk með tiltekin útlitsein-
kenni á borð við dökkan hör-
undslit eða breitt nef. Svo ein-
falt er það. Að baki setningu
Kristjáns Kristjánssonar lúrir sú
staðhæfing að öllum blámönn-
um og indíánum skjátlist um
heiminn - að varlega áætlað 2
milljarðar manna hafi tiltekna
„heimsmynd" og hún sé röng.
Þeir gangi í myrkrinu. Þetta er
hugsunarháttur þeirra hvítu evr-
ópsku og kristnu karlmanna sem
réðu löndum fyrir heimsófriðinn
mikla - en í stað þess að hjálp-
ræði kristindómsins sé stillt upp
andspænis bábiljum þessa blá-
svarta fólks er nú komin „heims-
sýn nútíma raunvísinda“.
En setjum nú svo að til sé eitt-
hvað sem kalla megi „heims-
mynd blámanna og indíána'1.
Hvað er það? Ætli Kristján eigi
ekki við anímisma svonefndan,
trú á stokka og steina, trú á
Kristján Kristjánsson dósent við Háskóiann á Akureyri.
andatilveru allt í kring um okk-
ur. Hvers vegna einskorðar
Kristján slíka trú við tiltekinn
hörundslit? Og hvers vegna
dæmir hann fólk svo hart fyrir
slíka sýn á heiminn? Býr maður-
inn ekki fyrir norðan þar sem
skrýmsli ganga á Iand og draug-
ar ríða húsum? Heldur hann
virkilega að hin þrönga og
hleypidómafulla og siðferðilega
stikkfrí „heimssýn nútíma raun-
vísinda" hafi fært okkur skrefinu
nær leyndardómunum í tilveru
okkar?
En aðalatriðið er þó þetta:
þegar Kristján Kristjánsson talar
svo vanvirðandi um heilu millj-
arðana af fólki sem byggja lönd-
in þarna lengst í burtu þá er
hann að tala vanvirðandi um
mannkynið.
GIJDMUNDUR
ANDRI
THORSSON
SKRIFAR
Umbúðalaust
Fölnaða lauíblaðið
Mennmgarvaktm
aBERGÞ^RS-
DOTTIR
SKRIFAR
Þegarpólitíkusar og
bissnessmenn leggja
saman hljóta gæði að
víkjafyrir græðgi.
Ég veit að ég er ekki ein um það
að eiga erfitt með skilja rökin
fyrir því að Alþýðublaðið var
slegið af fyrir nckkrum mánuð-
um, á sama tíma og það var
besta dagblað Iandsins. En þeg-
ar pólitíkusar og bissnessmenn
leggja saman hljóta gæði að
víkja fyrir græðgi.
Nú hefur hið óvænta gerst, Al-
þýðublaðið er upprisið. Ungt,
framsýnt og hugmyndaríkt fólk
við nám í Háskóla íslands tekur
upp merki Alþýðublaðsins í
Stúdentablaðinu, en fyrsta tölu-
blað þess, undir nýrri ritstjórn,
kom út á dögunum. Þar ríkir
ólmur, glettilegur og ögrandi
andi, enda er skrifað í sama stíl
og gert var á Alþýðublaðinu.
Meðal efnis er ástarjátning frá
ungum bókmenntafræðingi,
Þórunni Hrefnu Sigurjónsdótt-
ur, til Þórbergs Þórðarsonar,
sem léttir er að lesa, því eins og
við flest vitum þá eru bók-
menntafræðingar venjulega
hrifnari af bókmenntakenning-
um en skáldum. Þarna eru við-
töl við unga rithöfunda sem eru
að stíga sín fyrstu spor á skálda-
brautinni og eru svo fullir af eld-
móði að maður sér stjörnur, og
óskar þess að þær verði enn þar
þegar komið er að einkunnagjöf
í Dagsljósi. Og svo er fyrrum rit-
stjóri minn, Hrafn Jökulsson,
með grein sem fjallar Htaskuld
um siðleysi dómskerfisins, en
hún er ekki það eina sem tengist
Hrafni í þessu blaði. Hann er
ekki ritstjóri Stúdentablaðsins,
en áhrif hans eru greinileg, og
því minnir blaðið helst á Alþýðu-
blaðið þegar það var hvað best
undir hans stjórn.
Hinn nýi ritstjóri, Björgvin G.
Sigurðsson, hefur kallað til sín
hæfileikafólk og teldð mið af
blaði sem hafði ekki mikla út-
breiðslu en þvf meiri áhrif. Andi
Alþýðublaðsins lifir í Stúdenta-
blaðinu og haldi áfram sem sýn-
ist þá mun það verða besta blað-
ið á markaðnum. Og um leið
blað sem maður vildi gjarnan
leggja lið.