Dagur - 25.07.1998, Blaðsíða 6

LÍFIÐ í LANDINU

VmyUinn
fimmtugur
Guöni Þ.
Ölversson
skrifar
Vínylhljómplat-
an á merkisaf-
mæli um þessar
mundirþvínú
eru liðin fimm-
tíu ársíðan Col-
umbia hljómplötujyrirtækið í
Bandaríkjunum setti fyrstu
vínylplötuna á markaðinn.
Utkoma vínylsins, sumarið 1948, var
mikið framfaraspor á æviskeiði hljómplöt-
unnar. Hinar mjúku vínylplötur tóku við
af hörðum og brothættum 78 snúninga
plötum, sem ekki uppfylltu lengur kröfur
tónlistaramanna og unnenda tónlistar.
Hljómgæði vinylplötunnar voru líka öll
önnur og betri en gömlu platnanna.
Tónninn var mýkri og vínyllinn skilaði
betur afrakstrinum af starfi tónlistar-
mannanna og upptökustjóranna til hlust-
enda. Tónlistarunnendur höfðu himin
höndum tekið og töldu sig vera lausa við
allt auka suð og truflanir, sem gjarnan
fylgdu 78 snúninga plötunum.
Tónlistm verður almenumgseign
Vínyllinn hafði fleiri kosti. Nú var hægt
að hljóðrita allt að 22 mínútur á hvora
hlið plötunnar í stað örfárra á þær gömlu.
Tólf til fjórtán lög komu í stað tveggja til
fjögurra. Grunnurinn að útgáfusprengj-
unni var Iagður. Hér eftir varð hljómplat-
an almennings eign. Plötuútgáfan tók
kipp. Nú voru ekki lengur gefnar út
nokkur hundruð þúsund hljómplötur á
ári heldur milljónatugir.
Hljómplötuiðnaðurinn varð að stóriðju
á nokkrum árum. Bítlaæðið varð bylting í
útgáfunni. Nú urðu táningar, milli tektar
og tvítugs, stærsti kaupendahópur tólinst-
ar. Plötuútgefendur fundu réttu formúl-
urnar og græddu á tá og fingri.
Geislabyltmgm 1988
En tækninni fleygði fram. Gamli góði
vínyllinn varð „úr-
eltur“ því litlir
geisladiskar höfðu rutt
sér til rúms sem þóttu
betri en vínyllinn. Nú
losnuðu hlustendur, aftur,
algerlaga við allt suð og
skemmdir vegna rispa!
Geisladiskarnir áttu að vera
óbrjótanlegir og útilokað að skemma
þá með illri meðferð. Auk þess var hægt
að hljóðrita mun meira efni á geisladisk-
ana, allt upp í sjötíu mínútur.
Nú þurftu hljómplötukaupendur að
fjárfesta í nýjum og dýrum búnaði. Og
það gerðu þeir. Geislaspilarar lækkuðu
fljótt í verði og geislaplötur tóku við for-
ystuhlutverkinu af vínylplötunum árið
1988. Svo mikið varð geisladiskaæðið að
árið 1990 ákváðu stórfyrirtækin, Sony og
Warners, að hætta með öllu útgáfu vínyl-
plötunnar. Dagar hennar virtust vera
taldir.
Enginn veit hvað átt hefur
Undirritaður var enginn eftirbátur ann-
arra í geislavæðingunni. Þegar gamli góði
svissneski Lencoinn, sem snúist hafði í
milljónir hringja með Bítla, Kinks og
Whoplöturnar, varð lasinn var ekkert hirt
um sýna honum einhvern sóma lengur.
Smá kríli frá Philips hafði tekið völdin.
En enginn veit hvað átt hefur fyrr en
misst hefur og það er heldur ekki allt gull
sem glóir. Sennilega er geislaspilarinn og
geislaplöturnar bara glópagull. Altént fór
fljótlega að bera á því að tónlistarunn-
endur, á fertugsaldrinum og þaðan af
eldri, fóru fljótlega að sakna einhvers
þegar hlustað var á plötur. Þegar betur
var að gáð sáust fáir tónlistarunnendur
sitja með plastikhulstrið, utan af geisla-
diskunum, í höndunum og lesa af
því upplýsingarnar
fram og til baka.
Það er bara ekkert
gaman að hand-
fjatla plastikið og
svo er letrið svo
smátt að menn
hreinlega nenna
ekki að rýna í það
með stækkunargleri.
Það var einnig annað
sem vantaði. Mýktin,
sem menn fögnuðu
með tilkomu vínylplöt-
unnar hvarf með
geisladiskinum. Tónn-
inn varð harðari og
smaug ekki lengur inn í
innstu sálarkima manna.
Hann braust í gegn.
Hvað er svona inerki-
legt við það?
Eftir því sem árin liðu fóru
margir að sakna gömlu
platnanna sinna. Tíminn,
þegar maður sat og spilaði
nýja plötu í fyrsta sinn og fór um hulstrið
mjúkum höndum sem ungmeyjarhold
væri, var liðinn. Anægjuglottið hvarf af
andliti manna og vellíðanin minnkaði í
réttu hlutfalli við fjölgun geisladiskanna í
safninu. Tilfinningunum mátti líkja við
tilfinningar, íslensku kynslóðarinnar, sem
fyrst kynntist japönsku bílunum. Það var
eitthvað gervilegt við þá.
Hvað er svona merkilegt við það að
hlusta á geisladisk? Hver hefur gaman að
því að heyra „She Loves You“ án þess að
með fylgi vinalegir skruðningar frá ryki og
rispum?
Statt upp og gakk
Vínyllinn er ekki dauður úr öllum æðum.
Langt frá því. Nú er svo komið, áratug
eftir geisladiskabyltinguna og á fimm-
tugsafmæli vínylsins að eftirspurnin eftir
þeim gamla er að aukast á ný. Eldri sem
yngri tónlistarunnendur vilja nú gjarnan
geta keypt eftirlætistónlist sína á hinni
hefðbundnu vínylskífu.
Af hverju? Einfaldlega vegna þess að
þeir kunna betur að
meta hljóminn.
Mýktin er það sem flL_ .
allir sækjast eftir.
Enginn vill sofa í
hörðu rúmi. Menn
kunna illa að meta
grjóthart
krembrauð eða
Lindubuff. Bíll-
inn skal vera
mjúkur og einnig
hljómurinn úr
hljómflutnings-
tækjunum. Þar
standa vínyll-
inn
og demantshljóðdósin einfaldlega betur
að vígi en stafræni diskurinn og geislinn.
Frelsarinn læknaði lamaðan mann fyrir
tvö þúsund árum. Nú eru tónlistarhlust-
endur um allan heim að hressa upp á
gömlu góðu vínylplöturnar aftur. Plötu-
búðir, með gamla Iaginu, sem sérhæfa sig
í sölu á vínylplötum spretta nú upp víða
um álfuna. I höfuðborg Noregs eru nú
þegar 14 plötubúðir sem eingöngu selja
vínylplötur. Gamli grammófónninn er aft-
ur farinn að sjást í hillum hljómtækja-
verslananna. I einni verslun borgarinnar
segjast sölumennirnir selja einn til tvo
plötuspilara í hverri viku. Unglingamir,
þeir sem á annað borð pæla í tónlist, eru
farnir að spyija eftir plötum gamalla,
popp, sól og jasskempa, sem oft eru að-
eins til á vinylnum. Þegar þeir kynnast
þeim kunna þeir að meta þær. Sándið er
ekki það sama. Það er betra. Vínyllinn er
ekki farinn. Hann er kominn aftur. Nú til
að vera.
-.i

Vínyllinn er kominn aft-
ur og nú til að vera.
Tónlistarunnendur
sækjast eftir mjúka
hljóminum sem fylgir
hljómplötunum, enginn
vill sofa I hörðu rúmi.