Dagur - 23.12.1999, Qupperneq 25

JÓLALÍF/Ð í LAND/NU

FIMMTUDAGUR 23. DESEMBER 1999- 41
Aðeins tvær eiginlegar
jólafrumsýningar verða
í leikhúsunum á annan
í jólum. Gullna hliðið
verður frumsýnt í Þjóð-
leikhúsinu í leikstjórn
Hilmis Snæs Guðna-
sonar og Leikfélag
Reykjavíkur frumsýnir
Afaspil eftir Örn Árna-
son í Borgarleikhúsinu.
Leikfélag Akureyrar tók
forskot á sæluna eins
og kunnugt er með
leikritinu Blessuð jólin
eftir Arnmund Back-
man en Iðnó frumsýnir
hins vegar Stjörnur á
morgunhimni eftir Al-
exander Galin milli jóla
og nýárs.
Davíð Stefánsson frá
Fagraskógi, sá hinn sami og
„fór með ærslum um útnes og
afdali, gerði usla í hverju koti
og hugskoti," með ljóðabók
sinni Svörtum fjöðrum árið
1919 svo „loft varð þrungið
bríma og sindrum - þetta var
einmitt tónninn sem okkar lífs-
þyrsta unga Island vantaði"
eins og Jóhannes úr Kötlum
Iýsti viðtökum bókarinnar í til-
efni af sextugsafmæli skálds-
ins, skrifaði einnig leikritið
Gullna hliðið sem Þjóðleikhús-
ið frumsýnir á sunnudag.
GuIIna hliðið er um hina fá-
dæma kærleiksrfku Kerlingu
sem gift er hinum breyska Jóni
og Ieggur hún á sig langt og
strangt ferðalag með anda karls
í skjóðu til að koma honum
kyrfilega fyrir í himnaríki.
Leikurinn var í frumuppfærslu
LR árið 1941 vinsælasta leikrit
sem nokkurn tímann hafði ver-
ið sýnt á Islandi - en hvort það
er „einmitt tónninn sem okkar
lffsþyrsta unga Island" vantar í
dag er óvíst. Hitt er víst að sá
hópur sem nú stendur að upp-
færslu Þjóðleikhússins hlýtur
að nálgast leikrit Davíðs með
öðrum hætti en LR gerði í upp-
hafi enda stendur við stjórnvöl-
inn einn af yngstu kynslóð leik-
stjóra hér á landi, Hilmir Snær
Guðnason sem leikstýrir nú í
fyrsta sinni í Þjóðleikhúsinu,
og var hann nýsloppinn af æf-
ingu þegar Dagur skundaði til
fundar við hann.
Synduqir menn
í nimnaríki
„Mér leist ekkert á Ieikritið við
fyrsta lestur og fannst fáir
möguleikar í því - en það
breyttist fljótlega," segir Hilmir
og kveðst fljótlega hafa farið að
sjá á því ýmsa möguleika sem
útfæra mætti skemmtilega á
sviði. Leikritið er byggt á vel
þekktri þjóðsögu, Sálinni hans
Jóns míns, sem hefur kannski
lifað lengur en ella vegna
kvæðis sem Davíð samdi upp
úr þjóðsögunni áður en hann
setti Gullna hliðið saman. Tals-
verður munur er á - þessum
þremur útgáfum, þjóðsögunni,
kvæðinu og leikritinu. I þjóð-
sögunni er Kerlingin hið kjaft-
forasta kvendi en í leikritinu
tekur Jón af henni ómakið og
sér um kjaftháttinn. I leikritinu
verður Kerlingin hins vegar
kærleikurinn uppmálaður enda
hefur þvf verið haldið fram að
kærleiksboðskapurinn sé kjarni
Gullna hliðsins, eins og segir f
leikskrá. „Hún er jafnvel meira
en boðbcri kærleikans," segir
Hilmir. „Það sem sló mig í
þessu verki er einmitt að það er
ekki nokkur maður sem fyrir-
gefur nokkurn skapaðan hlut.
Ekki einu sinni á himnum -
nema Kerlingin og vinkona
hennar.“
„Við frískum aðeins upp á Jón og Kerlingu og vildum þess vegna hafa yngri leikara en vænta mátti, “ segir Hilmir, en
Edda Heiðrún Backman og Jón leika skötuhjúin.
Á himnum eru nefnilega ekki
allir syndlausir og með hjarta
úr skíragulli. Lykla-Pétur, Páll
postuli, María mey, englarnir
og hinir útvöldu eru rétt eins
misjöfn og mennirnir á jörðu
niðri. En hvers konar himna-
ríki er þetta? „Og hvar er þetta
gullna hlið?,“ spyr Hilmir á
móti. „I einhverri bók sem ég
las segist Davíð hafa leyft vini
sfnum að Iesa leikritið en hon-
um hafi ekki litist allt of vel á.
Þá segir Davíð: Skilurðu þetta
ekki maður? Þetta er draumur
kerlingar." Ut frá þessari túlk-
un segist Hilmir hafa unnið
uppfærsluna: að allt gerist
þetta í draumi Kerlingar.
í draumum
getur allt gerst
- Tekurðu þér eitthvert skálda-
leyfi, ferðu með þetta fram til
núttmans?
„Nei, en ég hef þau heldur
ekki á sauðskinnsskónum.
Þetta er í einhverju drauma-
landi. Það er kannski eitt og
annað sem minnir á gamla og
nýja tíma en ég vildi halda
þessu í draumkenndu ástandi -
því í draumum getur allt gerst.“
I himnarfki Davíðs voru
stærri torfbæir en gengur og
gerist og vænir sauðir á beit
um allt. „Það var náttúrulega
himnarfki þess tíma, að búa
ekki í vosbúð og vesöld. Við
leggjum meiri áherslu á hvern-
ig fólk er þar. Lykla-Pétur og
Páll postuli hafa t.d. syndgað
jafnvel meira en Jón. Og
hvernig líður fólkinu þar? Það
er nefnilega hálf leitt á köflum.
Jú, jú, það er voðalega gott að
vera þarna en það er dálítið
þreytandi lognmolla.“
Þegar ungir leikstjórar stinga
upp kollinum og ekki síður
þegar þeir taka sér stjórnun á
klassísku verki er þess stund-
um vænst að frá þeim komi að
einhverju leyti byltingarkennd
túlkun, a.m.k. fersk meðhöndl-
un. Þannig munu menn hafa
deilt nokkuð harkalega um
uppsetningu Sigmundar Arnar
Arngrfmssonar hjá LA árið
1970, m.a. vegna þess að hann
hafði hurðarhúna Gullna hlið-
isins mótaða eftir friðarmerk-
inu! Aðspurður segir Hilmir að
meiningin hjá sér sé alls ekki
að stuða nokkurn mann. „En
það getur vel verið heilmargt í
þessari sýningu sem stuðar því
hún er kannski ekki alveg hefð-
bundin. Jú, eflaust eiga margir
eftir að stuðast. En þá bendi ég
á að leikritið er Iíka til í bókar-
formi. Eg reyndi bara að búa til
sýningu sem ég hefði gaman af
að horfa á.“
LÓA
Engar lexíur í Afaspili
Ævintýraskógur helxir skotið rót-
um á Litla sviði Borgarleikhúss-
ins, þar sem Leikfélag Reykjavík-
ur frumsýnir ævintýraleikritið
Al’aspil íý'rir yngstu áhorfendurna
eftir Örn Arnason á annan jólum.
Afi gamli (Örn), sem hefur verið
umsjónarmaður morgunsjónvarps
barnanna á Stöð 2 undanfarin 13
ár, verður sögumaður og eins
konar gestgjafi sýningarinnar í
Borgarleikhúsinu, þar sem Örn
setti saman fjögur ævintýri í eina
syrpu, Geiturnar þrjár, Hans og
Gréta, Jói og baunagrasið og
Rumputrítill. Við hringdum í afa
gamla þar sem hann var á ferð
um bæinn í jólaösinni mcð far-
símann í hendinni.
Skemmtuninaðalatriðið
- Hvemig kom þetta nú til að afi
gamlifór í leikhúsið?
„Mér var mútað...,“ segir Örn
og skellir upp úr. „Nei, nei, ég er
búinn að ganga með þennan
draum í maganum í nokkur ár að
gera Ieikrit þar sem afi gamli
Stöðvar 2 kemur við sögu. Ég er
búinn að lesa rnikið af sögum fýr-
ir börnin í sjónvarpsþættinum þar
sem eitt ævintýri getur verið um
100 blaðsíður að lengd en svo hef
ég líka fengið harðspjaldabækur
þar sem sama ævintýrið er á
fimm harðspjöldum og Iiggur við
jafn mörgum setningum. Eg fór
þá alll í einu að hugsa hvort ég
gæti ekki sett saman fjögur lítil
Ieikrit íýrir eina sýningu sem tæki
kannski 15-20 mínútur hvert og
setja þetta saman í einn pakka,“
svaraði Örn og kvaðst heldur vilja
hafa Ijölbreytni í sýningunni
heldur en að einbeita sér að einu
leikriti. „An þess að ég hafi mikla
vantrú á íslenskum börnum sem
áhorfendum þá finnst þeim voða
gaman að horfa á nokkrar sögur.“
Það var einfaldlega persónuleg-
Fjórir leikarar bregða sér i gervi álfa, trölla, forynja og annarra ævintýravera í
Afaspili, þau Edda Björgvinsdóttir, Halldór Gylfason, Hildigunnur Þráinsdóttir
og Valur Freyr Einarsson.
ur smekkur Arnar sem réði úrslit-
um um hvaða ævintýri voru valin
og flest þeirra eru afar vel þekkt,
það væri helst að Rumputrítill
gæti hljómað ókunnuglega í eyr-
um fullorðinna sem fákunnandi
eru í ævintýrabókum barnanna.
„Rumputrítill er eins konar
Gilitrutt. Lítil álfavera heimtar
barn drottningar sem greiðslu fýr-
ir að hjálpa henni. Hún vill ekki
fórna barninu og álfurinn býður
henni þá að geta upp á nafni
sfnu. Svo er náttúrulega farsæll
endir eins og gengur og gerist."
Örn segir það lykilatriði að
skemmta börnum í leikhúsi og
það hefði hann haft að leiðarljósi
þegar hann samdi leikgerðina.
„Þetta var ekki lagt upp sem
dæmisögur, börnin fá lexíurnar
heima hjá sér og úr umvöndun-
um hér og hvar. Ég sé enga
ástæðu til að fara að bætast í
þann hóp...“ LÓA