Dagur - 13.11.1998, Blaðsíða 1

Annar hver nem-
andi er vansvefta
Ungmenni mæta van-
svefta í skólann. Líf-
fræðileg timaklukka
þeirra er ekki í takt
við skólastarfið. Á að
seinka skólanum um
klukkutíma?
„Við stöndum í reynd frammi fyr-
ir því að helmingur fslenskra ung-
Iinga fer svo seint að sofa að þeir
missa út draumsvefninn, sem tal-
inn er svo mikilvægur," segir
Þórólfur Þórlindsson prófessor og
vitnar til niðurstaðna könnunar
meðal 9. og 10. bekkinga í
grunnskóla. Helmingur ungling-
anna sagðist mæta í skólann
þreytt og vansvefta fjórum sinn-
um í viku eða oftar og tæpur
fjórðungur til viðbótar að minnsta
kosti þrisvar í viku. Þeirri hug-
mynd hefur verið varpað fram að
rétt sé að hefja skólastarf klukku-
tíma síðar en nú er gert.
Þórólfur segir að i skólastarfi sé
oft leitað fræði-
legra eða tækni-
legra lausna á lé-
legum námsár-
angri. „Þeir sem
sjá skólastarf í
þröngu ljósi
kennslutækninn-
ar sjá ekki vand-
ann sem er fólg-
inn í því að helm-
ingur 9. og 10.
bekkinga mætir
ósofinn í skól-
ann.
Leið til betri árangurs
Og ekki virðist bara við foreldrana
að sakast. „Erlendar rannsóknir
sýna nefnilega að líffræðileg tíma-
klukka barna og unglinga, sem
tengist mjög hormónastarfi
þeirra, hefur mikil áhrif á svefn
og vöku, hvíld og starf," segir
Þórólfur. Hjá stórum hópi nem-
enda sé þessi tímaklukka ekki í
takt við skipulag skólastarfsins.
Raunar hafi vísindamenn haldið
því fram í nokkur ár að hægt væri
að bæta skóla-
starf og námsár-
angur 13-18 ára
unglinga með því
einu að færa
skólatímann aft-
ur um einn
klukkutíma.
„Ymsir skóla-
menn hafa þó
ekki verið tilbún-
ir til að taka
svona vangavelt-
ur alvarlega,"
segir Þórólfur.
En tilraun í
Minnesota hafi sýnt að einn
klukkutími sem nemendur fengu
þannig í viðbótarhvíld á morgn-
anna hafi skilað marktækum
bættum námsárangri, minni aga-
vandamálum og fleiri kostum.
Vantar embeitingu og úthald
„Skertur svefn hefur almennt í för
með sér dagsyfju, einbeitingar-
skort og úthaldsleysi," segir Björg
Þorleifsdóttir líffræðingur á
Landsspítalanum. Rannsóknir
þar sýna að íslensk börn fara um
klukkutíma seinna að sofa en
bandarísk, en sofa jafnframt Ieng-
ur svo ekki munar íkja miklu á
nætursvefninum. „Eg dreg því í
efa þá fullyrðingu að draumsvefn-
inn sé skertur bjá helmingi nem-
enda,“ segir Björg. Að vfsu var
könnunin gerð meðan grunnskól-
arnir voru tvísettir. Vfsbendingar
úr annarri könnun bendi líka til
að 6-10 ára börn vakni nú fyrr en
fyrir áratug. „Dagsyfja í fram-
haldsskólum er Iíka geysilega
mikið umkvörtunarefni."
Björg álítur það athyglisverða
hugmynd að seinka skólanum á
morgnanna. „Við fáum mjög mik-
ið af tilvísunum um krakka sem
geta ekki sofnað á kvöldin og sofa
Iengi frameftir og eru með skerta
dægursveiflu. Enda erum við Is-
Iendingar auðvitað á vitlausum
tíma miðað við himintunglin.
Þegar við vöknum klukkan hálf
átta er sólarklukkan ekki nema 6.
Og við virðumst ekki ná að aðlag-
ast þessu.“ - HEI
Heitur
fuitdiir
Guðmundur G. Þórarinsson
stjórnarformaður Ríkisspítala seg-
ir að stofnunin sé búin að fá ráð-
gjafarfyrirtæki til að hanna kerfí
sem framkvæmir starfsmat,
frammistöðumat og raðar starfs-
mönnum stofnunarinnar að hluta
til í launaflokka. Hann segir að
með þessu séu bundnar vonir við
að fljótlegra verði að gera stofn-
anasamninga við stéttarfélög
starfsmanna en verið hefur.
Þetta kom fram á upplýsinga-
fundi um kjaramál háskóla-
menntaðra starfsmanna hjá Ríkis-
spítölunum sem Bandalag há-
skólamanna efndi til í gær. Þar
kom fram hörð gagnrýni á kjara-
og starfsmannastefnu Ríkisspítala
sem leitt hefur til atgervisflótta
frá stofnuninni. Sumir gengu svo
langt að halda því fram að Iág-
launastefna og niðurskurður á
framlögum rikisins til Ríkisspítala
stefndi heilsufari landsmanna í
hættu. — GRH
Á fundi með starfsfólki í matsal Landspítalans I gær kom í Ijós að mjög mikil óánægja kraumar undir á
stofnuninni.
Keypt
þingsæti?
„Það er gífurlegur áróður í gangi
og miklar auglýsingar og mér
finnst það komið út yfír öll mörk,“
segir Sigríður Anna Þórðardóttir
þingmaður og frambjóðandi í
prófkjöri Sjálsfstæðismanna í
Reykjanesi.
Prófkjörið þykir æsispennandi
en kosning hefst á morgun og er
búist við fyrstu tölum um 9 leytið
annað kvöld. Ellefu frambjóðend-
ur keppa um 5 efstu sætin og er
kostnaður þeirra við prófkjörið
talinn nema milljónum króna.
Allir hafa auglýst í dagblöðum og
flestir í sjónvarpi.
„Eg spyr mig hvernig það virki á
almenning og er mjög spennt að
sjá úrslit þessa prófkjörs einmitt
út af þessu. Hvort það sé í raun
og veru rétt að það sé hægt að
kaupa sér þingsæti. Mér finnst
það mikið umhugsunarefni," seg-
ir Sigríður. Sjá bls 8-9.
Gríðarleg
útlán
Ekkert lát virðist á gríðarlegri út-
Iánaaukningu bankakerfisins.
Það er seðlabankamönnum mikið
áhyggjuefni, sem og mikil og
áframhaldandi skuldaaukning
heimilanna, sem eiga vænan hlut
í útlánaaukningunni. Aukningin
er um 20 prósent síðustu tólf
mánuði og alls hafa útlán banka-
kerfísins þá aukist um 50 prósent
á tveim til þrem árum. „Hætta er
á að svona mikill útlánavöxtur
stefni til vandræða," segir Yngvi
Orn Kristinsson forstöðumaður
peningamáladeildar Seðlabanka,
þar sem menn ætla að ræða við
stjórnendur lánastofnana um að
leitað verði Ieiða til að draga úr
útlánum á næstunni. Enda gætu
þær ella verið að safna sér upp í
útlánatöp og fjármálakreppu.
„Við erum ekki að segja að banka-
kreppa sé yfirvofandi, en breyt-
ingar á ytri skilyrðum gætu vald-
ið vanda," segir Yngvi Orn.
«suBuufly*
«suBum\r
«SUBUUflV'
MALT
»1 ÞIG?
EITT NÚMER AÐ MUNA
5351100