Dagur - 15.10.1997, Qupperneq 4

20-MIÐVIKUDAGUR ÍS. OKTÓBER 1997
Xte^WT'
UMBÚÐALAUST
Forvamaiðnaður
sundraðrarþjóðar
SIGUEÐUR
BOGI
SÆVARSSON
SKRIFAR
Nú líður varla sá dagur hér á rit-
stjórn Dags að hingað berist
ekki tilkynningar uin að
framundan séu málþing um það
málefni sem nú brennur heitast:
Vímuefnavarnir. Samkvæmt
fréttum fara sífellt fleiri ungling-
ar í sollinn og vitaskuld þarf að
ræða þau mál. Kryfja þau í botn.
Sífellt fleiri láta peninga renna
til þessa málaflokks, enda er
málstaðurinn góður. Mér hefur
skilist að
framundan sé
einhver heljar-
mikil ráðstefna
um þessi mál nú
í vikunni og þar
ætli ýmis stórfyr-
irtæki að leggja
gjörva hönd á
plóginn undir
formerkjum þess
að vera fjöl-
skylduvæn. Guð
láti gott á vita.
ísland er ekki
jafnvægis-
jjjóðfélag
Hvorki ég nt
nokkur annar
dregur í efa að
fíkniefnaváin sé einn mesti
vandi samtíðarinnar. Við heyrum
dapurlegar frásagnir úr hildar-
leik vímunnar á nánast degi
hverjum og væntum þess jafn-
framt að einhver raunverulegur
árangur náist í þessum efnum,
þannig að handan við hornið
bíði eitthvað skárri veruleiki. Og
við bíðum og bíðum, eftir breyt-
ingu til batnaðar. A meðan
koma sérfræðingar saman og
ræða um að móta heildstæða
fjölskyldustefnu á íslandi, að
gera þurfi gagnskör í vímuvarna-
málum, löggan vill loka einni og
einni manndrápsknæpu og enn
„Hérá landi errekinn
gildur atvinnuvegur í
baráttunni við fíkni-
efniiforvamaiðnaður.
Sumt afþvífólki sem
kemurþarað máli rek-
ursumt baráttu sína á
engum meðvituðum
forsendum. “
aðrir vilja lækka aldur til áfeng-
iskaupa niður í átján ár. Menn
kippa sér ekki lengur upp við
það þótt sama sjoppan sé rænd
þrisvar í sama mánuði og morð
séu orðin næsta algengir við-
burðir.
Það fólk sem kemur að þess-
um málum starfar efalítið flest
hvert að þeim af góðum hug. En
hinn endalausi kjaftagangur um
þessi mál virðist hinsvegar afar
takmörkuðu skila. Enda ekki
nema von; engin heildarstefna
stjórnvalda í þessum málaflokki
hefur verið mótuð. Það spyr sig
heldur enginn um orskir þess að
hesturinn bæði eys og prjónar.
Skyldi það ef til vill vera vegna
þess að hesturinn er illa taminn.
Og sökin er
ekki einvörð-
ungu hjá stjóm-
völdum; á með-
an taktur ís-
lenskrar þjóð-
arsálar er eins
og að í hlut eigi
óharðnaður
unglingur sem
er mitt á milli
tektar og tví-
tugs, er ómögu-
legt að skapa
hér á landi jafn-
vægisþjóðfélag,
sem vitaskuld
er grundvallar-
atriði í þessu
sambandi.
Staðfesta, agi og góður vilji
I viðtali fyrir nokkrum árum
sagði Björn Bjarnason mennta-
málaráðherra að íslenska þjóð
vantaði fyrst og fremst aga.
Þetta agaleysi væri eitt mesta og
versta vandamál íslenskt þjóðar-
innar. Þetta er rétt hjá Birni og
hann hefur hér lög að mæla.
Enginn hefur þó velt upp þeirri
spurningu í sambandi við vímu-
efnavandann hvort vandamálið
geti ekki einmitt verið þetta; að
íslensku æskufólk - og jafnvel
þjóðina í heild - vanti aga. Það
hefur hinsvegar ekki verið til
siðs á Islandi síðustu árin að
Sífellt fleiri unglirtgar fara I sollinn og vitaskuld þarf að ræða málin. En kjaftagangurinn hefur hinsvegar ekki skilað sýnilegum árangri i
barátunni.
tala um slíkt. Orðið agi hefur í
margra huga næsta neikvæðan
hljóm. Þó erum við ekki að tala
um aga líkt og við þekkjum frá
hersveitum eða slíku: heldur
staðfestu og góðan vilja, til að
gera vel og ná árangri í verkum
okkar og lífinu sjálfu. - Að skapa
þennan aga er hlutverk foreldra
og skóla og lögreglunnar í versta
falli.
Vigdís Finnbogadóttir, sagði í
tímaritaviðtali skömmu eftir að
hún lét af embætti forseta ís-
lands, að það sem valdið hefði
henni hvað mestum áhyggjum á
síðustu árum væri sú mikla
gliðnun sem hefði átt sér stað í
íslensku samfélagi síðustu ár.
Kynslóðabilið hefði aukist og
fjarlægst hefðu gömul og góð
gildi, sem hefðu verið við lýði
Iengi og reynst íslendingum vel,
og haldið þeim saman sem einni
þjóð. - Þessi orð má einnig hafa
í huga í umræðunni um varnir
gegn fíkniefnavánni.
Forvama- og sjálftökulið
Á síðustu árum hefur risið upp
hér á landi gildur iðnaður í bar-
áttunni við fíkniefni; forvarna-
iðnaður. En verst er að það góða
fólk sem þar kemur að málum
rekur baráttu sína á röngum for-
sendum. Og sumt á engum
meðvituðum forsendum, nema
þeim að mata krókinn sjálft.
Starfandi er sjálftökulið í þess-
um geira, ekki síður en til dæm-
is í bankakerfinu, þó það sé
kannski ekki eins stórtækt.
Fæst af forvarnafólkinu talar
um að nauðsyn sé að skapa aga
og festu meðal ungs fólks. Stíf-
an aga, ef þess er nauðsyn. Og
enginn talar heldur um þá miklu
gliðnun og sundrung sem orðið
hefur á íslandi síðustu árin.
Þetta eru grundvallarskýringarn-
ar á þessu mikla þjóðfélagsmeini
á íslandi. En það talar enginn
um þessi atriði á kjaftaþingum
forvarnanna, heldur um einhver
atriði sem ég sem leikmaður sé
ekki að komi kjarna málsins
nokkurn skapaðan hlut við.
Að fatta ekki plottið
Stundum heyrist sagt í öfundar-
samfélaginu á Islandi að hinir
og þessir hafi komið Iöppunum
undir sig með fíkniefnabraski.
Það má vel vera að það sé rétt,
þó ég hafi aftur á móti ekki
kynnt mér málin til fullnustu.
En hitt veit ég þó að á íslandi er
að rísa upp annarskonar fíkni-
efnabrask; fjölmörg fyrirtæki eru
hafa hag af því að róta pening-
um í forvarnaiðnaðinn til að
bæta ímynd sína - þegar hún er
orðin svört af öðrum ástæðum.
Þannig er í vissum skilningi
hægt að hagnast á fíkniefnum á
heiðarlegum forsendum, þannig
að heiðríkjan skíni af mönnum.
Sundruð og agalaus þjóð fattar
hinsvegar ekki plottið sem býr
að baki.
Menningarvaktin
Slæmar náttúnilífsmyndir
STEFAN
JON
HAFSTEIN
SKRIFAR
Hafi maður ekki upplifað dá-
semdina sjálfur er næstbest í
heimi að horfa á hana í sjón-
varpi. Nema hún sé íslensk nátt-
úra. Þá er betra að eiga hana
bara í draumi. Þetta staðfesti ís-
Iensk mynd eftir Magnú.s Magn-
ússon um Vatnsfjörð, sýnd í
sjónvarpinu á sunnudagskvöld.
Jújú. Eflaust verður tínt til að
sjóvarpið hafi ekki tímt að borga
fyrir myndina, hún því unnin á
methraða fyrir lágmarksgjald og
standi samt ekki undir sér.
Vatnsfjörður var ekki staðsett-
ur á landinu nema svona óbeint
í texta, og hraðlæs þulur kom
því til skila að þar hefði land-
námsmaðurinn komið nafninu á
Iandið, en Íleíra var ekki sagt frá
menningu og fólki þar vestra
nema í lokin: menning og nátt-
úra sögð órjúfanlega samtengd í
Vatnsfirði. Orjúfanlega? Ekki í
þessari mynd. Þar sást hvorki
hús né fólk, þótt mig gruni að
hvort tveggja sé til staðar. Yfir-
litsmyndir af svæðinu voru eng-
Maður veltir því nú
fyrir sérhvemig Vatns-
fjörður líti út og hvað
þarsé aðfinna affólki,
menningu og náttúm í
þeirrifögru hljóm-
kviðu sem þátturinn
áttivístaðveraum.
ar, en rýnt stíft inn í kjarrið og
niður í lyngið. Maður gat alveg
eins verið staddur í Heiðmörk,
nema þegar fyrir kom fallega
tekin mynd af sjó, eða var það
vatn? Þetta var í sama upptaln-
ingarstflnum og manni var
uppálagður í grasafræði fyrir
landspróf. Þátturinn fær núll
komma núll fyrir frásögn.
Það versta við þessar og aðrar
nýlegar myndir er þessi árátta að
segja manni frá einhverju öðru
en maður sér. „Hrútaber eru...“
(mynd af hrútaberjum) og svo
haldið áfram að tala um þau, en
sýndar myndir af bláberjum á
meðan. I þessu tilfelli gerir það
ekkert til, fyrir þá sem þekkja
berin, en þegar kemur að plönt-
um sem maður er ekki jafn
gagnkunnur getur maður engan
veginn treyst því að það sem fyr-
ir augu ber sé það sama og mað-
urinn er að tala um.
Nú stendur maður eftir og
veltir því fyrir sér hvernig Vatns-
fjörður líti út og hvað þar sé að
finna af fólki, menningu og
náttúru í þeirri fögru hljómkviðu
sem þátturinn átti víst að vera
um. Kannski er það bara best.
Maður sleppir þá bara næsta
þætti og fer vestur þegar vel
árar.