Dagur - 16.12.1997, Blaðsíða 10

26 — ÞRIÐJVDAGUR 16.DESEMBER 1997
Xhypr
LÍFID í LANDINU
Hross á beit. mynd: ej.
Það sem af er vetri þá
hefur hann verð mildur
og snjóléttur. Hross
hafa því verið létt á
fóðrum. Sprettutíð var
góð í sumar og hagar
voru í góðu ástandi í
haust. En það er nú
svo að þó hagar standi
vel að hausti þá gengur
mjög ört á grasið eftir
að sprettu lýkur. En þegar tíð er svo góð
sem nú hefur verið þá er það minna
gaumgæft hvert ástand beitilanda er.
Hætt er við því að hross séu höfð of
Iengi í sömu girðingu þannig að öll
uppskera sé búin og landið nauðbitið
þegar að er gáð. Þegar ekkert er skilið
eftir af grösum frá sumrinu þá er jörðin
mjög nakin og þolir verr ánauð vatna og
vinda. Svörðurinn fer illa. Þetta leiðir
svo til lakari uppskeru næsta ár. Land
sem þannig verður ástatt um þarf að
fara í algera hvíld til að ná sér upp.
Ekki síst til að styrkja rótakerfið. Því er
á þetta minnst hér að það er landlægur
misskilningur að óhætt sé að beita
hrossum ótæpilega ef veðráttan er bara
nógu mild. Þau finni sér æti og bjargi
sér bærilega. Þegar snjór sest snemma
að og tekur fyrir beit þá er það mikil
hlífð fyrir landið. Margir heyrast kvarta
þegar veðráttunni er þannig farið. Þeir
eru vanir því að hafa hross á haga svo
lengi sem veðurhörkur hamla því ekki.
Þessum hugsunargangi þurfum við
hestamenn að breyta. Við verðum að
huga betur að því landi sem við höfum
til afnota og gæta þess að það sé nýtt
með þeim hætti að það gefi sem besta
uppskeru án þess að mjög nærri því sé
gengið. Þess vegna er þörf á því að
hefja heygjöf um leið og fer að verða
snöggt í högum. Eftir að rúlluheyskapur
varð algengur þá fer mun minni tími í
fóðrun útigangshrossa en áður. Hrossa-
eigandinn þarf að vera það birgur af
fóðri að hægt sé að byija heygjöf ekki
seinna en í nóvember. Þetta er breyti-
legt eftir landshlutum og breytilegt eftir
tíðarfari. En þó skal minnt á það sem
sagt er hér að framan að tíðarfarið má
ekki villa um fyrir mönnum þegar land-
gæðin eru metin.
Að svelta hross á útigöngu.
Það hefur verið mikil umræða um
hrossabeit undanfarin ár. Hestamenn
hafa tekið tíllit til þess með auknu
skipulagi beitar. Þó má þar betur gera
ef duga skaf. Þéttbýlishestamenn hafa
fengið ákúrur fyrir ofbeitt land og vissu-
lega eru slík dæmi. En þessar aðfinnsl-
ur hafa nánast eingögnu verið um sum-
arhagann. A sumrin er flest fólk á ferð-
inni og rekur þá gjarna augun í ofbitna
bletti eða iila farið land af völdum
hrossa. Haust og vetrarbeitin er minna
gagnrýnd. Hún er þó oft mesti skað-
valdurinn. Hlífi menn landinu á
haustin og veturna þá er það miklu bet-
ur undir sumarbeitina búið og þá
myndi þeim kvörtunarröddum, sem við
heyrum, fækka. Þess vegna er nauðsyn-
legt að byija vetrarfóðrun snemma. I
haust voru hross feit eftir gott sumar.
Margir freista þess að hafa þau af þeim
ástæðum lengur á snöggu landi til að
þau taki eitthvað af eigin forða. Mönn-
um hrís hugur við því að þurfa að svelta
hross í langan tfma eftir að þau eru
komin á hús. Það fer enda í skapið á
sumum hrossum og þau verða erfiðari
og leiðinlegri í tamningu og allri um-
gengni. Þegar menn þurfa að grípa til
þess ráðs þá þarf að gæta þess að hross-
ið fái nóg af næringarefnum þó heyið sé
sparað.
Þegar mannfólkið fitiiar.
Þegar mannfólkið fitnar um of þá er því
ráðlagt að minnka neysluna en passa að
fæðan sem það neytir sé næringarrík.
Þetta er ekkert öðruvísi með hrossin.
En með þau eins og mannskepnuna þá
er mest að þau séu í jafnvægi hvað lík-
amlegt ástand varðar, lendi hvorki í því
að fitna alltof mikið eða horast. Því
ástandi verður hins vegar ekki náð með
því að svelta hrossin upp á snöggum
högum. I það fóður vantar æði mikið af
bætiefnum sem líkamanum eru nauð-
synleg, ekki síst ef hrossin eiga svo að
fara f stranga þjálfun þar sem gerðar
eru miklar kröfur. Þar sem ég þekkti til
sem strákur þá voru hross oft lengi á
útigangi. Þau voru þá misjafnlega fyrir-
kölíuð þegar þau voru tekin á hús. En
það var viðtekin venja að bata þau vel
áður en farið var að temja þau eða
þjálfa. Spuming vaknar þá hvort ekki sé
betra bæði fyrir hrossið, landið og af-
komuna að láta hrossið aldrei ganga á
svo snöggu landi að það fari að fella af,
hægt sé að fara að vinna sem fyrst með
það eftir að húsvist hefst og hrossið þá
fyrr náð því formi að vera söluhæft eða
getað þjónað eiganda sínum eins og
hann óskar. Þá yrði landinu hlíft og
þegar voraði væri það fyrr tilbúið að
taka á móti beitarálagi. Það er misskilin
hagfræði að nauðbeita land eða ætla sér
að halda hrossum holdlitlum með því.
Það kostar meiri útgjöld á öðrum svið-
um. Þetta eru sannindi sem ekki gilda
bara um beitarland, þau gilda um alla
hluti að ekki borgar sig að ganga of
nærri nokkrum hlut. Þá bilar hann þeg-
ar mest á reynir. Er ekki kominn
heygjafartími hjá þér?
Kári
flrnórsson
skrifar
Látið ekki milt tíðarfar
koma niðiir á landinu
í Englandi var veiðimaður
frægur er hann, eftir að hafa
reynt í 11 ár að veiða lax í
ákveðinni á f Skotlandi, veiddi
loksins Iaxinn með flugu sem
hnýtti úr hári konu sinnar.
I Michigan setti amma nokkur 18
mán. gamalt barnabarn sitt í barna-
stólinn í bílnum og læsti sjálfa sig úti
Vigdís
Stefánsdóttir
skrifar
hann
óviljandi. Barnið komst úr stólnum
og lét bílinn í drifgír og ók í gegn-
um bílskúrshurðina án þess að
amman kæmi nokkrum vörnum við.
18 ára piltur kveikti í húsi fjölskyldu
sinnar, vitandi það að bræður hans
tveir, sem báðir Voru yngri en hann.
Astæðan? Jú, þeir höfðu fengið jóla-
gjafir, én hánn eklu. • >
HVAÐ Á
É G AÐ
G E R A
Einmana
Sæl Vigdís.
Mig langar til að tala um svolítið sem
hvflir á mér. Eg er enginn unglingur, orð-
in 77 ára gömul kerling og bý á elliheim-
ili. Það er vegna þess að börnin mín töldu
mig ekki geta verið eina lengur. En ég er
svolítið einmana, þó það sé heilmikið af
fólki á heimilinu, þá er það einhvern veg-
inn ekki eins og að hafa börnin sfn. Þau
eru ódugleg að koma til mín og stoppa
stutt og ég þekki barnabörnin varla í sjón
eða þau mig. Svona kerlingar eins og ég
þvælast víst bara fyrir í þessu þjóðféíagi,
þar sem allir eru að flýta sér.
Þetta þykir mér Ieitt að heyra. Vfst er
að margir eru einmana og líður illa
þess vegna. Hefur þú reynt að segja
bömunum þínum hvernig þér líður?
Kannski álíta þau að þú hafir nægan
félagsskap af þeim sem eru með þér á
heimilinu. En ef þú hefur möguleika á
því að fara sjálf eitthvert, þá eru þér
allir vegir færir og þú heimsækir bara
sjálf fólkið þitt. Það virðist tíðum ein-
faldara fyrir fólk að fá heimsókn en að
taka tíma í að heimsækja aðra. Þú gæt-
ir t.d. pantað bíl og farið hvert á land
sem er ef þú ert ekki akandi eða fær
um að fara í strætó. Nú eða hringt í
bömin þín og fengið þau til að sækja
þig reglulega.
Vigdís svarar í símann!
Ertu með ráð, þarftu að spyrja,
viltu gefa eða skipta?
Vigdís svarar í símann M. 9-12.
Síminn er 563 1626 (beint)
eða 800 7080
Póstfang: Þverholt 14 Rvk.
eða Strandgata 31 Ak.
Netfang: ritstjori@dagur.is
JólaljósinheiUa
Við íslendingar höfum löngum haft gam-
an af jólaljósunum og hin síðustu ár verið
dugleg að kaupa fallegar ljósaseríur og
skreytingar. Sumir ganga jafnvel svo langt
að skreyta allt húsið og umhverfið með og
vekja með því talsverða athygli vegfar-
enda. En þótt ljósin séu falleg og lýsi upp
grámyglulegan hversdagsleikann, þá geta
þau verið hættuleg Iíka. Ljósaseríur eru
því marki brenndar flestar, að bili ein per-
an, þá hitna hinar því meira og geta, ef
hitinn hækkar nóg, kveikt í eldfimum
hlutum í nágrenni við sig, svo sem jólatré
eða gluggatjöldum. Ef pera í skreytingu
er of sterk, þá getur einnig kviknað í.
Hafa ber i huga að 25 watta pera verður
89°C heit og 100 watta pera verður
265°C heit.
Ódýrar skreytingar og óvandaðar eru
oft á tíðum illa merktar eða jafnvel
ómerktar og engin leið að sjá stærð per-
unnar eða straumgerð og jafnvel eru
dæmi um seríur þar sem vírar eru örmjóir
og perustæðum haldið á sínum stað með
límbandi. Þessar seríur eru stórhættuleg-
ar og þó þær séu ódýrar, þá getur sparn-
aðurinn verið dýru verði keyptur. Því er
rétt að neytendur skoði pakka vel og
vandlega og gæti að merkingum og því að
varan standist öryggiskröfur þær sem
gerðar eru til slíks búnaðar hérlendis.
Til þess að minnka áhættuna af jóla-
Ijósum og skreytingum, eru nokkur atriði
sem vert er að hafa í huga og gott er að
athuga snemma í jólaundirbúningi.
1. Skipta strax um bilaðar perur.
2. Nota aðeins perur af réttri stærð og
styrkleika.
3. Sé perustæði eða kló brotin, þarf að
skipta tafarlaust um.
4. Allar leiðslur þurfa að vera heilar og
eingangrun í lagi. Óvarinn rafbúnaður
getur valdið raflosti.
5. Inniljós á aðeins að nota inni, jólaljós
fyrir utandyranotkun eiga að vera sér-
staklega gerð til slfkrar notkunar.
6. Gömlum og úr sér gengnum ljósum á
að fleygja eða láta fagmenn gera við
þau.
Tökum höndum saman, pössum upp á
að ljósin séu í lagi svo ekki hljótist af
þeim slys.
Á blaðamannafundi um öryggi jólaljósa og skreytinga kom m.a. fram aö um 22% Ijósa sem flutt eru inn til
landsins fengu athugasemdir við skoðun hjá Aðalskoðun hf.