Dagur - 14.11.1998, Blaðsíða 4

NÓVEMBER 1998
MENNINGARLÍFIÐ í LANDINU
Elias Snæland
Jónsson
ritstjóri
bóka l
HIL LAN
Svlka-
hrappur
.20 - LAVCIARDAUUR 1 4.
Leikfélag
Akureyrar
Rummungur
ræningi
Ævintýri fyrir börn með
tónlist og töfrum eftir
Otfried Preussler.
laugard. 14. nóv. kl. 14.00
sunnud. 15. nóv. kl. 14.00
allra síðustu
sýningar
Önnur verkefni
leikársins
Pétur Gautur
eftir Henrik Ibsen.
Eitt mesta leikna sviðsverk
allra tíma.
Frumflutningur nýrrar þýðingar
Helga Hálfdánarsonar.
Tónlist: Guðni Franzon.
Búningar: Hulda Kristin
Magnúsdóttir.
Lýsing og leikmynd:
Kristín Bredal.
Leikstjóri: Sveinn Einarsson.
Frumsýning
28. desember.
Systurí
syndinni
eftir Iðunni og
Kristinu Steinsdaetur.
Tónlist: Hróðmar Ingi
Sigurbjörnsson.
Aðalfiytjendur tónlistar:
Tjarnarkvartettinn.
Lýsing: Ingvar Bjömsson.
Leikmynd og búningar:
Elín Edda Árnadóttir.
Leikstjórn:
Kolbrún Halldórsdóttir.
Frumsýning
áformuð 19. mars.
Munið áskriftarkortin.
Notið ykkur frábær kjör á
áskriftarkortum og
eigið góðar stundir í
fallegu leikhúsi á
landsbyggðinni.
Gjafakort
Leikfélags Akureyrar eru
góð jólagjöf.
Miðasalan er opin frá
kl. 13 -17 virka daga nema
mánudaga og fram að
sýningum sýningardaga.
Listin er löng er lífið stutt.
Sími 462-1400.
Það er alltaf forvitnilegt að
kynna sér feril ævintýramanna
sem fara ótroðnar slóðir. Vissu-
lega eru slíkir menn oft harla
óvandaðar persónur sem beita
bellibrögðum og prettum til að
hafa sitt fram. Löghlýðnum
borgurum sem ganga hinn hefð-
bundna veg heiðarlegs lífs finnst
stundum gaman að fylgjast með
þeim sem þora að vera öðruvísi,
þótt þeir séu skúrkar - að minnsta
kosti á meðan hægt er að virða
þá fyrir sér í hæfilegri fjarlægð.
Þetta á við um Þjóðveijann
Paul Burkert sem Þór Whitehead
sagnfræðingur hefur rannsakað
rækilega árum saman. Hann
skrifaði um þennan svikahrapp í
bókinni „Islandsævintýri Himml-
ers“ sem Almenna bókafélagið
gaf út fyrir tíu árum. Nú hefur
Þór sent frá sér nýja útgáfu þess-
arar bókar. Þar er að miklu leyti
byggt á fyrri bókinni, en bætt við
ýmsum nýjum upplýsingum sem
fylla enn frekar út í myndina.
Félagi Hmtmlers
Það sem gerir Burkert þennan
einkum áhugaverðan í augum Is-
lendinga er að sjálfsögðu sú stað-
reynd að hann var um hríð - nán-
ar tiltekið á árunum 1935 til
Fátt vekur meiri
áhuga Islendinga
en umfjöllun út-
lendinga um land
og þjóð. í
klínískri þjóð-
arsálarfræði er
þessi áhugi skil-
greindur sem
„How do you like
Iceland - syn-
drómið." Og eins
gott fyrir erlenda
ráðamenn, blaðamenn og rithöf-
unda að fara ekki með neitt fleip-
ur þegar þeir fjalla um Island í
ræðu og riti, en fleipur í þessu
samhengi merkir eitthvað nei-
kvætt, því þá snuggast í landan-
um.
Erlendir reyfarahöfundar hafa
ekki mikið notað Island sem
sögusvið sagna sinna, en æfin-
lega forvitnilegt þegar það gerist.
I fljótu bragði man ég aðeins eft-
ir bókum frá spennumeisturun-
um Desmond Bagley og Tom
Clancy sem gerast að stórum
hluta á íslandi. Upp úr bók Bag-
leys gerðu Bretar sjónvarpsseríu
hér á landi og nefndu Út í óviss-
una og þar Iék Ragnheiður Stein-
dórsdóttir kvenhetjuna. Og í bók
Clancys hefst þriðja heimsstyij-
1937 - eins konar íslandssér-
fræðingur eins alræmdasta
fjöldamorðingja nasista, Hein-
rich Himmlers, og hafði áhuga á
að gera hlut hans hér á landi sem
mestan.
Eins og Þór rekur rækilega f
þessari skemmtilegu bók reyndi
Burkert að efla samskipti þýskra
nasista við íslendinga með marg-
víslegum hætti. Það bar nokkurn
árangur á sumum sviðum um
hríð. Kannski má þakka það al-
varlegum skapgerðarbrestum
Burkerts að ekki hlaust alvarlegt
tjón af uppátækjum hans - en
Ijármálasukk og svindl varð fljót-
lega til að koma honum úr húsi
hjá Himmler.
Margt virðist enn þoku hulið
um ævi Burkerts sem var 41 árs
þegar hann kom lyrst til Islands
sumarið 1934 ásamt konu sinni
og þýskum kvikmyndagerðar-
manni. Þessi svikahrappur, sem
skreytti sig með margvíslegum
nafnbótum allt eftir því sem
henta þótti hverju sinni, hafði
verið á Grænlandi árinu áður.
Hann átti auðvelt með að koma
sér í samband við íslenska menn
sem gátu orðið honum hjálplegir,
enda virðist þessi fyrsta ferð hans
hingað til lands hafa gert honum
öldin með árás Rússa á Keflvík-
urbasann og er barist vfða um
land.
Grindavíkurbófi
Fyrir tilvijun rakst ég á dögunum
á þriðja reyfarann sem gerist
mestan part á Islandi. Sá heitir
Iceberg, eða Isjaki, og er eftir
Clive nokkurn Cussler, en bækur
hans eru seldar í tugum tonna
um allan heim. Bókin er útgefin
1975 og Cussler þessi fer ansi
fijálslega með Island og Islend-
inga og úr verður torkennileg
hringavitleysa sem glotta má að á
köflum.
Hetja bókarinn er Dirk Pitt,
maður sem allt getur, blanda af
James Bond og Indiana-Jones.
Hann kemur á þyrlu til Islands
og lendir þar strax í Ioftbardaga
við svarta þotu út af Reykjanesi
og springur allt í loft upp. En Pitt
er bjargað úr fjöruborðinu af
heiðursbónda sem heitir Thor-
steinn Mundsson og sá á soninn
Bjarni Mundsson. í leikinn
skerst síðan sá góði læknir Dr.
Jonsson og síðar lögreglumaður-
inn sergeant Arnarson frá
Grindavík sem reynist vera bófi,
þannig að Pitt þarf að skjóta af
honum fingur og hnéskel.
mögulegt að ná athygli Himml-
ers. I það minnasta hafði Burkert
undir höndum meðmælabréf frá
þessum yfirmanni SS-sveita
þýskra nasista þegar hann kom
hingað öðru sinni, sumarið
1935.
Svo fór að lokum að Burkert
var rekinn úr SS vegna fjármála-
misferlis. Hver endanleg örlög
hans urðu er ekki vitað, en þó
hefur Þór í bókarlok frekari upp-
lýsingar þar að lútandi en í fyrri
útgáfunni.
Dýrðin í Dachau
Hér á landi átti Burkert sam-
skipti við marga Islendinga,
þeirra á meðal Guðbrand Jóns-
son og Guðmund frá Miðdal.
Hann virðist hafa haft áhrif á að
nokkrir íslenskir menn fóru til
Þýskalands til náms og starfa á
tímum nasista. Eins og kunnugt
er vakti sumt af því sem Þór
Whitehead hefur áður skrifað
um samskipti Guðmundar og
fjölskyldu hans við þýska nasista
hörð mótmæli náskyldra ætt-
ingja. Hér er hins vegar úr engu
dregið í þeim efnum; frekar að
Þór týni til fleiri rök til stuðnings
fyrri fullyrðingum.
Það er auðvitað gömul stað-
The Grimsi
Tekur nú að æsast Ieikurinn.
Plottið snýst mikið um Islend-
inginn Kristjan Fyrie sem var
einn af 10 ríkustu mönnum
heims. Sá hafði grandast ásamt
fleirum um borð í rannsóknar-
skipinu The Lax. Tvíburasystir
Kristjans, Kirsti, kemur einnig
við sögu, væn kona og girnileg.
Síðar kemur í Ijós að Kristjan er
reyndar ekki dauður og Kirsti
hefur aldrei verið til. Kirsti var
sum sé Kristjan eftir kynskipta-
aðgerð í Venesúela! Þetta hafði
einhvernveginn farið framhjá
ættfróðum Islendingum, enda
fyrir tíma Islenskrar erfðagrein-
ingar .
Stóra rullu spilar stóróþokkinn
Oskar Rondheim, sem hefur það
helst hobby frá fjöldamorðum,
að semja ljóð og lesa upp á Ijöl-
sóttum Ijóðakvöldum í Reykjavík.
Oskar þessi átti togara sem
nefndist Surtsey, sem að sögn
þýðir kafbátur á íslensku. Og
einnig kemur til sögunnar mót-
orbáturinn The Grimsi.
Atburðarásinni vindur m.a.
fram á glæsilegasta veitingahúsi
Reykjavíkur sem kallast að sjálf-
sögðu Snorris Restaurant. Þar er
jafnan dúkað meiriháttar hlað-
reynd og ný að menn sjá það sem
þeir vilja sjá þegar sett eru upp
hin pólitísku gleraugu. Svo var
um ýmsa þá sem hrifust af þýsk-
um nasistum og fengu tældfæri
til að sjá „dýrðina" með eigin
augum. Líklega þó enginn sem
Guðbrandur Jónsson sem fékk
leyfi Himmlers til að heimsækja
fangabúðirnar í Dachau þar sem
þýskir skoðanabræður Islend-
ingsins - jafnaðarmenn - voru
hafðir í haldi og þrælkun fyrir
þriðja ríkið. Guðbrandur skoðaði
sig vel um á þessum hræðilega
stað og fannst það flest til mikill-
ar fyrirmyndar!
Þór segir frá mörgu harla furðu-
legu í þessari bók - atburðum og
hugmyndum sem fá lesandann til
að brosa að vitleysunni. En þá er
brýnt að hafa í huga að hér er ver-
ið að lýsa tímabili þegar trúðar
hins fáránlega náðu tangarhaldi á
einni helstu menningarþjóð Evr-
ópu og hröktu jarðarbúa út í blóð-
bað heimsstyrjaldar. A þeim tíma
var fáránleild valdsmanna dauð-
ans alvara.
íslandsævintýri Himmlers,
2. útgáfa.
Höfundur: Þór Whitehead.
Útgefandi: Vaka-Helgafell.
borð með um 200 þjóðlegum
réttum, þar af um 20 laxaréttum
og ekki minna en 15 þorskrétt-
um! Þangað Iíta menn gjarnan
inn eftir hressandi göngutúr um
„Tjarnargardur gardens."
Golfur Anduxsson
Þar kemur að sjálfsögðu að
bófarnir, sem stefna að heimsyf-
irráðum, henda Pitt og fleira
fólki ofan í djúpt gljúfur á há-
lendinu um hávetur. Hetjan
klöngrast til byggða og er svo
heppin að hitta gamlan fjár-
bónda og talandi skáld sem heit-
ir Golfur Andursson. Sá býr á
hokurjörð um 100 kflómetra frá
næsta kaupstað, sem er enginn
annar en Sodafoss! (Goða-foss,
Sóðafoss, Sóda-foss?).
Mál reddast með hjálp varnar-
liðsins og góðra Islendinga og
hetjan Pitt ekur frá Reykjavík út
á Keflavíkurflugvöll og á leiðinni
dáist hann að fögrum og grösug-
um hæðardrögum meðfram veg-
inum þar sem sprækar kýr og
spriklandi fjörugir hestar bíta
grasið grænt og safaríkt.
Vituð þér enn, eða hvað?
Kynskiptmguriiin
Kristjan íyrie
JÓHANNESAR-
SPJALL
Jóhannes
Sigurjónsson
skrifar