Dagur - 31.12.1998, Blaðsíða 26

42 - FIMMUDAGUR 31. DESEMBER 1998

ÁRAMÓTALÍFIÐ í LANDINU
Fiskiskipaflotinn í
verkfalli. Leystmeð lög-
um fráAlþingi. Félög
iðnaðarmanna í átök
við Rússa og stjóm-
völd. Fjöldauppsagnirí
kjarabaráttu.
I kjaramálum einkenndust fyrstu
mánuðir ársins af verkfallsátök-
um sjómanna og útvegsmanna.
Þeim lauk síðan með Iagasetn-
ingu á Alþingi í lok marsmánaðar.
Þá gripu hjúkrunarfræðingar og
meinatæknar til Qöldauppsagna
til að knýja á um betri kjör. Það
gerðu kennarar í sama skyni víðs
vegar um landið. Þá stóðu Raf-
iðnaðarsambandið og Félag járn-
iðnaðarmanna í ströngu við
Landsvirkjun og stjómvöld vegna
rússneskra starfsmanna sem
unnu við Iangingu á Búrfellslínu
vegna brota á kjarasamningum.
Sjómeim ckki samstiga
Verkfall sjómanna á fiskiskipa-
flotanum hófst 3. febrúar sl., eða
13 mánuðum eftir að kjarasamn-
ingar þeirra voru Iausir. I byrjun
þessarar deilu voru sjómenn ekki
samstíga. Vélstjórar fóru eigin
Ieiðir á sama tíma og forusta
undirmanna og yfirmanna var
einhuga í sínum kröfum. Þetta
I febrúar sigldi flotinn í land þegar verkfall á fiskiskipaflotanum kom til framkvæmda. Átökin stóðu enn og aftur
um kvótabrask og þátttöku sjómanna t kvótakaupum útgerða.
notfærðu útvegsmenn sér til að
sýna fram á hversu erfitt væri að
semja við sjómenn. Strax í byijun
verkfalls bar á nokkrum verkfalls-
brotum og þá sérstaklega af hálfu
útvegsmanna í Eyjum. Nokkru
áður hafði Félagsdómur dæmt
verkbann LÍÚ ólöglegt, en það
átti að hefjast 9. febrúar. Á þess-
um tíma Iá í loftinu að ríkis-
stjórnin hygðist grípa inní deil-
una með lagasetningu. Sjómenn
komu þá með krók á móti bragði
og frestuðu verkfalli til 15. mars.
Kvótabrask
I byrjun þess mánaðar skilaði
nefnd ráðuneytisstjóra tillögum
til lausnar deilunni, þar sem m.a.
var Iögð til stofnun Kvótaþings og
Verðlagsskrifstofu skiptaverðs til
að koma í veg fyrir kvótabrask og
kvótakaup útgerða með þátttöku
sjómanna. Nokkru seinna lagði
ríkissáttasemjari fram miðlunar-
tillögu til lausnar deilunni. Til-
Iagan var samþykkt af hálfu sjó-
manna en útvegsmenn felldu
hana með yfirgnæfandi meiri-
hluta afkvæða. Þann 27. mars
voru Iög um kjaradeiluna sam-
þykkt á Alþingi. Samhliða því var
miðlunartillaga ríkissáttasemjara
staðfest í lögunum, auk laga um
Verðlagsskrifsofu skiptaverðs og
úrskurðarnefnd sjómanna og út-
vegsmanna og Iög um Kvótaþing.
Efnislega voru sjómenn sáttir við
niðurstöðuna en útvegsmenn
ekki.
Átök við Rússa
I byrjun ágúst sló í brýnu á milli
Rafiðnaðarsambands Islands og
Félags járniðnaðarmanna við
Landsvirkjun og stjórnvöld vegna
rússneska fyrirtækisins
Technopromexport. Deilan stóð
m.a. um það að fyrirtækið stóð
ekki við gerða samninga, auk
þess sem vinnuaðbúnaður var
ekki í samræmi við íslensk lög.
Þessi deila stóð allan mánuðinn
og fram í októberbyrjun. Meðal
annars ásakaði rússneska fyrir-
tækið Félag járniðnaðarmanna
um mannrán þegar það skaut
skjólhúsi yfir þrjá rússneska
starfsmenn sem vildu ekki vera
sendir heim. Þessari deilu lauk
síðan með því að rússneska fyrir-
tækið féllst á að fara eftir íslensk-
um kjarasamningum og Lands-
virkjun hefði yfirumsjón með
launagreiðslum.
Fjöldauppsagnir
Onnur helstu kjaraátök ársins
voru í opinbera geiranum. Hjúkr-
unarfræðingar efndu til fjölda-
uppsagna til að knýja á um betri
kjör. Um tíma lá við neyðar-
ástandi á sjúkrahúsum. Ríkis-
stjórnin greip þá inní með fjár-
veitingu til að hækka laun hjúkr-
unarfræðinga. Meinatæknar fóru
sömu leið í vetur og fengu allt að
25% kauphækkun. Kennarar hafa
gert hið sama og hafa uppskorið
vænar launahækkanir þar sem
samningar hafa verið gerðir við
einstök sveitarfélög. Þessi kjara-
leið hefur mælst illa fyrir hjá rík-
isstjórn sem ýjað hefur að breyt-
ingu á lögum til að koma í veg
fyrir uppsagnir sem aðferð í
kjarabaráttu. — GRH
LmrásKEA
Kaupféiag Eyfirðinga á Akureyri kvað sér hljóðs í verslunarslagnum á höf-
uðborgarsvæðinu á árinu þegar félagið opnaði í fyrsta skipti í sögunni
Nettó lágvöruverðsverslun i Mjóddinni í Reykjavík.
KEA hófnýja hndvinn-
inga á árinu þegarfélag-
ið blandaði sérí mat-
vöruslaginn. Félagið
fékk nokkum mótbyrá
köflum.
Kaupfélag Eyfirðinga á Akureyri
kvað sér hljóðs í verslunarslagn-
um á höfuðborgarsvæðinu á árinu
þegar félagið opnaði í fyrsta skipti
í sögunni Nettó lágvöruverðsversl-
un í Mjóddinni í Reykjavík. Með
þessu sagði nýráðinn kaupfélags-
stjóri, Eiríkur S. Jóhannsson, að
stigið væri nýtt skref í átt til fram-
þróunar fyrirtækisins, en viðbrögð
keppinauta voru nokkuð misjöfn.
Þannig ásökuðu rekstraraðilar
Bónuss félagið um að vera í óeðli-
Iegri viðskiptaaðstöðu. KEA stæði
beggja megin borðsins í sam-
keppnislegu tilliti með því að vera
bæði stórframleiðandi afurða og
seljandi. Stór orð féllu og voru
einhver brögð um að keppinautar
KEA kipptu út framleiðsluvörum
félagsins úr verslunum sínum.
Jón Asgeir Jóhannesson hótaði
kæru til Samkeppnisstofunar en
ekkert varð úr.
„Svartur dagur“
Kaupfélagsstjóri boðaði að opnun
Nettóbúðarinnar í Reykjavík væri
aðeins brot af því sem koma
skyldi. Þannig hygðist félagið
opna fleiri búðir á höfuðborgar-
svæðinu. Ekki gengu áætlanir þó
upp sem skyldi. Fyrst hætti Eirík-
ur Sigurðsson, eigandi 10-11
búðanna, við sölu á keðjunni og
síðar meinaði hafnarstjórn
Reykjavíkur félaginu að kaupa
húsið við hafnarbakkann sem hýst
hefur fiskverkun Jóns Ásbjörns-
sonar. KEA var búið að ganga frá
samkomulagi um kaup á eigninni
og voru fylgjendur öflugri mið-
bæjar ánægðir með þau málalok.
Höfnin nýtti sér hins vegar for-
kaupsrétt og sagði Jón Ásbjörns-
son daginn sem sú ákvörðun var
tekin, að nú væri „svartur dagur“ í
sögu verslunar í Reykjavík.
Plúsar og minusar
Segja má því að KEA hafi orðið
fýrir nokkrum skakkaföllum en
rekstur búðarinnar í Mjóddinni
hefur gengið vel og er velta þar
meiri en ráðamenn sáu fyrir. KEA
hyggst ekki Ieggja árar í bát held-
ur leitar áfiram að hentugu hús-
næði fyrir 1-2 búðir á höfuðborg-
arsvæðinu. Slíkt húsnæði liggur
hins vegar ekki á lausu og er
harður slagur um hituna.
KEA kynnti á árinu fleiri bylt-
ingarkenndar breytingar. Þannig
stendur til að skipta rekstri félags-
ins upp í nokkur hlutafélög og er
stefnt að því að þeirri vinnu verði
lokið innan skamms. Núverandi
eignarhaldsmöguleikar hafa ekki
vakið mikinn áhuga Ijárfesta og
það er ein helsta skýring þess að
hlutafélagsskrefið er stigið. — BÞ
Meiri einkavæðing en áður hefur þekkst
Rikisstjórnin hefur einkavætt eða
hafið einkavæðingu á fleiri ríkis-
fyrirtækjum í ár en undanfarin ár.
Og fyrir þetta mikla einkavæðing-
arprógram var ríkisstjórnin verð-
launuð af Stöð 2, Viðskiptablað-
inu og DV á dögunum sem frum-
kvöðull ársins. Og framundan er
enn frekari sala á hlut ríkisins í
báðum ríkisbönkunum og allur
hlutur ríkisins í Fjárfestingar-
banka atvinnulífsins. Þá gætu
Landssími íslands hf., Áburðar-
verksmiðjan og jafnvel ÁTVR ver-
ið á sölulista innan skamms.
I mars var 54% hlutur ríkisins í
Fríhöfninni á Keflavíkurflugvelli
(Islenskur markaður) seldur og
var áætlað söluverð um 90 millj-
ónir króna, sem að nafnvirði var
aðeins 8 milljónir króna. I apríl
var svo 26,5% hlutur ríkisins í Is-
lenska járnblendiversmiðjunni
seldur. Hann var metin á 374
milljónir króna en fyrir hann
fengust um 900 milljónir króna.
Ríkið seldi líka hlut sinn í
Skýrsluvélum ríkisins á árinu.
Þá var hluti af eignarhluta rík-
isins í Fjárfestingarbanka at-
vinnulífsins seldur. Og rétt fyrir
fundahlé á Alþingi voru samþykkt
lög um að selja allan hlut rikisins
í bankanum, sem er að nafnvirði
um 3,3 milljarðar króna.
I haust voru seld 10% af hluta-
fé Landsbankans fyrir um það bil
einn milljarð króna. Og á dögun-
um gerðu um 90 þúsund manns
tilboð í 15% af hlutafé Búnaðar-
bakans sem boðin voru til sölu.
Þá var sl. mánudag skýrt frá því
að ríkið ætlaði að selja 15% af
hlut sínum í Islenskum aðalverk-
tökum og Landsbankinn 10% af
hlut sínum í fyrirtækinu. Þá Iýsti
Guðmundur Bjarnason landbún-
aðarráðherra því yfir að eftir að
skýrsla Ríkisendurskoðunar um
Stofnfisk var fengin sé ekkert þvf
til fyrirstöðu að selja fyrirtækið
sem ríkið er eini eigandinn að.
Gert er ráð fyrir að frekari sala
á fyrirtækjum og hlut ríkisins í
ríkisbönkunum haldi áfram á
komandi ári. - S.DÓR