Dagur - 15.07.1999, Blaðsíða 8

8 - FIM M TÍIDAGUH 1 S . J V L í 19 9 9
LKgttr
FIMMTUDAGUR 1S. JÚLÍ 1999 - 9
FRÉTTA SKÝRING
Gcymdur grænn bankastjórastóll
FRIÐRIK ÞÓR
GUÐMUNDS-
SON
SKRIFAR
Seðlabaiikastjórastóll
í eigu Framsóknar-
flokksius hefur staðið
auður í þrettáu máu-
uði. Hætt var við að
fækka bankastjórum
og hermt er að HaUdór
Guðhjamasou fái
græna stóUun. And-
staðau gegu ráðagerð-
fuui fer vaxaudi, jafn-
vel innan Framsóknar-
flokksins.
I Seðlabankanum ríkir nú sú
óvenjulega staða, að það hefur
vantað einn bankastjóra uppá að
Iögum sé fullnægt, þeir hafa verið
tveir í rúmt ár eftir að Steingrím-
ur Hermannsson lét af störfum í
júní í fyrra. Það einkennilega við
þessa stöðu er að það virðist ekki
bitna á rekstri bankans á nokkurn
hátt að Steingrímur hafi hætt og
enginn sest í stólinn hans. Sem
aftur hefur ýtt undir þá kenningu
að öldungis nóg sé að hafa einn
Seðlabankastjóra frá og með þeim
tíma að ráðningartími núverandi
bankastjóra rennur út eða þegar
Birgir Isleifur Gunnarsson lætur
af störfum, en hann er nú 63 ára
að aldri.
Seðlabankinn hefur um árabil
verið umdeild stofnun og stjórn-
arherrar þar oft fengið yfir sig
harða gagnrýni og háðsglósur. A
stundum hefur Seðlabankinn ver-
ið kallaður Lífsnautnamusterið
við Arnarhól og því haldið fram að
lífið þar snúist að minnsta kosti
jafn mikið um söfn, skógrækt,
sumarhús í keyptum dal og
heilsurækt og um efnahagsmál.
Einnig hefur verið sagt að eina
raunverulega efnahagsmál Seðla-
bankans sé að prenta seðla og slá
mynt í stað þeirra peninga sem
úreldast. Slíkar fullyrðingar eru
að sjálfsögðu einfaldar alhæfing-
ar, en fara vel með staðhæfing-
unni um að nóg sé að hafa einn
Seðlabankastjóra. Og landsstjórn-
endur hafa vissulega skoðað vel
þann möguleika að fækka banka-
stjórunum.
Það gerðu núverandi stjórnar-
herrar fyrir tveimur árum. Frum-
varp var smíðað og er til, en horf-
ið var frá ráðagerðinni. A síðasta
ári spurði Agúst Einarsson, Finn
Ingólfsson, bankamálaráðherra,
að því hvort hann teldi ekki tíma-
bært að fækka Seðlabankastjórum
í tilefni af brotthvarfi Steingríms
Hermannssonar og þá sagði Finn-
ur:
Finnur á móti lækkun
„Þrátt fyrir að verkefni Seðla-
bankans séu eitthvað að minnka
tel ég ekki fært að fækka banka-
stjórum vegna þess að ég tel að
það séu næg verkefni eftir fyrir þá
þrjá bankastjóra sem þarna verða
að störfum og ég tala ekki um
þegar mikill verkmaður er að yfir-
gefa seðlabankastjórastólinn...
mun ég ekki styðja tillögu sem
Sumir draga i efa að þörf sé á þremur Seðlabankastjórum, t.d. sé aðeins einn í Bandaríkjunum og Bretlandi. Aðrir telja efnahagsmál lands og heims svo margþætt að ekki veiti af þremur bankastjórum.
Að óbreyttu finnur Finnur mann í auða stólinn og í kjölfarið flyst Seðlabankinn undir regnhlíf forsætisráðuneytisins.
fram kæmi um það að fækka
bankastjórum Seðlabankans frá
því sem nú er... Hins vegar kemur
að því að seðlabankalögin eins og
önnur lög sem hafa verið í sí-
felldri endurskoðun um fjár-
magnsmarkaði munu verða tekin
til endurskoðunar en engin
ástæða er til þess að vera með
vangaveltur um það á þessari
stundu til hvaða niðurstöðu sú
endurskoðun mun leiða... og ég
tel eðlilegt að innan tíðar verði
farið að huga að því með nefndar-
starfi hvort ekki sé rétt að taka
ákveðna hluti og fram fari heild-
arendurskoðun á Iögunum um
Seðlabanka Islands.“
Enn bólar ekkert á endurskoð-
uninni og stjórnarherrarnir hafa
ekki frekar en forverar þeirra
staðið upp úr þeim fasa sem þessi
stólamál hafa verið í; Seðlabanka-
stjórar eru flokkspólitískt skipaðir
og gjarnan eru þeir svokallaðir
„uppgjafapólitíkusar". Þessa stað-
reynd kallaði Jón Baldvin Hanni-
balsson eitt sinn „hreint
glapræði", en fékk engu um breytt
í ráðherratíð sinni.
Seðlabankinn varð til „sem
skúffa í Landsbankanum" árið
1957 og þá stýrðu bankanum Vil-
hjálmur Þór, framsóknarmaður og
Jón G. Maríusson, sem var „sér á
kvisti" og óflokksbundinn, en
sagður hallur undir Sjálfstæðis-
flokkinn (sat í bæjarstjórn Jsa-
fjarðar 1928-30 fyrir hægri-
menn). Þeir komu báðir frá
Landsbankanum. Bankinn varð
þó til í núverandi mynd með Iög-
um árið 1961 og þá bættist Jó-
hannes Nordal í bópinn og var
hann sagður framlag Alþýðu-
flokksins.
Vilhjálmur Þór hætti 1964 og
við af honum tók Sigtryggur
Klemenzson, miðstjórnarmaður
úr Framsóknarflokknum. Það
framsóknarsæti Iosnaði 1971 og í
það settist Svanbjörn Frímanns-
son, einnig með grænt flokksskír-
teini. Hann sat í tvö ár en þá riðl-
aðist jafnvægið með sögulegri
undantekningu þegar sósíalistinn
Guðmundur Hjartarson settist í
stólinn sem merktur var Fram-
sóknarflokknum. Það leiðréttist
ekki fyrr en árið 1984 að Tómas
Arnason settist í stólinn. Stein-
grímur Hermannsson fékk stólinn
1994 en lét hann af hendi f júní
1998. Það pláss hefur enn ekki
verið fyllt þrettán mánuðum sfðar.
F.inn fagmaður og tveir
pólitíkusar
Stóll Jóns G. Maríassonar Iosnaði
1967 og í hann settist Davíð
Olafsson, viðurkenndur sjálfstæð-
ismaður. Geir Hallgrímsson, fv.
formaður Sjálfstæðisflokksins,
tók við af honum 1986 og frá
1991 hefur setið í þessum stól
Birgir ísleifur Gunnarsson, fyrr-
um borgarstjóri, þingmaður og
ráðherra flokksins.
Hvað þriðja stólinn varðar er
erfiðara að segja til um pólitíska
stimpilinn. Jóhannes Nordal var
uppástunga Alþýðuflokksins, en
síðar ríldu vinstri menn miklu
frekar telja Jóhannes til sjálfstæð-
ismanna. Hitt er annað mál að
þegar Jóhannes hætti 1993 settist
í stólinn kratinn Jón Sigurðsson.
Hann staldraði þó stutt við og
1994 settist í stólinn Eiríkur
Guðnason, sem lengi hafði starf-
að í Seðlabankanum sem hag-
fræðingur og síðan aðstoðar-
bankastjóri. Hans skipan er al-
mennt talin fagleg frekar en póli-
tísk. Og kannski á við sú fullyrð-
ing eins viðmælanda blaðsins, að
um langt árabil hafi þess verið
gætt að „ávallt sé einn fagmaður
við hlið uppgjafapólitíkusanna
tveggja" og átti þá við Jóhannes,
Jón og nú Eirík.
Finnur Ingólfsson, bankamálaráð-
herra: „Ég tel að það séu næg
verkefni eftir fyrir þrjá bankastjóra...
mun ég ekki styðja tillögu sem
fram kæmi um það að fækka
bankastjórum Seðlabankans frá því
sem nú er.“
En það er sem sagt Framsókn-
arflokkurinn sem „á“ lausa stólinn
sem Finns er að fylla í. Lengi hef-
ur verið altalað að ástæða þess að
ekki hafi verið skipað í stólinn svo
mánuðum skiptir, sé sú, að stóll-
inn hafi verið frátekinn fyrir Hall-
dór Guðbjarnason og fullyrða
sumir heimildarmanna blaðsins
að Halldór hafi Ioforð frá Finni
uppi í erminni. Finnur hafi lofað
Halldóri þessu þegar Halldór sté
upp úr stól Landsbankastjóra.
Síðan hafi menn einfaldlega verið
að bíða eftir niðurstöðunum í
rannsókn Landsbanka- og Lindar-
mála. Nú sé niðurstaðan ljós,
Halldór sagður með hreinan
skjöld og því ekkert því til fyrir-
stöðu að auglýsa stöðuna og skipa
Halldór.
En tíminn læknar ekki alltaf öll
mein og nú herma fregnir að and-
stöðu við skipan Halldórs, sé ekki
bara að finna meðal pólitískra
andstæðinga, heldur einnig innan
Framsóknarflokksins. Þar er nú
verið að ræða aðra möguleika og
tvö nöfn nefnd til sögunnar; dr.
Amar Bjarnason og Leó Löve.
Finnur Ingólfsson, bankamála-
ráðherra, er síðan í þeirri stöðu að
verða að fylla upp f éýðuna áður
en stjórnarsamþykkt sú tekur
gildi, sem hljóðar uppá að Seðla-
bankinn færist undir forsætis-
ráðuneytið (Davíð Oddsson), en
að í staðinn komi Byggðastofnun.
Jóhanna: Fullknminn
dónaskapur
Asta R. Jóhannesdóttir, þingmað-
ur Samfylkingarinnar, flutti á síð-
asta þingi (fyrir sumarþing) frum-
varp til laga um Seðlabankann,
sem gerði ráð fyrir fækkun banka-
stjóranna í einn, en frumvarpið
náði ekki fram að ganga og um
Ásta R. Jóhannesdóttir, þingmaður:
„Það hlýtur líka að vera fjarstæða
að hér á landi þurfi fleiri en einn
bankastjóra til þess að stýra dag-
legum rekstri Seðlabankans og má
til samanburðar nefna að í Banda-
ríkjunum og í Bretlandi nægir einn
bankastjóri til þess að stýra marg-
falt umfangsmeiri rekstri."
það varð aðeins örstutt umræða
að bankamálaráðherra fjarstödd-
um og tók enginn stjórnarþing-
manna til máls. I greinargerð mef
frumvarpinu sagði Ásta meðal
annars:
„Stóll bankastjóra við Seðla-
banka Islands hefur nú verið laus
um margra mánaða skeið án þess
að staðan hafi verið auglýst, enda
hefur rekstur bankans síður en
svo gengið verr þótt eigi sé fyllt
lögmælt tala bankastjóra. Það
hlýtur líka að vera fjarstæða að
hér á Iandi þurfi fleiri en einn
bankastjóra til þess að stýra dag-
legum rekstri Seðlabankans og má
til samanburðar nefna að í Banda-
ríkjunum og í Bretlandi nægir
einn bankastjóri til þess að stýra
margfalt umfangsmeiri rekstri. Því
er hér lagt til að sú staða sem nú
er laus verði ekki fyllt og fækkað
verði um einn bankastjóra þegar
skipunartími seðlabankastjóra
rennur næst út, en þeir eru nú
skipaðir til fimm ára eins og kunn-
ugt er.“
Jóhanna Sigurðardóttir tjáði sig
á dögunum um meinta ákvörðun
um að skipa Halldór Guðbjarna-
son í stöðu Seðlabankastjóra og
fann henni allt til foráttu. I sam-
tali við Dag segir Jóhanna að það
eigi að stefna að því að fækka
bankastjórunum, en ekki fjölga.
„Eg satt að segja hélt að það
væri stefnan sem uppi væri og vísa
ég til Landsbankans í þeim efn-
um. En það er reglan frekar en
undantekningin að Framsóknar-
flokkurinn og Sjálfstæðisflokkur-
inn skipti á milli sín toppembætt-
unum í þjóðfélaginu. Eg skal ekki
fullyrða hvort ráðherra sé búinn
að taka ákvörðunina um Halldór,
en það hefur gerst áður að ákvörð-
un hafi verið tekin burt séð frá
auglýsingum og umsóknum. Sem
er fullkominn dónaskapur gagn-
vart þeim sem hugsa sér að sækja
um slíkar stöður," segir Jóhanna.
Framsóknarmaöur mun
standa sig vcl
Davíð Aðalsteinsson, bóndi að
Arnbjargarlæk og fyrrum þing-
maður, er fulltrúi Framsóknar-
flokksins í bankaráði Seðlabank-
ans og hann segir aðspurður að
lög geri ráð fýrir þremur banka-
stjórum og að hann telji fulla þörf
á þeim fiölda.
„Það getur vel komið til greina
að breyta lögunum hvað þetta
snertir, ef skoðun á málinu leiðir
slíkt í Ijós. Málið var skoðað, en
frumvarp í þessa veru hefur ekki
komist áfram. Það má segja að
stærri peningastofnanir Hafi ein-
faldari stjórnkerfi, en stjórnun
bankans hefur gengið alveg ágæt-
lega með þessari þrískiptingu.
Þarna hafa verið góðir menn,
þrautreyndir á sviðum sem hafa
gagnast þessu mjög vel, mjög
kunnugir í völundarhúsi stjórn-
sýslunnar og stjómkerfisins. Ollu
má breyta, en á meðan em lögin
óbreytt og ráð fyrir því gert að
þriðji bankastjórinn bætist við."
Davíð segir að það sé viðskipta-
ráðherra sem hafi allan veg og
vanda í málinu og að engar form-
legar meldingar hafí verið milli
ráðherra og bankaráðs um þetta
mál. „Hins vegar tölum við við-
skiptaráðherra saman. En það er
ekki allt borið á torg. Eg gef ekk-
ert út á vangaveltur um að stóllinn
sé frátekinn og að hann sé eign
Framsóknarflokksins. Það er
vissulega ákveðin hefð í gangi í
þessum málum, þarna voru
Tómas Árnason og síðan Stein-
grímur Hermannsson og þeir
stóðu sig vel. Sem segir mér að ef
það ræðst í þetta framsóknarmað-
ur þá muni hann standa sig vel!
Eg mun gera mitt til að hann geri
það! En almennt talað þá ræður
enginn við umræðu í opnu þjóðfé-
lagi. Fólk má ræða og skrifa um
hvað sem er. Það getur vel verið að
þeir sem ráða taki á endanum eitt-
hvert tillit til þess sem rætt er, en
það verður bara að fá að koma í
Ijós," segir Davíð Aðalsteinsson.
Einn er sá maður sem hefur far-
ið heilan hring í pólitískri úthlut-
un á toppstöðum; Sverrir Her-
mannsson, sem var þingmaður og
ráðherra, en var síðan skipaður
Landsbankastjóri, þar til hann
neyddist ásamt kollegum sínum til
að segja af sér á síðasta ári. hvað
finnst Sverri um umræðuna um
Seðlabankastjórastól Framsóknar-
flokksins?
Stjónunálamcim ekki
óalandi og óferjandi
„Það getur vel verið að það verði
framtíðin að einn bankastjóri sé
yfir Seðlabankanum, en ég tel það
ekki tímabært núna. Þetta er
margþætt starf og ég sé ekki að
rök séu fyrir fækkun nú. Sérhæf-
ing verður æ meiri í þjóðfélaginu
og í fjármálum lands og heims eru
verkefnin orðin geysilega viðamik-
il og þess vegna held ég að veiti
ekki af þremur mönnum uppi í
Seðlabanka. Annað mál er hvort
menn vilji beina þessu meira inn á
þær brautir að hér sé um algjör-
lega faglegt mat að tefla við ráðn-
ingar."
Sverrir telur ljóst að í gangi sé
valdabarátta milli embættismanna
og stjórnmálamanna. „Embættis-
mannaliðið er alltaf að sækja á og
hefur sótt svo á að ráðuneytaemb-
ættismannalýðurinn og fram-
kvæmdavaldið hafa gjörsamlega
gengið yfir Alþingi. Það þarf að
snarsnúa þessu við og gera Alþingi
að köngulónni í vefnum á ný, en
ekki afgreiðslustofnun. Við höfum
ekki lengur þingbundna stjórn
heldur stjórnbundið þing."
Sverrir gefur ekki mikið fyrir
umræðuna um að uppgjafapóli-
tíkusar veljist í þetta. „Við höfum
það kerfi, að fólk velur menn til
pólitískrar forystu í landinu og það
er okkar lýðræðisfyrirkomulag. Að
sömu menn eigi, vegna reynslu
sinnar í pólitík, að teljast óalandi
og ófeijandi til að gegna þýðingar-
mestu störfum í þjóðfélaginu er
með ólíkindum," segir Sverrir.
Þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir
tókst ekki að ná tali af Finni Ing-
ólfssyni vegna þéssarar greinar, né
heldur af Halldóri Ásgrímssyni,
formanni Framsóknarflokksins,
eða Davíð Oddssyni, forsætisráð-
herra.
Allar þrær fullar á Eskifirði.
Eskifj ardarhöfn
dýpsta höfnin
Eskiljarðarhöfn er orðin dýpsta
höfn landsins, en 10 metra dýpi
er við nýtt 120 metra stálþil, sem
þar er nýlokið við að reka niður.
Eftir á að fylla að þilinu og ganga
frá þekju, en þessi hluti hafnar-
innar verður formlega tekinn í
notkun á haustmánuðum. Þar
með geta stærstu nótaskipin með
mestu djúpristuna auðveldlega
lagst þar að með fullfermi, sem
og stór skemmtiferðaskip, en von-
ir standa til að þessi framkvæmd
muni laða stór skemmtiferðaskip
til Eskifjarðar.
Allar þrær eru nú fullar hjá
Hraðfrystihúsi Eskiljarðar. Miklu
er landað af kolmunna þar til
bræðslu og svo hafa færeyskir
síldarbátar landað þar afla, sem
fengist hefur í íslensku fiskveiði-
Iögsögunni. Færeyingar eiga enn
töluvert óveitt af sínum kvóta úr
norsk-íslenska síldarstofninum,
andstætt Islendingum, sem veitt
hafa allan sinn kvóta meðan fitu-
prósenta síldarinnar var Iægri og
síldin þar með verðminni.
Eitt stærsta nótaskip flotans,
Hólmaborg, sem er í eigu Hrað-
frystihúss Eskiíjarðar, er í véla-
skiptum í Danmörku, en í skipið
verður sett 7500 ha vél, sem ger-
ir það mun hæfara til kolmunna-
veiða en verið hefur. Einnig verð-
ur skipt um skrúfu sem og tog- og
flottrollsvindur skipsins og kosta
þessar breytingar allt að 300
milljónir króna. Hólmaborgin er
væntanleg til Eskifjarðar um 20.
júlí nk. — GG
Stórlækkun hjá
Orkubúi Vestfjarða
Rafmagn til húshitiui
ar er 28% ódýrara hjá
Rafveitu Akureyrar en
hjá RARIK og 25%
ódýrara en hjá Orku-
húi Vestfjarða. Vegna
niðurgreiðslna er raf-
magn til húshitunar
30% ódýrara hjá
RARIK en á Akureyri
og 36% ódýrara á Vest-
íjörðum en á Akureyri.
Oðru hvetju gjósa upp umræður
um að réttast væri að sameina
Orkubú Vestíjarða, Landsvirkjun
eða Rafmagnsveitur ríkisins, og
einnig eru margir þeirrar skoðunar
að á Islandi ætti aðeins að vera
starfrækt eitt orkuframleiðslu- og
orkusölufyrirtæki, Islandsveita,
e’ a eitthvað í þeim dúr. Þessi um-
ræða snertir einnig oft ýmsar bæj-
arveitur, s.s. Rafveitu Hafnarljarð-
ar og Rafveitu Akureyrar.
Sé hins vegar skoðuð þróun
gjaldskrár Orkuveitu Vestíjarða
annars vegar og Landsvirkjunar
hins vegar, hljóta þær raddir að
Iækka. Almennur taxti Orkuveit-
unnar hefur lækkað um 0,7% á
síðustu liðlega 10 árum meðan
gjaldskrá Landsvirkjunar hefur
hækkað um 39,4% á sama tíma.
Afltaxti Orkuveitunnar hefur hins
vegar hækkað um 17,6% og hús-
hitunartaxti um 27,2% en síðast-
nefndu hækkuninni hefur að
mestu verið mætt um auknum
niðurgreiðslum úr ríkissjóði. Al-
mennur taxti Orkubús Vestfjarða
er 17% lægri en hjá RARIK en 2%
hærri en hjá Orkuveitu Reykjavík-
ur. Afltaxti Orkubús Vestfjarða er
21% Iægri en hjá RARIK og 9%
lægri en hjá Orkuveitu Reykjavík-
ur. Húshitunartaxti Orkubúsins er
8% lægri en hjá RARIK en 40%
hærri en hjá Orkuveitu Reykjavík-
ur.
Rafmagn fyrir heimili, iðnað,
verslanir, skrifstofur, skóla og alla
almenna notkun er um 25% ódýr-
ari á Akureyri en hjá RARIK.
Gjaldskrá fyrir heimili og fyrirtæki
er 5,43 krónur lyrir kWh hjá Raf-
veitu Akureyrar auk 2.495 króna
fastagjalds en 7,03 krónur fyrir
kWh hjá RARIK auk 4.130 króna
fastagjalds. Húshitun hjá Rafveitu
Akureyrar með 29.000 kWh notk-
un á ári kostar 95.959 krónur en
132.820 krónur hjá RARIK. Nið-
urgreiðslur á húshitun til við-
skiptavina RARIK nema hins veg-
ar 2,26 kr./kWh þannig að notk-
unin kostar 67.570 krónur sem er
28.389 krónum lægri en hjá Raf-
veitu Akureyrar. Rafmagn til hús-
hitunar er því um 28% ódýrara á
Akureyri en hjá RARIK, en vegna
niðurgreiðslna er rafmagn til hús-
hitunar um 30% ódýrara hjá
RARIK en á Akureyri. Heitt vatn
til húshitunar er einnig niðurgreitt
hjá RARIK.
Ef borin er saman verðskrá Raf-
veitu Akureyrar og Orkubús Vest-
fjarða kemur í ljós að rafmagn fyr-
ir heimili, iðnað, verslanir, skrif-
stofur, skóla og alla almenna notk-
un er 12% ódýrara á Akureyri en á
Vestfjörðum. Gjaldskrá fyrir heim-
ili og fyrirtæki á Vestfjörðum er
5,99 krónur fyrir kWh auk 3.563
króna fastagjalds. Húshitun á
VestQörðum með 29.000 kWh
notkun á ári kostar 126.702 krón-
ur en niðurgreiðslur til húshitunar
viðskiptavina Orkubús Vestfjarða
nema 2,24 kr./kWh þannig að þeir
greiða 61.742 krónum lægra en
viðskiptavinir Rafveítu Akureyrar
greiða. Rafmagn til húshitunar er
því um 25% ódýrara á Akureyri en
á Vestfjörðum, en vegna niður-
greiðslna er rafmagn til húshitun-
ar um 36% ódýrara á til viðskipta-
vina Orkubús Vestfjarða en til við-
skiptavina Rafveitu Akureyrar.
Heitt vatn til húshitunar er einnig
niðurgreitt á Vestfjörðum. — GG