Dagur - 28.10.1997, Blaðsíða 5

ÞRIÐJUDAGUR 28.QKTÓBER 1997 - 21
MENNINGARLÍFIÐ í LANDINU
GUNNAR
STEFÁNSSON
SKRIFAR
Þjóðíeikhúsið:
KRABBASVALIRNAR eftir
Marianne Goldman.
Þýðing: Steinunn
Jóhannesdóttir.
Leikstjóri: María
Kristjánsdóttir.
Leikmynd og búningar:
Helga l. Stefánsdóttir.
Lýsing: Asmundur Karlsson.
Frumsýnt á Smíðaverkstæðinu
25. október.
Er ekki leikrit um jafnalvarlegt
efni og krabbamein niðurdrep-
andi? Þetta er eðlileg spurning
andspænis leik eins og þessum
sem fjallar um þrjár dauðvona
konur á sjúkrahúsi. En svo er
ekki. Krabbasvalirnar er liðlega
samið leikrit, skemmtilegt með
köflum, klárt og skýrt í efnis-
meðferð. Annað mál er að þetta
er ekki djúpt skáldverk eða
frumlegt. Persónusköpunin er
grunn og sálfræðin yfirborðsleg.
Eiginlega eru persónur leiksins
allar sem þær eru séðar í upp-
hafi. Viðbrögð þeirra nokkuð
fyrirsjáanleg og því verður glíma
þeirra við dauðann ekki sérlega
átakanleg eða nærgöngul við
áhorfandann.
Krabbasvalirnar lýsa þremur
konum sem allar eru með
krabbamein, dvöl þeirra á
sjúkrahúsinu í sinni síðustu
meðferð. Þessar konur eru ólík-
ar. Elst er Heiðveig, ekkja sem
loks hefur lifað unaðsstund, rétt
áður en hún kom til meðferðar,
nótt í París, borginni sem hún
elskar umfram aðra staði, reynd-
ar með svertingja; - það á líklega
að sýna að höfundurinn sé eng-
inn rasisti. Heiðveig hefur feng-
ist við myndlist en ekki hlotið
viðurkenningu eiginmannsins
sem var forstöðumaður lista-
safns. Hún átti einn dreng, þar
hefur orðið harmsaga sem að-
eins er látið skína í, missti hann
vítið? En — Heiðveig er tilbúin
að deyja. Það eru ekki yngri
konurnar tvær. Gunnela skóla-
sálfræðingur, á tvo unglinga sem
hún á bágt með að yfirgefa, og
eiginmann, Grétar; því er lýst
hver áhrif veikindi Gunnelu
hafa á hann, leysa úr læðingi
alls konar tilfinningar, og sjálf á
hún vitanlega sínar minningar
sem vekjast upp andspænis
dauðanum. Hún er sú af konun-
um þremur sem mesta þekkingu
hefur á sjúkdómnum og heldur
því óspart að hinni yngstu, Olaf-
íu, að hún eigi að nefna hann
réttu nafni, ekki vera í afneitun.
Ólafía neitar að
beygja sig fyrir
lírabbanum, les
af kappi undir
próf sitt í við-
skiptafræði,
lætur ekki sjúk-
dóminn rugla
hið stefnufasta
líf sitt. Móðirin
yfirgaf hana
unga, það er
hennar sálar-
hnútur, en að
lokum eignast hún eins konar
móður í Heiðveigu.
Karlmennirnir tveir, Grétar
maður Gunnelu og Óskar
unnusti Ólafíu, eru heldur lit-
lausar perónur. Óskar er álíka
manngerð og unnustan, fram-
gjarn verðbréfasali, Grétar sál-
fræðingur sem reynir líkt og eig-
inkonan að fræðileg kunnátta
hrekkur skammt þegar vandinn
brennur á manni sjálfum. - Loks
er svo hjúkrunarkonan Æsa sem
reynir eins og heyrir slíku hlut-
verki aðhalda uppi glaðlegri
stemmningu á þessari dauða-
merktu deild þar sem hver ein-
stakur er aleinn.
Kiumáttusamar leikkonur
Sviðsetning Maríu Kristjáns-
dóttur er í hvívetna vönduð og
smekkleg, samfelld í tóni. Hún
leiðist hvergi til að ofgera efninu
eða dramatísera um of. Helst
þótti mér notkun hljóðanna
öfgakennd, ég gat ekki fundið að
svona ærandi hávaði eins og hér
var á köflum þjónaði neinum til-
gangi. Þá er sviðsmyndin vel við
hæfi, klínísk og nakin sem hún
er, en árstíðirnar
sýndar á hvítum
flötum, saman-
ber hin sænska
vorgrænka sem
Gunnelu finnst
of mikil.
En það er
hinn öruggi
leikstíll sem leik-
stjórinn hefur
markað með
kunnáttusömum
leikkonum sýn-
ingarinnar sem gerir gæfumun-
inn. Kristbjörg Kjeld er „Ia
grande dame“ leikhússins um
þessar mundir, reisn hennar og
sjarmi setur lit á sýninguna og
hún tekur sviðið þegar hún
gengur inn á það. Henni fatast
hvergi, en ekki skildi ég þá
ákvörðun leikstjóra að láta hana
ganga út í sal í lokin. - Guðrún
S. Gísladóttir á sömuleiðis eink-
ar traustan og næmlegan leik í
hlutverki Gunnelu og er því
betri sem meira reynir á. Sama
er að segja um Eddu Arnljóts-
dóttur sem leikur Ólafíu. Hlut-
verk hennar er rýrast frá hendi
höfundar, framan af er það ekk-
ert nema þyrrkingslegt yfirborð-
ið en Edda fer einkar fallega
með hið síðasta viðkvæma atriði.
Hinn óvelkomi dauði
Ungur leikari, Baldur Trausti
Hreinsson, fer með hlutverk
Óskars. Það er ekki veigamikið
og gefur lítil tækifæri til skap-
gerðarleiks, en Baldur Trausti
kemur vel og drengilega fyrir í
því. Sigurður Skúlason kemur
ekki á óvart sem Grétar, jafnan
fær Ieikari, en hann getur ekki
blásið miklu lífi í þennan bless-
aða sálfræðing. Ræða Grétars í
lokin, um það að hinn látni lifi
svo lengi sem hans er minnst og
um hann talað, er sannast að
segja í „banalasta" lagi sem loka-
hnykkur á verkinu. - Loks er svo
Lilja Guðrún Þorvaldsdóttir
hjúkrunarkona.
Þýðing Steinunnar Jóhannes-
dóttur var lipur og eðlileg í
munni. Það er ljóst að
Krabbasvalirnar eru frá höfund-
arins hendi hugsaðar til að
opna á umræður um efni sem
fólk vill í lengstu lög ýta frá sér,
hinn óvelkomna dauða. I Ieik-
skránni er um þetta fjallað, bæði
í grein eftir höfundinn og líka í
köflum úr frásögnum tveggja
kvenna með krabbamein. Ekki
er að efa að leikformið er vel til
þess fallið að örva umræður um
þessi efni og að Krabbasvalirnar
henti til þess. Það gildi vegur þá
að nokkru upp á móti því sem á
skortir í skáldskapnum. Því leik-
hús er til margra hluta nytsam-
legt.
„Krabbasvalimar em
frá höfundaríns hendi
hugsaðar til að opna á
umræðurum efiii sem
fólk vill í lengstu lög
ýta frá sér. “
Fninsklr dagar á Akureyri
í dagfáAkureyríngar
heimsóknfrá kaffihús-
umParísarþegar
franskir dagarbyrja á
Akureyrí.
Það er franska leik- og söngkon-
an Machon sem kernur í Deigl-
una og flytur frönsk alþýðulög
við píanóleik Corrine en þær eru
hér í boði franska sendiráðsins.
Machon hefur vakið athygli
fyrir nýstárlega túlkun sfna sem
er full af glensi, gríni og gamni
um leið og hún er í öllu trú
hinni einu sönnu frönsku kaffi-
leikhúshefð. Það er ekki nauð-
synlegt að skilja frönsku til að
njóta flutnings-
ins því túlkun
Maehon á sér
engin landa-
mæri. Textamir
fjalla um mat
og franska mat-
arlyst, en
áheyrendur
munu fá Iaus-
lega þýðingu á
innihaldi
þeirra. Tilboð
hjá Kaffi Kar-
ólínu á frönsku
Iéttvíni. Að-
gangur er
ókeyjiis.
Háðung
Annað sem
franskir dagar
Franska leik- og söngkonan Machon syngur um mat og franska matarlyst,
munnsöngvar heita það á frönsku, við myndum kalla það matarsöngva.
fela í sér eru kvikmyndir, en
Borgarbíó mun sýna þrjár mynd-
ir, „The Eight Day“, „Indjáni í
stórborginni" og „Háðung" eða
Ridicule. Myndin gerist í Versöl-
um árið 1780 þar sem valdið er í
höndum kónga og hirðsveina
þeirra. Ein af helstu keppnis-
greinum Versalabúa er að hafa
aðra að háði og spotti og reyna
menn að sækja og verjast á víxl.
Ridicule var opnunarmynd kvik-
myndahátíðarinnar í Cannes
1996 og var tilnefnd til Ósk-
arsverðlauna f ár sem besta er-
lenda myndin.
Þá ætla kennarar og nemend-
ur í Tónlistarskóla Akureyrar að
vera með tónleika á föstudaginn,
þar sem frönsk lög og Ijóð ráða
ríkjum. A laugardaginn eru há-
degistónleikar í Akureyrarkirkju,
Björn Steinar Sólbergsson leikur
frönsk orgelverk.
Franskir dagar á Akureyri
enda laugardaginn 1. nóvember
en alla dagana verður Deiglan
opin frá 13-16. Fiðlarinn verður
með sérstakan matseðil og eins
Kaffi Karólína og Kaffi kverið.
Amtsbókasafnið mun einnig
draga fram allt franskt, franskar
bókmenntir, myndbönd og tón-
list. -MAR
Hrefna Harðardóttir er umsjónarmaður
franskra daga á Akureyri.