Dagur - 23.01.1999, Qupperneq 5

X^MT-
LAUGARDAGUR 23. JANÚAR 1999 - 21
MENNINGARLÍFIÐ í LANDINU
Georg og Lenni eru i
sjónarmiðju og allt
veltur á túlkun þeirra
hlutverka og samspiii.
Lenni
í Loffkastalanum
Loftkastalinn:
MÝS OG MENN eftir John Steinbeck.
Þýðing:
Olafur Jóhann Sigurðsson.
Leikstjóri:
Guðjón Pedersen.
Leikmynd og búningar:
Vytautas Narbutas.
Lýsing:
Lárus Björnsson.
Tónlist/Ieikhljóð:
Egill Olafsson.
Frumsýnt 20. janúar.
Mýs og menn er eitt þeirra verka sem eru
samgróin manni. Harmsaga landbúnaðar-
verkamannanna og vinanna Georgs og
Lenna kom út á manni tárunum við út-
varpstækið í gamla daga þegar raddir
Þorsteins Ö. Stephensens og Lárusar
Pálssonar túlkuðu hana fyrir okkur. Sá
flutningur er áreiðanlega einn hátindur í
sögu útvarpsleiklistar í landinu. Sagan
sjálf er líka alkunn og hefur meðal annars
verið lesin í enskunámi í framhaldsskól-
um. Þýðing Ólafs Jóhanns Sigurðssonar
kom íyrst út 1943, - áratug síðar þýddi
hann leikritið og að lokum endurþýddi
hann söguna 1983. Þýðing Ólafs er vönd-
uð, kannski fullbókleg frá raunsæju sjón-
armiði, orðanotkun ekki í samræmi við
daglegt tal manna nú, en mér fannst hún
hæfa túlkuninni hér og anda sýningar-
innar vel. Hvað hefur gert Mýs og menn
svona lífseigt verk? Eg man hvað ég varð
undrandi þegar ég las í gamalli tímarits-
grein eftir íslenskan bókmenntafræðing
að Mýs og menn væri slæm bók.“
Kannski var átt við það að svona tilfinn-
ingasöm saga gæti ekki verið góð. En er
það ekki endanlega mælikvarði á gildi
sögu eða leiks hvort verkið lifír áfram í
Wtund þess sem les, heyrir eða sér? A
þann kvarða mælt er Mýs og menn alveg
áreiðanlega góð bók“.
Þjóðfélagslegi þátturiim
Um Loftkastalann hefur verið sagt að
hann geri einkum út á það sem er þekkt
fyrir og líklegt til að trekkja vel. Nokkuð
er hæft í því og sýningin á Músum og
mönnum styður kenninguna. Verkið er
frægt. Tvær af helstu leikstjörnum okkar
nú um stundir, Hilmir Snær Guðnason
og Jóhann Sigurðarson, eru fengnir til að
persónugera Georg og Lenna á sviðinu.
Leikstjórinn er sömuleiðis frægur af
frumlegum sýningum og leikmyndahönn-
uðurinn sóttur til Lithauen en þangað
leita sem kunnugt er íslenskir leikhús-
frömuðir þegar þeir vilja slá sér upp. Sýn-
ingin á Músum og mönnum er að mörgu
leyti góð. Leikmátinn er natúralfskur og í
honum er þessu viðkvæma verki sýnd
nærgætni sem það þarf á að halda. Hér
er þó meiri áhersla á hinn persónu-
bundna og Ijóðræna þátt verksins heldur
en hinn þjóðfélagslega þar sem birtast
eymdarkjör Iandlausra verkamanna á
kreppuárunum. Mýs og menn fjallar, eins
og við munum, að miklu leyti um drauma
þessa fólks um betra líf, barnalega
drauma sem brotna hastarlega á skerjum
veruleikans. Georg og Lenna dreymir um
litla býlið - og kanínurnar - og annað
fórnarlambanna, kona Curlleys, gengur
fram í órum um frægð í HoIIywood.
Þessu miðlar Ieikstjórinn í angurværum
tóni sýningarinnar, með áhrifahljóðum og
tregafullum tónum. Og hann leggur við
eins konar handanheimssælu sem mál-
verkið barnslega af einhyrningnum undir-
strikar. Einhyrningurinn táknar Krist , -
en ég sé ekki miklar forsendur fyrir trúar-
legri túlkun af þessu tagi í verkinu sjálfu,
- nema allir hamingjudraumar manna
teljist hafa trúarlegan undirstraum, sem
þeir reyndar hafa, rétt á litið. Hið jarð-
neska og yfirskilvitlega vegur hér salt.
Leikmyndin er nöturleg, köld og hörð í
samræmi við þann ytri heim sem verkið
lýsir, en það sem setur sérstakan svip á
hana er flak af þyrlu og það gegnir raunar
táknrænu hlutverki, verður ráðandi á
sviðinu í hinni viðkvæmu Iokasenu.
Óður til vináttuiuiar
Leikstjórinn hefur sem sagt tekið Mýs og
menn alvarlega og sýnt verkinu virðingu.
Hann hefur sagt, með réttu, að hann líti
á verkið fyrst og fremst sem óð til vinátt-
unnar. I samræmi við það eru þeir Georg
og Lenni í sjónarmiðju og allt veltur á
túlkun þeirra hlutverka og samspili. Þar
var reyndar ekki fullt jafnvægi á. Hilmir
Snær, svo hugþekkur sem hann jafnan er
á sviðinu og einnig hér, náði einhvern
veginn ekki að leika sannfærandi á til-
finningaskala Georgs. Hann Iék sorg
hans og viðkvæmni vel, en Georg er
einnig hörkutól, einbeittur og klókur, -
því miðlaði leikarinn síður. Aftur á móti
er Jóhann Sigurðarson afbragðsgóður í
hlutverki Lenna og á stundum náðu þeir
Hilmir Snær einkar góðum samleik. Jó-
hann er ekki einungis vegna líkamsburða
sjálfkjörinn í hlutverk þessa bernska
trölls, heldur ræður hann einnig yfir
þeirri tækni í limaburði og svipbrigðum
sem til þarf. Hann leikur ekki síður þög-
ull en í orðræðum, sýndi okkur hinn
ólánsama og hrekklausa Lenna á hóf-
stilltan og minnilegan hátt.
Af öðrum leikendum er sérstök ástæða
til að telja konu Curleys, Ingu Maríu
Valdimarsdóttur, eina kvenhlutverkið, það
er fallega Iagt upp af hálfu hennar og
leikstjórans, - konan sú er ekki einungis
ólukkufugl. Og ekki síður Guðmund
Ólafsson, Cabdy, næmleg túlkun, sérstak-
lega var hann góður þegar verið er að
Ijarlægja hinn kæra hund hans til að
skjóta hann. Skýra manngerð hins frum-
stæða og grófa Whit sýndi Kjartan Bjarg-
mundsson ljóslega og hlutverk svertingj-
ans Crooks var vel unnið í nokkuð stíl-
færðum leik Sigurþórs A. Heimissonar.
Ótaldir eru Helgi Björnsson (Slim),
Þröstur Guðbjartsson (Bústjórinn), Atli
Rafn Sigurðsson (Curley, nokkuð furðu-
leg fígúra, annars eru búningar góðir) og
Sveinn Geirsson (Karlson) en leikur
þeirra sætir ekki tíðindum.
Þótt undarlegt sé hefur þetta verk víst
ekki komið á svið at\ánnuleikhúss í
Reykjavík frá þ\i í Iðnó fyrir hálfum
fimmta áratug. Það var því tímabært að
láta á það reyna fyrir nýrri kynslóð. Eg
hygg að það sannist að Mýs og menn sé
vel lifandi og verði áfram. Sýningin er þ\i
vissulega verð leikhúsfarar, þótt ekki væri
nema til að sjá Lenna.
m
RatUbíií
U3£jri*W»
Sirrö'cn
Sljértati*
13
Hátíðin næstum búin
Kvikmyndahátíð Reykjavíkur lýkur á
sunnudaginn. I dag kl. 17 í Regnbogan-
um heldur Denis Nyback, kvikmynda-
sagnfræðingur, fyrirlestur um DaDa og
súrrealisma í Hollywoodmyndum 4. ára-
tugarins. En kvikmyndasýningar hátíðar-
innar um helgina verða þessar:
REGNBOGINN: Idioteme, The
Dinner Game, La Vita é Bella,
Brandon Teena Story, Gabbeh, Funny
Games, The Dinner Game.
BÍÓBORGIN: Eve’s Bayou, The
Butcher Boy.
STJÖRNUBÍÓ: The Ugly.
HASKÓLABÍÓ: Festen, Welcome to
the DoIIhouse.
Idioteme
Dogmamynd
Lars von Trier
er um hóp
úngs fólks sem
ákveður að
kanna sinn
innri eðjóta.
Þetta er ferðalag sem tekur á og á stund-
um erfitt að sjá hvar mörkin liggja.
The Dinner Game
Franska
myndin
Le Diner
des cons
segir frá
hópi
manna
sem hitt-
ist á
hverju
miðviku-
dagskvöldi til að éta saman en sú kvöð
hvílir á gestunum að allir verða að taka
með sér einn fá\ita. Undir borðhaidinu
skemmta menn sér við að hlusta á hug-
myndir og tal fávitanna en í lok máls-
verðar er ævinlega valinn fáviti kvölds-
ins. Dag einn er Pierre sannfærður um
að vera með öruggan sigurvegara í hönd-
unum en svo gengur allt úr skorðum...
Árið 1962
heldur Batiste
fjölskyldan
mikla veislu. I
veislunni
kemst hin 10
ára gamla Eva
að því að faðir
hennar sækir
ástir til fleiri
kvenna en eig-
inkonunnar
einnar. Þegar
Eva uppgötvar
einnig haft í
frammi kynferðislega tilburði við eldri
systur hennar ákveður hún að svona
maður eigi ekki skilið að Iifa lengur...
Eve’s Bayou
að faðir hennar hefur
The Ugly
Nýsjálenska
myndin, The
Ugly, þykir
með afbrigð-
um ofbeldis-
full enda gef-
ur viðfangs-
efnið tilefni
til.
Fjöldamorð-
ingi hefur
verið lokaður
inni á geð-
veikrahæli í fimm ár og talinn vanhæfur
til að gangast undir réttarhöld. Þá er sál-
fræðingur, kvenmaður, fenginn til að
koma og meta geðrænt ástand
fjöldamorðingjans sem hefur verið að
halda þ\a fram að hann sé nú orðinn
heill á geði. Þegar sálfræðingurinn fer að
grafast fyrir um orð hans og fortíð kem-
ur ýmislegt í ljós.