Dagur - 25.07.1998, Qupperneq 5

LAUGARDAGUR 2S.
Jú'lÍ'í'9 9 8 - ÍY
ÐMýir-
MENNINGARLÍFIÐ í LANDINU
Á byggðasafninuHvoli
á Dalvík erstofa helguð
Jóhanni Krístjáni Péturs-
syni, hæsta manni heims, í
lifanda lífi. Hann léstáríð
1984 en hefði orðið 85 ára
gamall á þessu árí hefði hann
lifað.
A safninu er mikið af munum sem Jó-
hann skildi eftir sig og gefa skemmtilega
mynd af lífi hans. Það sem vakti athygli
var ekki bara að hann var haesti maður
heims í lifanda Iífi, heldur líka hve fjöl-
hæfur listamaður Jóhann var og hvað
hann ferðaðist víða þegar ferðalög Islend-
inga erlendis voru ekki algeng, sérstaka-
lega ekki meðal bændasona úr Svarfaðar-
dal.
Svaf með fætuma í aflanuiu
Jóhann Kristján „Svarfdælingur“ Péturs-
son var 2,34 metrar á hæð, fæddur þann
9. febrúar árið 1913 á Akureyri, en flutti
sem kornabarn út í Svarfaðardal með for-
eldrum sfnum. Hann átti átta systkin sem
öll voru eðlileg í vexti og eru getgátur
uppi um að eftir að Jóhann fékk höfuð-
högg 11 ára gamall hafi hann byrjað að
vaxa óeðlilega hratt og náð þessari
miklu hæð.
Jóhann fór snemma til sjós en það
var mjög erfitt fyrir hann vegna hæð-
ar sinnar, því hann rak sig oft og
iðulega í við vinnu og gat ekki rétt
úr sér í káetunum meðan hann
hvíldist og svaf. Einnig gat hann
ekki fengið á sig nógu stór stígvél,
enda erfitt fyrir mann að fá stígvél
númer 84 árið 1935 á Islandi.
Sumir skipstjórar reyndu að gera Jó-
hanni lífið auðveldara og brutu þá gat
úr káetunni fram í lest og svaf þá Jó-
hann með fæturna í aflanum, og gat þá
rétt úr sér yfir nóttina.
Fjöllistamaðuriim Jóhairn
Arið 1935 hélt Jóhann til Danmerkur og
fékk vinnu við fjölleikahús við að sýna
sig, hæsta mann veraldar. Hann hafði
ekki gaman af að sýna sig, en varð að
hafa ofaní sig og á. Árið 1938 hélt Jó-
hann til Þýskalands og Frakklands þar
sem hann vann áfram í fjölleikahúsi og
var meðal annars staddur á heimssýn-
ingunni í París 1938.
Þetta líf bauð upp á margt fyrir vel
gefinn mann og listhneigðan. Jó-
hann fékk þarna tækifæri til þess
að umgangast margt listafólk
Evrópu þess tíma og kynnast . _>-
n-rPVsa
hafði
meðferð-
Ijöl-
margar kvik-
myndir sem hann
hafði tekið
ferðalögum sín-
um bæði frétta-
myndir og
sirkuslífinu.
Hann ferðaðist
Heima er best
Jóhann var skynsamur mað-
ur og hann vissi að meðal-
aldur fólks sem vpr jafn
stórt og hann var aðeins 30-
40 ár því það er mjög erfitt
að bera þennan þunga lík-
ama. Jóhann var oft veikur
í baki og þjáðist af fótá-
meini sem hægt er að rekja
til skóleysis á yngri árum,
en hann koma reglulega heim
til Islands í afslöppun og dvaldi
meðal annars á Reykjalundi við endur-
hæfingu.
Hann starfaði sjálfstætt mesta
starfsævi sína og var síðan alkominn
heim árið 1982 orðinn nokkuð heilsu-
tæpur. Hann flutti aftur til heimahag-
anna og var vel tekið á móti honum í
dvalarheimili aldraðra á Dalvík, Dalbæ,
þar sem var sérsmíðaður handa honum
hægindastóll og hann fékk í sjötugsaf-
mælisgjöf. A Dalbæ dvaldi Jóhann síð-
ustu tvö ár ævi sinnar og lést þann 26.
nóvember árið 1984, 71 árs gamall. A
Hvoli eru skemmtilegir munir til
minnigar um Jóhann og vel
þess virði að skoða minjar
um óvenjulega ævi þessa
sérstaka og ljúfa lista-
nýj-
um
straum-
um og
stefnum.
Jóhann
tók bæði
kvikmyndir og
Ijósmyndir; spil-
aði á harmoníku,
saumaði út og mál-
aði.
Á byggðasafninu er nú
til sýnis harmoníkan hans,
kvik-
Kvikmyndastjarnan
Jóhann lék í kvik-
myndinni „ Risinn
myndavél og verk Jóhanns
#■ ■ sem sýna dýr úr fjölleika-
j húsum víða um heim, og
annað það sem hann
fékkst við.
Þagar síðari heims-
styrjöldin skall á
reyndi Jóhann að
komast heim til Is-
lands, en lokaðist inni
í Danmörku og kom
ekki til Islands fyrr en í
stríðslok.
Á hringferð irm ís-
land
Jóhann kom
heim til
Islands
árið
1945
um landið, sýndi þær og sjálfan sig og
gladdi mörg börnin eftir erfiða stríðstíma
með afþreyingu kvikmynda sinna.
Hann var fær kvikmyndargerðamaður
og vann sínar myndir algjörlega sjálfur,
tók og klippti. Eftir hann hafa varðveist
um 28 myndir sem er búið að setja á nú-
tíma form.
Jóhann reyndi alltaf eftir fremsta
megni að lifa eðlilegu lífi þrátt fyrir að
vera þetta hár og meðal annars lét hann
smíða handa sér reiðhjól og skauta til
þess að geta stundað þessar tómstundir
ásamt vinum sínum.
Kvikmyndastj arna í Ameríku
Eftir hringferð um ísland, 1947, fluttist
Jóhann vestur yfir haf og byijaði að starfa
þar við fjölleikahús. Hann ferðaðist um
alla Norður- og Suður-Ameriku og hitti
margt frægt fólk þessa tíma, meðal ann-
ars leikkonuna Bettie Davis. Hann lék
sjálfur í kvikmynd samhliða störfum í
Ijölleikahúsi og fékkst við töfrabrögð og
margt annað í sirkus fyrir utan að sýna
sig.
Jóhann var einstaklega ljúfur og al-
mennilegur maður í alla staði og kom
kannski Islandi fyrstur Iistamanna á
kortið, því hann var einstaklega vel
Iiðinn meðal starfsfélaga í fjölleika-
húsunum, og þegar Islendingar hafa
hitt þessa listamenn erlendis hafa
þeir gjarnan minnst á Jóhann
með hlýhug.