Dagur - 23.01.1999, Qupperneq 7

LAUGARDAGUR 23. JANÚAR 1999 - 23
Thypr
Fangelsid í Kópavogl er tvílyft einbýlishús með vírnetsgirðingu umhverfis 200 fermetra garð og Haukur Már Haraldsson, faðir stúlkunnar sem var
dæmd í átta ára fangelsi fyrir að bera kókaín frá Úrúgvæ til Kaupmannahafnar í hittifyrra, telur að það sé að ýmsu leyti óhentugt sem fangelsi. Ein-
býlishús eru lítil og „eðli málsins samkvæmt þurfa fangar að vera í fangelsinu allan sólarhringinn allt árið um kring, “ segir hann. „Stærðin á húsinu og
aðstaðan er slík að þetta verður mjög þrúgandi" og ekkert við að vera. mynd: gva
einu ári frá uppkvaðningu
dómsins án tillits til varð-
haldslengdar og eiga þá kost á
leyfi í einn dag á þriggja mán-
aða fresti. Dóttir Hauks Más
hefur tvisvar fengið dagsleyfi,
fyrst í október
sl. Aður en til
þess kom var
ítrekað reynt
að fá heimild
til „stutts leyf-
is utan fang-
elsis“ eins og
það heitir, en
löngum án ár-
angurs. En í
endaðan júlí á
síðasta ári
fékk hún svo
upphringingu
frá yfirmanni
fangelsa á
höfuðborgar-
svæðinu og
var hvött til
að að sækja
um dagsleyfi
og óska eftir
svari fyrir
miðjan ágúst,
áður en yfir-
maðurinn færi í sumarleyfi.
Þar sem þessi skilaboð komu
að fyrra bragði frá þessum
manni taldi stúlkan að aðeins
væri um formsatriði að ræða
og foreldrar hennar frestuðu
ferðalagi í þeirri von að hún
kæmist skyndilega í frí. Svarið
barst ekki fyrr en eftir miðjan
ágúst og þá kom annað á dag-
inn. Hún fékk neitun.
„Þetta gerði mig gjörsam-
lega æfan. Frííð átti að koma
til móts við þörf hennar fyrir
slíkt leyfi vegna þess að
mönnum þótti lengdin á
fangavistinni slík að það væri í
raun og veru ekki rétt að fara
eftir bókstafnum hundrað pró-
sent af því að hún fékk
óvanalega langan dóm,“ út-
skýrir Haukur. Stelpan fór illa
út úr þessu.
„Þetta fékk ofboðslega mik-
ið á hana. Hún fór til dæmis
ekki í nám í
upphafi síð-
ustu annar
vegna þessa.
Þegar hún svo
hringdi í þann
sem hafði
hvatt hana til
að sækja um
Ieyfið og
spurði hann
um þetta varð
hann mjög
vandræðaleg-
ur og sagðist
ekki skilja
þessa neitun
vegna þess að
hann hefði
verið beðinn
um það af yf-
irmanni hjá
Fangelsis-
málastofnun
að hvetja
stúlkuna til að
sækja um leyfið. Eg kærði
þessa framkomu til ráðuneytis
og ráðherra og upp úr þessu
var fangelsismálastjóri settur í
önnur verkefni og nýr maður í
embættið, hvort sem það var
nú vegna þessa eða einhvers
annars. En þetta var svo of-
boðslega ruddalegt gagnvart
fólki sem er lokað inni. Þetta
var slíkt kjaftshögg að ég ætla
ekki að lýsa því og það tók
sinn tíma að vinna úr því.“
Eftir alla umræðuna síðustu
misseri hefur einhver hreyfing
komist á málin, að mati
Hauks, en heldur gengur
hægt og nú virðist allt stopp.
„Það kom arkitekt upp í fang-
elsi og fór að teikna og taka
út. Það átti bersýnilega að fara
að gera eitthvað en svo bara
allt í einu stoppaði það og það
er ekkert að gerast í dag,“ seg-
ir hann.
Byrja strax
Haukur telur að lögin um
fangavist séu að ýmsu leyti já-
kvæð og góð en því miður hafj
verið sett reglugerð til að
vinna eftir sem hafi hamlandi
áhrif og dragi úr því jákvæða í
lögunum frekar enað vinna
betur úr því. Þannig sé til
dæmis ákvæðið í reglugerð-
inni um að eitt ár skuli líða frá
uppkvaðningu
dóms án tillits
til varðhalds,
ekki í lögun-
um. Þetta seg-
ir hann að sé
„ofboðslega
langur tími, í
tilfelli dóttur
minnar tvö ár.
I reglugerðinni
segir líka að
fangi eigi
möguleika á
að fara í nám
þegar sex
mánuðir eru
eftir af fanga-
vistinni í stað
þess að hefja
námið eða
vinnuna strax
og fangavist
hefst, eins og
gert er t.d. í
Danmörku."
8x4 bannaðiu'
Um síðustu helgi kom fram í
Degi hve furðulegar og
ómarkvissar reglur eru gild-
andi á Litla Hrauni. Haukur
bendir á að í Kópavogi séu
líka skrítnar reglur. Þannig er
t.d. bannað að færa fanga
svitalyktareyði af tegundinni
8x4 af því að einhvern tímann
drakk einn fanganna svitalykt-
areyðinn sinn af gerðinni 8x4.
„Einhverjir hefðu haldið að
það væri næg refsing fyrir
fangagreyið að svolgra þessum
óþverra í sig en það var ber-
sýnilega ekki nóg,“ segir
Haukur Már og bætir við:
„Hins vegar er leyfilegt að
koma með allar aðrar tegundir
af undirhandasvitalyktareyði í
fangelsið, jafnt í fljótandi
formi sem föstu.“
Og hann kann annað dæmi
um furðulega
reglu:
„Fyrir
nokkrum
árum fóru
fangar í
Kópavogs-
fangelsinu
gjarnan í
sundlaug
bæjarins í
íylgd fanga-
varða. Þetta
líkaði þeim
mjög vel. Svo
reyndi ein-
hvern tíma
einn fang-
anna að
strjúka í
svona sund-
laugarferð og
þá voru við-
brögðin þau
að banna
sundlaugarferðir. I stað þess
að refsa fanganum sem braut
af sér var öllum föngum refs-
að og enn þann dag í dag er
verið að refsa þeim sem þarna
sitja inni því að sundlaugar-
ferðir hafa ekki verið leyfðar
síðan."
Bannað eraðfæra
fanga svitalyktareyði
aftegundinni 8x4 af
þvíað einhvem tím-
ann drakk einnfang-
anna svitalyktareyði
afþessarigerð. „Ein-
hverjirhefðu haldið að
það væri næg refsing
fyrirfangagreyið að
svolgra þessum
óþverraísig.“
Vinnan ífangelsinu
krefst einskis og gerir
engar kröfur tilfólks,
hvorki líkamlega né
andlega, „sem erstór-
hættulegt í þessu um-
hverfi, “ segirHaukur
Már. „Að öðm leyti er
ekkert við að vera ann-
að en að hangsa. “
AðbúnaðuríDan-
mörkuog áíshndi
Eilífur samanburður er í gangi meðal
fanganna íKópavogi við Litla-Hraun og
Kvítabryggju og telja konumaríKópa-
vogi að halli verulega á þærí saman-
burðinum. VerkefniJyrirJafnréttisráð?
Hér kemur samanburður áfangelsinu í
Kópavogi og í Danmörku þarsem Valdís
Ósk Hauksdóttirvarí gæsluvarðhaldi í
fyrra og erhann byggður ápunktum frá
Hauki.
• Lokað kvennafangelsi þó einnig
séu vistaðir karlmenn undir 23 ára
aldri. Pláss fyrir tæplega 100 fanga.
Yfirmenn fangelsisins ræddu við Val-
dísi strax við komuna og kynntu henni
staðhætti og reglur. Sálfræðingur
ræddi við fanga við komuna í fangelsið
og svo einu sinni í viku og eftir þörf-
um. Sama gilti um félagsfræðinga.
Fangar eru hvattir til náms og þeir
þannig búnir undir lífið utan fangels-
isins. Kennari kom til Valdísar og hún
fékk að helja nám í dönsku þó að próf
væru hafin og svigrúm ekki mikið.
Reynt að mæta séróskum. Föngunum
gefst kostur á listnámi, teikningu, mál-
un og sjálfsnámi og fá þeir greitt eins
og um vinnu sé að ræða.
Reglugerð er notuð til að draga sem
mest úr þeim möguleikum sem jákvæðar
lagagreinar veita. Eftir iæpt ár fékkst sál-
fræðingur eftir ítrekaðan eftirrekstur. Fé-
lagsfræðingur hefur ekki sést.
• Margs konar vinna er í boði, að
mála, slá gras, sinna viðhaldi og hugsa
um hænsnabú. Á málmiðnaðarverk-
stæði eru framleiddir gripir til sölu og
þar fá fangarnir að vera iðnnemar. Á
húsgagnaverkstæði eru framleidd hús-
gögn og tréleikföng sem seld eru víða
um Iand. Saumastofa framleiðir dúka
og gluggatjöld. Margs konar pökkun-
arvinna er í boði, til dæmis við að
pakka hjólbörðum og eldhúsáhöldum.
Pökkun á stuttermabolum, timaritum,
blöðrum og kortum í plastpoka þegar
vinnu er á annað borð að fá. Sams konar
vinna og í varðhaldsfangelsum t Dan-
mörku og eingöngu ætluð til þess að
dreifa huganum.
• Hver álma hefur sinn garð þar sem
hægt er að vera úti allan daginn. Þar
er grill, stórt sameiginlegt útivistar-
svæði með fótboltavelli, blakvelli,
körfuboltavelli og trampolíni. Hlaupa-
tímar og keppni. til dæmis milli fanga
og fangavarða. I íþróttasal er hægt að
spila tennis, badminton, vera á hjóla-
skautum, læra hnefaleika, iðka knatt-
spymu og körfubolta.
150 fermetra garður að húsabaki. Ein
körfuboltakarfa en vandræði með körfu-
bolta. Inni er gamalt þrekhjól og lyftinga-
bekkur í litlu kjallaraherbergi.
• Helgarleyfi eftir að hluti dóms hef-
ur verið afplánaður til að venja fanga
við lífíð utan múranna. Sérstakt úti-
vistarleyfí fæst ef fangi þarf að sinna
nauðsynlegum erindum.
Veitt er dagsleyfi þegar ár er liðið frá
uppkvaðningu dóms án tillits til varð-
haldslengdar. Spuming með leyfi til að
sinna nauðsynlegum erindum.
• Leyfilegt að koma með mat og
neysluvörur til fanga í heimsóknartím-
um sé þess neytt meðan á heimsókn
stendur. Fanginn má ekki fara með
neitt af því í klefa sinn. Hann getur
valið milli þess að elda sjálfur eða
snæða í mötuneytinu. Hann fær mat-
arpeninga og getur keypt hráefni í
verslun í fangelsinu.
Aðeins má koma með peninga og sígar-
ettur þó að auðvelt eigi að vera að smygla
ftkni- og eiturlyfjum í slíku. Fangamir fá
matarbakka frá Múlakafft og þeim er
bannað að elda sjálfum. I sjoppunni fást
þrjár tegundir af súkkulaði, appelstn, kók
og (létt)popp.