Dagur - 14.11.1998, Blaðsíða 6

1
f C U C U I M fl U M 'F (U ^ I t* \% t ti -X h v» \\ I
22 - LAUGARDAGUR 14. NÓVEMBER 1998
LÍFIÐ í LANDINU
L-
„Einkennileg þessi árátta hæfileikamanna til að vera óþolandi. Ég þekki menn í læknastétt sem búa yfir frábærum hæfileikum en eru fullkomlega óþolandi í framkomu.
Ég get umgengist þá en það geta fáir aðrir."
Eftir26ára
starfsferil
læturÓlaf-
urÓlafsson
landlæknir
afembætti.
í viðtali líturhann yfir
ferilinn, ræðirum átök
við ráðherra, óþolandi
hæfileikamenn og
bresti í heilbrigðis-
þjónustunni.
- Það vorum við jafnaðarmenn
sem byggðum upp velferðarkerfið
og hugsjón jafnaðarmennskunn-
ar hlýtur að vera hugsjón sem
hefur snemma orðið þér hugleik-
inn.
„Ég hygg að það sé eitthvað til
í því. Þegar ég sótti um embætti
Iandlæknis var það niðurstaða
mín eftir að hafa lesið í gegnum
lög og reglugerðir að fremsta
hlutverk landlæknis væri að sjá
til þess að fólk gæti sótt hjálp til
heilbrigðisþjónustunnar óháð
stétt og auð. Ef þessi skylda fell-
ur inn í þína krata-ídeólógíu þá
segi ég bara amen á eftir efn-
inu.“
- Niðurstaðan er sú að land-
lækni heri að veru krati.
„Kratalegur í hugsun, skulum
við segja.“
- Voru pólitísk afskipti þín ein-
hver sem orð er ú gerandi.
„I menntaskóla var ég í stjórn
Framtíðarinnar fyrir vinstri
menn. En ef ég á að flokka sjálf-
an mig þá kýs ég heldur að tala
um lífsstefnu. Eg er ekki sérlega
kirkjurækin eða trúaður en reyni
að haga mér eins og sæmilega
„kristinn maður,, með tilliti til
siðfræði og umönnunar og get
þess vegna passaði í marga
flokka."
- Ertu ekki uppreisnarmaður t
eðli þínu?
„Það held ég ekki. En ég tók
það inn í blóðið með embættis-
skyldunni að stuðla að jafnræði í
heilbrigðisþjónustunni og þegar
sú regla er brotin þá kallar það á
mótmæli. Ég tel að mér beri að
reyna að lagfæra það sem miður
fer. Ég get sagt þér sem dæmi að
ég gekk upp Arnarhólinn einn
kaldan októberdag árið 1972.
Þegar ég sá útigangsmennina
liggja undir styttunni af Ingólfi
Arnarsyni hugsaði ég með sjálf-
um mér: „Ef þú getur ekki lagað
þetta Ólafur þá geturðu eins far-
ið heim.“ Ég ræddi málið við
Magnús Kjartansson og þær
umræður leiddu til stofnunar
Hlaðgerðarkots í Mosfellssveit.
Samið var við lögregluna um að
hún færi þarna um á kvöldin og
keyrði útigangsmennina upp í
Hlaðgerðarkot."
- Þú ert stoltur af þessu verki.
„Stoltur? Ég fæ laun fyrir að
vinna svona."
- Þú segist ekki vera uppreisn-
armaður, en ertu ekki sérlundað-
ur?
„Heldurðu það?“
- Mér sýnist það.
„Jæja.“
- Hvemig myrtdir þú lýsa þér?
„Ég get það ekki og ætla mér
ekki að gera það. Veistu, það er
ómögulegt að lýsa fólki í orðum.
Ég segi við krakkana mína: Þið
verðið að sýna í verki hver þið
eruð. Og ég hef reynt að Iifa
þannig sjálfur."
Átök viö ráðherra
- Þú ert húinn að vera landlækn-
ir i 26 úr. Hvemig tilfinning var
uð taka við því starfi?
„Magnús Kjartansson, sem þá
var heilbrigðisráðherra, sldpaði
mig landlækni og nokkrum
mánuðum síðar lagði hann fram
stjórnarfrumvarp um að leggja
niður embætti landlæknis í
þeirri mynd er það var og sam-
eina það embætti ráðuneytis-
stjóra. Mér fannst það heldur
fúlar trakteringar. Ég fór til
Magnúsar og sagðist myndu
segja af mér en ég væri jafn-
framt ekki tilbúinn að gefa slag-
inn. Næsta skref mitt var að
skrifa honum bréf ojg senda afrit
af því til Alþingis. I þessu bréfi
sagði ég hugmyndina hina
mestu fásinnu, landlæknir væri
faglegur eftirlitsmaður, ráðgjafi
ráðherra og ríkisstjórnar, og ef
hann yrði settur inn í ráðuneyti
myndi hann veslast þar upp,
einfaldlega vegna þess að ráð-
herra myndi valta yfir hann.
Bréfið barst inn á þing og urðu
út af því mikil Ijölmiðlalæti. „Ég
sit ekki uppi með tvö ráðuneyti,"
sagði Magnús Kjartansson við
mig á einum fundi okkar um
leið og hann sló í borðið." „Þá er
ég farinn," sagði ég. Að Iokum
var kosið um málið á Alþingi og
um 80 prósent þingmanna vildu
viðhalda landlæknisembættinu.
Magnús varð fár við mig og
talaði ekki við mig í nokkrar vik-
ur. Svo urðum við góðir vinir;
hann var frábærlega vel gefinn
maður og góður maður að
mörgu leyti. Adda Bára Sigfús-
dóttir, sem var aðstoðarmaður
hans, leit mig hins vegar aldrei
sömu augum eftir þetta. Auðvit-
að hafði ég sýnt ráðuneyti og
ráðherra fádæma frekju en ég sá
að það var um líf og dauða emb-
ættisins að tefla og tók því slag-
inn, sem ég að lokum vann.“
- Þú hefur starfað með mörg-
um heilhrigðisrúðherrum, hver
þeirra var skdstur?
„Það er ómögulegt að segja
hver var skástur. Ég get sagt þér
hverjir voru góðir. Það voru
Magnús Kjartansson, Matthías
Bjarnason og Magnús Magnús-
son, sem var vinnusamur krati
og leyfði mér að fara mínu fram
í friði. Ég vil einnig nefna Guð-
mund Bjarnason. En í þessu
sambandi verður að gæta að því
að heilbrigðisráðin eru það flók-
in og yfirgripsmikil að það tekur
lengur en eitt kjörtímabil að ná
yfir þau.“
- Hefurðu átt mjög erfið sam-
skipti við ráðherra?
„Ó, já. En allt hefur þetta
gengið, þú sérð að ég er lifandi."
- En heilhrigðisráðherrarnir
hafa flogið úr stólunum hver á
fætur öðrum.
„Það er rétt. En það eru dæmi
um að þeir hafi komið aftur, svo
sennilega er best að haga sér
sæmilega við þá. Ég hef stund-
um spurt þá hvort þeir kjósi ráð-
gefandi jábróður eða gagnrýnan
ráðgjafa. Þeir hafa allir kosið
gagnrýnan og faglegan ráðgjafa
svo ég hef ekki komið aftan að
þeim. Eitt sinn hótaði einn fjár-
málaráðherra að láta rannsaka
embættisfærslur mínar ef ég
birti tvær greinar um heiibrigð-
ismál. Því samtali lauk fljótt - en
greinarnar birti ég.“
- Það hafa margir góðir menn
á undan hér gegnt landlæknis-
emhætti. Eg held því náttúrlega
fram að Vilmundur Jónsson hafi
verið þeirra hestur.
„Ekki ætla ég að mótmæla því.
Ég þekkti hann vel því hann var
kvæntur móðursystur minni.
Hann var mjög sérstakur maður,
töluvert sérlundaður, yfirburða-
vel gefinn maður, framsýnn,
skarpur og mjög pólitfskur. Hon-
um voru færar margar Ieiðir.
Kannski hefði farið honum best
að verða rithöfundur, því hann
hafði vald á mörgum stíltegund-