Dagur - 22.10.1999, Blaðsíða 6

\ V l’ <> l V. J n t) 'V A O .ss !lT)3Mi Í'iíöí
6 -FÖSTUDAGUR 22. OKTÓBER 1999
ÞJÓÐMÁL
msmmmmmm
Útgáfuféiag: dagsprent
Útgáfustjóri: eyjólfur sveinsson
Ritstjóri: elIas snæland jónsson
Aðstoðarritstjóri: birgir guðmundsson
Framkvæmdastjóri: marteinn jónasson
Skrifstofur: strandgötu si, akureyri,
GARÐARSBRAUT 7, HÚSAVlK
OG ÞVERHOLTI 14, REYKJAVÍK
Símar: 460 6ioo OG soo 7080
Netfang ritstjórnar: ritstjori@dagur.is
Áskriftargjald m. vsk.: 1.900 kr. Á mánuði
Lausasöluverð: 150 kr. og 200 kr. helgarblað
Grænt númer: 800 7080
Netfong auglýsingadeildar: greta@dagur.is - gunnarg@dagur.is
Símar auglýsingadeildar: (REYKJAVlK)563-i6i5 Ámundi Amundason
(AKUREYRI)460-6191 Gunnar Gunnarsson
460-6192 Gréta Björnsdóttir
Simbréf auglýsingadeildar: 460 6161
Simbréf ritstjórnar: 460 617KAKUREYRI) 551 6270 (REYKJAVlK)
Danska fordæmið
1 íyrsta lagi
Þeirri spurningu er enn ósvarað hvort kjarnorkuvopn hafi ver-
ið á Islandi á sjötta áratugnum. Bandarísk stjórnvöld segja að
greinarhöfundar í Bulletin of the Atomic Scientists hafi rangt
fyrir sér í að minnsta kosti einu þeirra átján tilvika þar sem
þeir geta sér til um yfir nöfn hvaða landa kerfiskarlar hafa
strikað í nýbirtri leyniskýrslu frá 1978 um staðsetningu kjarn-
orkuvopna utan Bandaríkjanna. Þar með er auðvitað í reynd
verið að segja að í allt að sautján tilvikum hafi greinarhöfund-
ar rétt fyrir sér.
t öðru lagi
Leyniskýrslan sýnir að um árabil voru Bandaríkjamenn með
atómsprengjur í tugum landa. Blekkingum og lygum var mark-
visst beitt til að villa um fýrir almenningi. I sumum tilvikum,
eins og í Danmörku, tóku örfáir háttsettir ráðamenn þátt í því
að ljúga að þjóðinni og brugðust þar með frumskyldum lýð-
ræðislegra kjörinna stjórnenda. Þetta kom upp á yfirborðið
þegar ítarleg rannsókn fór fram á kjarnorkuvopnamálunum á
Grænlandi fyrir fáeinum árum - reyndar án aðstoðar banda-
rískra stjórnvalda. Enda staðfesta birt gögn að bandarískir
sendimenn hafa skipulega reynt að ljúga að fjölmiðlum um
slík mál, til dæmis um flugslysið við Thule árið 1968.
í þriðja lagi
Þegar Niels Helveg Petersen, utanríkisráðherra Dana, stað-
festi loks árið 1995 að kjarnorkuvopn hefðu verið geymd árum
saman á Grænlandi, var hann í þeirri stöðu að hafa áður þver-
neitað slíku og borið Bandaríkjamenn fyrir sig, eins og nú er
gert hér á landi. Bandarískur ráðherra ritaði leynibréf tíu dög-
um eftir að Petersen hafði logið í góðri trú og staðfesti hið
rétta í málinu, en fór fram á að því yrði áfram haldið leyndu -
það er að danski utanríkisráðherrann héldi sig við lygina! Þetta
danska fordæmi gerir allar yfirlýsingar bandarískra stjórnvalda
um þessi efni grunsamleg. Einungis er hægt að leiða hið sanna
í ljós með því að afnema leynd af bandarískum leyniskjölum.
Ellas Snæland Jónsson
Nostalgía
Garri hefur einn eiginleika til
að bera sem er afar áberandi í
skapferli hans. Hann er hald-
inn ótrúlegri fortíðarfíkn -
nostalgíu - sem nánast á sér
enga líka. Hún lýsir sér í því að
hann les nánast ekkert annað
en gamlar bækur. Hann hlust-
ar helst ekki á aðra tónlist en
þá sem var vinsæl þegar Garri
var ungur, og hann horfir ekki
á aðrar bíómyndir en þær sem
gerðu sig í „gamla daga“.
Myndaalbúmin bjarga
fjölskyldulífinu, þar
getur Garri með
reglulegum hætti rifj-
að upp hvernig hlut-
imir voru, þegar hann
var ungur og hafði
enn kynhvöt, þegar
konan var ung og
grönn, og hvernig það
var að eiga börn sem ekki óðu
yfir hann á skítugum skónum.
Hátíð
Það má því nánast segja að
komin sé hálfgerð aðventa hjá
Garra, því alla þessa viku hef-
ur verið hátíð og þjóðmálaum-
ræðan hefur leikið undir hjá
Garra eins og hljómsveit.
Garri, eins og þjóðin öll, er að
upplifa nostalgíuklímax. Voru
geymd kjarorkuvopn á Islandi?
Var Island Atómstöð? Umræð-
an hefur blossað upp á ný, og
af engu minni krafti en var
þegar allt var hér njörvað í
klakabönd kalda stríðsins.
Skyndilega stendur Garri
frammi fyrir þeim veisluhöld-
um að þurfa ekki að ylja sér við
minninguna um kalda stríðið
með því að horfa á sjónvarps-
þætti um það. Nú er það bein-
línis komið - í allri sinni dýrð -
inn á Alþingi og inn í stofur
landsmanna.
V
Gömlu komm-
arnir
Og það er auðvitað Davíð
Oddsson sem eins og svo oft
áður bjargar geðheilsu Garra.
Hann var fljótur að átta sig á
hvað klukkan sló. Auðvitað
voru þetta bara gömlu komm-
arnir, sem enn á ný voru að
reyna að klína einhverjum skít
á herinn. Enda svaraði hann
málinu á þeim nótum. Já
Dabbi kallar nú ekki
allt ömmu sína þegar
kommarnir eru ann-
ars vegar. Og ekki
spillti nú fyrir að fá
sjálfan generálinn,
Björn Bjarnason, til
að greina stöðuna
líka. Bara við það eitt
að heyra Björn tala
um NATO og herinn þá flugu
fyrir hugskotsjónum Garra
þúsundir greina sem Björn
skrifaði um þessi mál í Morg-
unblaðið þegar hann var þar
og allar snerust um hvaða
strategía hentaði best gegn
Bússum. Mogginn kórónaði
svo allt með því að skrifa einn
gamalkunnan leiðara um mál-
ið, þar sem okkar menn fyrir
vestan voru að sjálfsögðu varð-
ir. Það eina sem vantaði í
þessa mynd var að heyra í
þeim Olafi Bagnari og Svavari
Gestssyni á hinum vængnum -
þá hefði nostalgian orðið full-
komin. En það er ekki hægt að
fá allt sem maður vill, - eins og
Islandsvinurinn Jagger söng á
sínum tíma - og því vill Garri
bara þakka fyrir þá frábæru
nostalgíu sem þó var boðið
upp á! Takk Davíð, takk
Björn, og takk Moggi.
GARRI
Enn er borið í bakkafullan læk-
inn þegar fjallað er um hvort
kjarnorkuvopn hafi verið geymd
hér á landi eða ekki. Á dögum
kalda stríðsins var rokið upp með
jöfnu millibili til að skýra frá því
að Keflavíkurflugvöllur væri
geymslustaður atómvopna.
Skáldverkið Atómstöðin var til að
mynda trygg sönnun fyrir því að
Island væri atómstöð, að
minnsta kosti í listrænum skiln-
ingi.
Málið var yfirleitt ofur einfalt.
Þeir stjórnmálamenn og fylgj-
endur þeirra sem trúðu á sak-
lausan og ómengandi kjarnorku-
herafla Sovétríkjanna ruku til að
sanna að heilsuspillandi bombur
Ameríkananna og Nató væru
geymd hér á landi til að hrella
þjóðina og verjast friðelskandi
kjarnorkuherafla Sovétríkjanna
og fylgifiska þeirra.
Rfkisfréttirnar voru sérstak-
lega duglegar að taka upp fréttir
af þessu tagi og skýra frá alls
Nú verður þrasað
og þvargað
kyns traustum heimildum, sem
vissu meira um vopnabúnað á Is-
landi en var á valdi innfæddra að
vita.
Vondar bombur
Enn cru það mildar fréttir að ef
til vill hafi verið geymd
kjamavopn hér á Iandi
fyrir einhverjum ára-
tugum, aðallega á tím-
um svonefndra vinstri
stjórna. Þetta þykja
óttalegar upplýsingar
er sýnilegt að þjóðin
hafi verið í mikilli
hættu vegna þess að
hér hafi verið geymd einhver
atómvopn á tilteknum tíma.
Vel má vera að svo hafi verið,
en fór það framhjá öllum þeim
sem voru að veita upplýsingar
um hernaðarmátt, að til voru og
að til eru vopnabirgðir sem geta
útrýmt öllu Iífi á jörðinni fimm-
tíu þúsund sinnum, eða ríflega
það. Á þeim tíma sem heims-
friðnum átti að stafa hvað mest
hætta af vopnabirgðum á Kefla-
víkurflugvelli voru ótal flugvélar
á stanslausu sveimi yfir heims-
höfunum og heimsálfum fullar
upp með kjarnorkusprengjum,
sem hægt var að koma til skila
með stuttum fyrirvara.
Síðar var eldflaugum
bætt við kjarnorku-
birgðirnar sem nú eru
á Iofti, á láði og í legi
og veit svosem enginn
hvað á að gera við
þessi ósköp vegna þess
að skortur er á verðug-
um óvinum til að varpa
bombunum á.
Orkuverin bila
Mikið er af kjarnorkuverum um
allan heim og fer þeim sífjölg-
andi þar sem álitið er að miklu
meiri mengunarhætta stafi af
uppistöðulónum og vatns-
aflsorkuvcrum en kjarnorku.
Annað slagið eru þessi orkuver
að bila og er mannlegum mistök-
um ávallt kennt um og tekið
fram í leiðinni að svona uppá-
komur geti ekki komið fyrir,
vegna þess að allt sé þetta svo ör-
uggt. En svo bara bilar eitthvað
sem ekki á að geta bilað og þá fer
sem fer og forstjórarnir hafa ekki
annað til mála að leggja en
„Sorrí Stína“, og lofa bót og betr-
un.
Nú er verið að heimta að ein-
hverjir afdankaðir hershöfðingjar
fari að játa á sig að hafa plantað
niður atómvopnum á Islandi
endur fyrir Iöngu. Ef til vill felst
einhvers konar friðþæging í því
en erfitt er að sjá hvaða máli það
skiptir úr því sem komið er. En
það er aukaatriði miðað við að
nú verður hægt að þvarga fram
og til baka um hvort kjarnorku-
sprengjur hafi einhvern tímann
verið geymdar hér eða ekki og
mun það verða gert svikalaust.

Eiga íslensk stjómvöld
að táka orð bandarískra
stjómvalda trúanleg um
að hérhafi ekki verið
geymd kjamorkuvopn?
Ragnar Arnalds
jyrrum þingmaðwog herstöðvaand-
stæðingur:
„Nei. Málið er
óneitanlega afar
gruggugt og út-
heimtir ítarlega
rannsókn.
Reynslan sýnir að
yfirlýsingum
bandarískra
stjórnvalda um mál af þessu tagi
er Iítt að treysta. Skemmst er að
minnast hvernig Danir og Græn-
lendingar voru blekktir varðandi
kjarnvorkuvopnin í Thule á
Grænlandi."
Jón Hákon Magnússon
formaðwrSamtaiia um vestræna
samvinttu:
„Ég tel það. Við
höfum haft varn-
arsamning við
Bandaríkjamenn í
bráðum hálfa öld
og við hljótum að
taka þá trúanlega
þangað til annað
kemur í ljós. Ég á ekki von á að
þeir séu að Ijúga upp í opið geðið
á okkur, ef svo má að orði kom-
ast. Hingað til hefur verið gagn-
kvæmt traust í þessum samskipt-
um.“
Ragnar Stefánsson
jaiðskjálftafræðingur og herstöðvaand-
stæðingur:
„Við eigum ekki
að taka þau orð
trúanleg. Banda-
ríkjamenn hafa
haft mikla ástæðu
til að segja Is-
lendingum ósatt í
þessu máli frá
upphafi vegna þeirrar miklu and-
stöðu sem alltaf hefur verið hér
gegn herstöðinni og því að geyma
hér kjarnorkuvopn. Hvort ein-
hverjir stjórnmálamenn hafa vit-
að um þetta er svo annað mál.
Mér finnst merkilegt hvernig
stjórnvöld hafa tekið á málinu
nú. Þau hafa niðurlægt þá rann-
sóknarstofnun sem heldur þessu
fram í stað þess að þjóna hags-
munum fólks í landinu með því
að segja: Engu verður til sparað
að kanna málið ofan í kjölinn.
Það hefði verið eðlilegt af núver-
andi stjórnvöldum sem eiga að
sýna ábyrgð gagnvart málinu,
ekki bara gagnvart pólitískum for-
verum sínum, hvort sem þeir eru
íslenskir eða amerískir."
Gunnarsdóttir
„Það er engin
ástæða til annars
en að taka þau
orð trúanleg,
bæði orð stjórn-
valda í Bandaríkj-
unum og eins
þeirra sem komið
hafa að málinu, m.a. orð Gylfa Þ.
Gíslasonar. Engar nýjar upplýs-
ingar hafa komið fram. Mér
finnst það óvísindalegt að byggja
á forsendum sem eru einhverjar
getgátur í stafrófsröð, að auki
meðal landa sem tilheyra ekki
Evrópu. ísland er flokkað þar á
meðal.“
Þorgerður K.
alþingismaður: