Dagur - 10.11.1999, Blaðsíða 9

Dagur - 10.11.1999, Blaðsíða 9
8 -MIÐVIKUDAGU R 10. NÓVEMBER 1999 T>gptr MIDVIKUDAGUR 10. NÓVEMBER 1999 - 9 FRÉTTA SKÝRING FRÉTTIR Vinnubrögð lögreglunnar í málefnum unglinga hafa mjög breyst til hins betra á undanförnum árum, en ekki er hægt að leysa úr brýnustu meðferðarþörf erfiðustu tilfellanna vegna plássleysis. FRIÐRIK ÞÓR GUÐMUNDS SON SKRIFAR Tiittugu imglingar í brýnni meðferðarþörf, en mega horfa uppá margra mánaða biðlista. Úrræði stjómvalda dragast á langiim. Rúmt ár liðið frá ákalli Umboðs- inaims bama. Aðgerð- ir en ekki fleiri neflid- ir og skýrslur, segir Margrét Frímanns- dóttir. Málefni 16 ára pilts, sem fyrir skömmu stakk tvítugan mann með hnífi í Hafnarstræti, hafa vakið athygli og þykja af kunnug- um vera dæmigerð fyrir það, þeg- ar „kerfið“ bregst of seint við og þá ekki fyrr en í óefni er komið. En út af fyrir sig skar þessi piltur sig ekki að ráði úr í þeim hópi ungmenna sem talin eru í brýnni þörf fyrir sérhæfða mcðferð; Hann er einn um 20 unglinga - barna samkvæmt laganna hljóðan - sem vitað er að eru á þeim öm- urlegu tímamótum, að ef ekkert er gert í þeirra málum leiða fíkni- efni, ofbeldi og afbrot þau á braut sem ekki verður aftur snúið úr. En þetta eru bara þeir unglingar sem verst eru staddir; við jaðar- inn eru tugir ef ekki hundruð unglinga sem eiga skamman veg eftir í að flokkast sem „brýn vandamál". Um nokkurt skeið hefur verið vitað um að vænn hópur unglinga yrði að fá nauðsynleg meðferðar- úrræði sem hæfa aldri þeirra og hækkun sjálfræðisaldursins úr 16 í 18 ára kallaði á aðgerðir. Og vissulega hefur ýmislegt verið gert eða reynt til að koma til móts við þennan vanda. Lögreglan hef- ur breytt vinnubrögðum sínum og stjórnvöld og félagasamtök hafa beitt sér í þágu barnanna. En mikilvægustu úrræðin, neyð- arvistun og langtímameðferðar- heimili með nægum plássum Iáta á sér standa. Ríkisstjórnin tók hins vegar ákvörðun í júní sl. að leggja fé til að koma upp auknu rými í neyð- arvistun og stofna langtímameð- ferðarheimili út á Iandi. Málið var falið ráðuneytum féltigsmála og heilbrigðismála í sameiningu og verkefninu eyrnamerkt íjár- veiting á þessu og næsta ári. En töf hefur orðið á efndunum og þá vfsað til ýmiss konar vandamála sem upp hafi komið. Kerfisvantlamál tefla efndirnar Þannig varð töluverð rekistefna strax í byijun um hvar út á landi ætti að koma upp nýju langtíma- meðferðarheimili. Og ýmis laga- tæknileg vandkvæði fylgja því að tvö ráðuneyti komi að málinu. Þetta eru vandamál sem „kerfið" vinnur nú að því að leysa, en á meðan blasir langur biðlisti við þeim unglingum og foreldrum sem eiga í vanda. Bragi Guð- brandsson, forstöðumaður Barnaverndarstofu, var til svara um vandann og lausnirnar. „Biðtíminn hjá okkur hefur ver- ið að rokka á milli 8 og 12 mán- uði, en er nú 6-7 mánuðir. Það eru ríflega 20 unglingar á lista og þar er í öllum tilvikum um mjög brýn tilvik að ræða. Við förum að jafnaði eftir aldri umsókna, en forgangsröðum þó ef upplýsingar knýja á um það. Það breytir því ekki að þótt einstakt mál fái al- geran forgang þá er biðtíminn samt nokkrar vikur upp f mánuð. Það eru einfaldlega svo fá rými í pottinum," segir Bragi. Bragi segir að rfkisstjórnin hafí samþykkt að veita á þessu ári 30 milljónum króna til undirbúnings starfsemi nýrrar bráðamóttöku fyrir unglinga og að í fjárlaga- frumvarpi næsta árs sé gert ráð fyrir 70 milljónum vegna málsins til að reka staðinn á ársgrund- velli, en þar sé gert ráð fyrir 8 til 10 rýmum. „Það hefur komið í Ijós í undirbúningnum að það eru ýmis ljón í veginum fyrir þessu, sem að undanförnu hefur verið unnið í að Ieysa. Fundur um þessi vandamál var haldinn sfðast á föstudag. Verkcfnið er vand- meðfarið, en ég er bjartsýnn á að það finnist lausn og að það verði ekki mjög langt að bíða,“ segir Bragi. Ríkisstjórnin samþykkti einnig í júní að að setja á fót nýtt lang- tímameðferðarhcimili fýrir ung- linga úti á landi, með 6 rýmum, og varð jörðin Skjöldólfsstaðir fyrir valinu. „Sú ráðagerð hefur dregist nokkuð, en undirbúning- urinn er nú á lokastigi. Það horf- ir því til bóta, en betur má ef duga skal,“ segir Bragi. „Kerfið hefur gjörsamlega bragðist“ Sem fyrr segir þykja mál hníf- stungupiltsins að mörgu leyti dæmigerð fyrir það sem getur gerst þegar of seint er brugðist við vandanum. Mál hans höfðu lengi velkst um í félagsmálakerf- inu án þess að fundist hafi með- ferðarúrræði fyrir hann og var sérstaklega varað við því að mál drengsins væru komin í hnút og hann Iíldegur til að grípa til ör- þrifaráða. Það var gert í greinargerð fé- Iagsmálayfirvalda sem fylgdi drengnum þegar lögheimili hans var flutt suður i' Reykjavík í von um skjótari úrlausn. Aðstandend- ur unglingsins hafa þrýst á um aðgerðir og svo fór að fundið var pláss fyrir hann frá miðjum nóv- ember - en það gerðist örlítið of seint. Vi'sbendingarnar um að ung- lingurinn og félagi hans í svipuð- um vanda myndu fyrr heldur en sfðar grípa til örþrifaráða voru til staðar, því þeir hafa á undanförn- um árum gert sig seka um alvar- leg lögbrot og ofbeldi, en stigvax- andi frá og með nýliðnu sumri. Þá urðu þeir, ásamt tveimur öðr- um, uppvísir að vopnuðu ráni í Grill-Vídeói í Efstaleili og þá upplýstist að þeir hefðu staðið að ráni í söluturn í Þingholtunum, þar sem kylfu var beitt á af- greiðslustúlku. Fullyrt er að þeir félagarnir hafi lcitað eftir kaup- um á afsagaðri haglabyssu í sum- ar og enn frcmur að þeir hafi báð- ir beðið um og fengið skamm- tímavistun á barna- og unglinga- geðdeild Landspítalans. A föstu- dag fellur dómur yfir unglingnum vegna þessara brota í sumar og þá gæti hann að óbreyttu vistast á Litla-Hrauni. Móðir unglingsins og móður- systir hafa orðið fyrir sárum von- brigðum með þau úrræði sem í boði eru af samfélagsins hálfu. „Kerfið hefur gjörsamlega brugð- ist. Einu viðbrögð kerfisins hafa verið þau, að segja að því miður sé ekkert meðferðarpláss fyrir Bragi Guðbrandsson, forstöðu- maður Barnaverndarstofu: Verk- efnið er vandmeðfarið, en ég er bjartsýnn á að það finnist lausn og að það verði ekki mjög langt að bíða. hendi,“ segir móðursystirin. „Sonur minn er að mínu mati hvorki þunglyndur né geðveikur, en á í erfiðum andlegum vanda- málum, sem mér finnst að hefði verið hægt að taka á áður en allt fór á versta veg. Það er lán i' óláni að nú skuli hann eiga að fá úr- ræði fljótar en til stóð og ég er mjög þakklát þeirri hjálp sem ég hef fengið hjá sálfræðingi og Iög- reglu á undanförnum vikum," segir móðir piltsins. Ákall Umboðsmaims baraa Þórhildur Lindal, Umboðsmaöur barna: Hér á landi er ekki að finna neina stofnun sem ætlað er það sérstaka hlutverk að annast með- ferð og endurhæfingu ungra af- brotamanna á aldrinum 16-17 ára. Þórhildur Líndal umboðsmaður barna skrifaði í fyrrasumar álits- gerð til dómsmálaráðherra um málefni ungra barna, þar sem hún varaði við þeirri stefnu að vista unga fanga að Litla-Hrauni eða í Hegningarhúsinu við Skóla- vörðustfg og benti á að það væri ólíkleg leið til að beina ungmenn- um frá afbrotabrautinni. Þórhildur minnti á Barnasátt- mála Sameinuðu þjóðanna, þar sem áhersla er lögð á að það, sem börnum er fyrir bestu, skuli ávallt hafa forgang þegar gerðar eru Karl Steinar Valsson, aðstoðaryfirlög- regluþjónn: Oft gefst mjög lítill tími til að bregðast við vandanum, þegar samþykki foreidra eða einstaklings- ins liggur fyrir um meðferðarferli. Þá þarfað vera pláss fyrir hendi. ráðstafanir sem þau varða. Að þeir sem eru ungir að árum séu mót- tækilegri en þeir eldri fyrir hvers konar endurhæfingu, hvort sem er í formi menntunar, þjálfunar eða annars konar meðferðar. Að frels- issvipting á borð við handtöku, varðhald og fangelsun skuli ein- ungis beitt sem síðasta úrræði þegar börn eiga hlut að máli, frels- issvipting eigi þá að standa sem styst og hæfa sem best velferð barnanna. Þórhildur sagði í álitsgerðinni að það bæri að „beita öllum til- Margrét Frímannsdóttir, alþingis- maður: Vandamálið er þekkt og löngu kominn tími til að hætta að setja nýjar og nýjar nefndir og semja nýjar og nýjar skýrstur, held- ur koma með úrbætur. tækum úrræðum til þess að koma í veg fyrir að ungmenni, yngri en 18 ára, séu vistuð í fangelsum. Hún bendir á að það skorti skýrari ákvæði til viðurlaga, þar á meðal um vistun á meðferðarstofnun. I veginum standi „sú staðreynd að hér á landi er ekki að finna neina stofnun sem ætlað er það sérstaka hlutverk að annast meðferð og endurhæfingu ungra afbrota- manna á aldrinum 16-17 ára. Ég tel hins vegar afar brýnt að koma slíkri stofnun á fót sem fyrst.“ Inngrip eins fljótt og unnt er Karl Steinar Valsson, aðstoðaryfir- lögregluþjónn í forvarnar- og fræðsludeild Lögreglustjórans í Reykjavík, segir að mikilvægast sé að svigrúm sé fyrir hendi til að geta komið unglingum sem brjóta af sér á mjög skömmum tíma inn í kerfið. „Oft gefst mjög lítill tími til að bregðast við vandanum, þegar samþykki foreldra eða einstak- lingsins liggur lyrir um meðferðar- ferli. Þá þarf að vera pláss fyrir hendi, því allt annað hljóð getur verið komið í viðkomandi viku síð- ar. Og árangur af meðferð verður takmarkaður ef viljinn er ekki fyr- ir hendi. Þess vegna skiptir svo miklu máli að þetta sé aðgengilegt og það er hlutur sem stjórnvöld verða að tryggfa.ef það á að nást einhver árangur." Karl Steinar segir að mjög mark- viss skref hafi verið stigin á und- anförnum árum f samvinnu allra sem koma að málefnum ungra brotamanna. „Það er fullur vilji til aðgerða hjá öllum aðilum, líka stjórnvöldum, en þetta eru hlutir sem þ\a' miður taka sinn tíma og við á sumum sviðum nokkuð á eft- ir. Ég hef enga patent lausn í sjón- máli umfram það sem komið hef- ur fram, þar sem almennt er við- urkennt að skynsamlegt sé að geta gripið inn f atburðarásina hjá ung- lingunum eins fljótt og unnt er. Menn hafa reynt að hafa þetta að leiðarljósi og það fer ákveðið ferli f gang hjá okkur i' lögreglunni. En því miður tekst ekki alltaf að grípa inn í þróunina, því oft eru erfiðir íylgifiskar með í för eins og fíkni- efnaneysla,“ segir Karl Steinar. Aðgerðir nú - nóg af skýrslum Margrét Frímannsdóttir alþingis- maður hefur oft beitt sér í málefn- um fanga, ekki síst ungra fanga. Hún segir að þó nokkuð oft sé búið að vekja athygli á þeim vandamálum unga fólksins sem ánetjast hörðum fíkniefnum, eru djúpt sokkinn og leiðast út á af- brotabrautina. „Við erum búin að ræða aftur og aftur á hverju þingi um vandann. Menn hafa sagt að vandinn sé þekktur og að nú eigi að taka á honum og stórum íjár- hæðum hefur verið heitið til að leysa vandann. Nefndir hafa verið skipaðar og skýrslum skilað. Vissulega hafa meðferðarúrræði bæst við, en það er líka vegna þess að sjálfræðislögunum var breytt. Eftir stendur að allt of margir unglingar bíða eftir plássi, bæði þeir sem eru komnir f harða neyslu og þeir sem ekki eru eins djúpt sokknir og auðvelt ætti að vera að hjálpa. En maður hefur það stundum á tilfinningunni að maður sé farinn að hljóma eins og biluð plata; ég segi það sama nú og ég sagði í fyrra og í hitteðfyrra og árið þar áður.“ Margrét fullyrðir að miklir möguleikar séu fyrir hendi til að bregðast við vandanum. „Þetta er tiltölulega lítið og fámennt þjóðfé- lag, vandamálið er þekkt og mjög margir eru tilbúnir til að taka þátt í að leysa það. En það vantar til þess Qármagn og það er út af fyrir sig umhugsunarvert, að þótt það sé út af fyrir sig gott að skila um- talsverðum afgangi í íjárlögum, þá verður að levsa svona brýn vanda- mál þegar þau koma upp. Afgang- urinn verður þá einfaldlega að vera rninni." Margrét segir íjölgun neyðar- rýma samkvæmt ákvörðun ríkis- stjórnarinnar frá því í júní ekki nægilega. „Og langtímameðferð eftir neyðarvistun verður að vera til staðar í öllum tilvikum. Þegar ungt fólk er í afbrotum sem tengj- ast oftar en ekki fíkniefnum þarf sérstök úrræði. Ég hef verið tals- maður þess að komið verði upp meðferðar- og vistunarstofnun þar sem foreldrum er gert kleift að taka þátt f meðferðinni, sem er mjög nauðsynlegt. Það vantar slík- an stað og þannig er meðferðar- heimilið sem á að starfrækja að Skjöldólfsstöðum ekki hugsuð, því þá þyrftu að koma til umönnunar- laun og ferðapeningar. Því segi ég, að vandamálið er þekkt og löngu kominn tími til að hætta að setja nýjar -og nýjar nefndir og semja nýjar og nýjar skýrslur, heldur koma með úrbætur," segir Mar- grét. „Konur ei*ja að kosta bameignir“ Greiu á vefsíðu Heimdallar hefur vald- ið miMUi dlgu iiman félagsius, ekki síst á meðal kveuna. Á vefn- um segir m.a. að kon- ur eigi að hera kostn- að af bameignum. Grein á vefsíðunni Frelsi.is, sem er á vegum Heimdallar, félags ungra sjálfstæðismanna í Reykjavík, hefur valdið mikilli ólgu innan félagsins og SUS, ekki síst á meðal kvenna. í grein- inni er vikið að Iaunamun kynj- anna og m.a. sagt að konur hafi lægri laun en karlar þar sem þær þurfi að ganga með þörn. Konur eigi að bera kostnaðinn af barn- eignum en ekki rfkið. Greinin sjálf er skrifuð undir nafni „Frelsarans" en á öðrum stað á vefsíðunni, þar sem sagt er frá hörðum viðbrögðum við grein- inni, kemur fram að höfundur- inn er ívar Páll Jónsson. Til upp- lýsingar fyrir ætt- fróða má geta þess að ívar er sonur Jóns Stein- ars Gunnlaugs- sonar hæstarétt- arlögmanns. Greinin hefst á þessum orðum: „Kvenréttindafólk segir að konum séu borguð lægri laun en karlar fyr- ir sömu störf. Af hverju hefur þá enginn eigandi fyrirtækis nýtt sér launamuninn og ráðið bara konur? Slíkt myndi veita gríðarlegt forskot í rekstri. Sannleik- urinn er sá að eins og á öðrum mörkuðum er tilhneiging til að greiða sama verð lyrir sömu vöru eða þjónustu. Auðvitað eru sveiflur í vcrði, en sá sem til lengdar býður sömu vöru á hærra verði en keppinauturinn, verður undir í samkeppninni. Svo einlalt er það.“ „RiMð er ekkí eiginmaður“ Greinarhöfundur segir síðan að ekki megi ræða um það að konur flosni oft upp frá námi vegna barneigna. Konur séu af þeim sökum ekki jafn eftirsóttir starfs- kraftar og karlar og algengara sé að þær ráðist í aukastörf sem séu verr borguð. Að lokum segir greinarhöfund- ur á frelsi.is: „En lítum aðeins nánar á afleiðingar þess að kon- ur þiggi þau laun sem svara til markaðsverðs vinnu þeirra (þ.e. oftast/stundum lægri laun en karlar). Á hverjum lendir kostn- aðurinn? Jú, við barneignir koma oftast við sögu karlmenn. Konur eignast börn með karlmönnum. Sem þýðir að í langflestum tilvik- um er fjárhagur þeirra sameigin- Iegur. Parið ber því kostnaðinn saman. Nema konan vilji ekkert með föðurinn hafa. Sem gerir þá ákvörðun hennar um að verða ófrísk mjög óskynsamlega. Ein- staklingar verða að taka ábyrgð á eigin gjörðum, annað ýtir undir ábyrgðarleysi, eins og felst í skáletraðri staðhæfingu. Ríkið er ekki eiginmaður." „Slæmt fyrir flnkkinn“ Viggó Orn Jónsson, formaður Hcimdallar, sagðist í samtali við Dag hafa orðið var við óánægju sinna félagsmanna með grein- ina. Hann sagði að það væri tek- ið fram á vefsíðunni að skoðanir „frelsarans" lýstu ekki skoðunum stjórnar Heimdallar. Þær væru á ábyrgð pistlahöf- undar í hvert sinn. Persónu- lega sagðist Viggó vera ósammála þessum skoðun- um um launamál kynjanna. Margrét Leós- dóttir, sem á sæti í stjórn Heimdallar, sagði við Dag að það væru ekki bara konur innan Heimdallar sem væru óánægðar yfir þessum skrif- um. Óánægjan ætti \áð um bæði kynin. Hún sagði konur innan fé- lagsins ekki ætla að eyða kröft- um sínum í að svara „þessu bulli". Hins vegar væri búið að koma þeim tilmælum á framfæri við forráðamenn félagsins að greinar af þessu tagi yrðu birtar undir nafni á vefsíðunni svo les- endur hennar héldu ekki að inni- haldið lýsti skoðunum félagsins. Mál þetta var tekið til umfjöllun- ar á félagsfundi í Heimdalli í fyrrakvöld þar sem bókuð voru mótmæli vegna þeirra sjón- arniiða sem fram koma í grein- inni á hcimasíðunni. „Það er slæmt fyrir flokk, sem á fyrir undir högg að sækja varð- andi jafnréttismál, að svona greinar séu að birtast í málgagni félagsins," sagði Margrét. - BJB "Kvenréttindafólk segir að konum séu borguð lægri laun en körlum fyrir sömu störf. Af hverju hefur þá enginn eigandi fyrirtækis nýtt sér launamuninn og ráðið bara konur?" spyr „Frelsarinn" m.a. á vefsíðunni umdeiidu.

x

Dagur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagur
https://timarit.is/publication/251

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.