Dagur - 12.02.2000, Side 7

XWr.
LAUGARDAGUR 12. l'EBRÚAR 2000 - 7
RITSTJÓRN ARSPJALL
Búnaðarbankasiðferdi
og blómatesklúbbar
Siðferðið á verðbréfamarkaði hefur verið Gísla J. Ástþórssyni ofarlega f huga síðustu vikur eins og sést hefur á
hárbeitum Þankastrikum hans í DV síðustu vikur.
BIRGIR
GUÐMUNDS-
SON
skrifar
Sennilega eru fáir ef einhver
betri barómeter á þjóðfélags-
hræringar en ádeiluteiknarinn
Gísli J. Astþórsson. Hin hár-
beittu þankastrik hans í DV segja
oft miklu meira en hundruð
dálksentimetra skrif eða margra
klukkutíma ræður. Það má því
reikna með að eitthvað mikið sé
um að vera þegar myndir Gísla
fjalla í marga daga um meira og
minna um sama efnið, enda ger-
ist það ekki oft. Slíkt hefur þó
verið að gerast síðustu vikur og
hefur Búnaðarbankinn og verð-
bréfaviðskiptasiðferðið þar verið í
brennidepli. Skilaboð Gísla eiga
sér þó þó víðtækari skírskotun en
bara til Búnaðarbankans og ná í
raun til alls verðbréfa- og pen-
ingamarkaðarins, sem þróast
hefur á gríðarlegum hraða hér á
Islandi á síðustu árum.
Kirkjur Manimons
Kauphallir víxlaranna hafa á ör-
stuttum tíma náð að verða helstu
kirkjur Mammons á Islandi. Allt
mælist nú orðið í vísitölum verð-
bréfanna og þjóðin virðist í einu
vetfangi hafa snúið sér frá því að
prjóna sokka á sjónvarpslausu
fimmtudagskvöldi yfir í að tefla
með verðbréf á alþjóðlegum
hlutabréfamarkaði. Breytingin
er tekin með sama áhlaupinu og
einkennir nánast allt sem lands-
menn taka sér lyrir hendur -
hvort sem það er þilskipaútgerð,
útfærsla landhelginnar, bíla- og
farsímakaup einstaklinga eða
umræða um nektardans. Islend-
ingar hafa teygað í sig frelsið á
Ijármálamarkaði, þakklátir fyrir
tilkomu þess eftir ártuga
skömmtun og haftabúskap fá-
breytilegs bankakerfis. Nú er öld-
in önnur. I dag geta allir fengið
pening að láni á fjármagnsmark-
aði, jafnt börn tii fíkniefnakaupa
sem fullorðnir til að endurnýja
eldhúsinnréttinguna. Boðorð
dagsins er að fjárfesta og græða,
og enginn má á nokkurs vera.
Þannig er góðærið hjá okkur, að
minnsta kosti þeim okkar sem
ekki þurfum að búa við takmark-
anir minnihlutahópsins sem
gegnur undir nafninu láglauna-
fólk.
Hinn ókrýndl foringi
Síðustu dagana hafa þó verið að
koma fram vísbendingar um að
hlutirnir séu kannski ekki í eins
góðu ástandi og menn töldu.
Jafnvel ekki á fjármagnsmarkað-
inum. Ymsir barnasjúkdómar eru
að gera vart við sig, bæði tækni-
legir og siðferðilegir og eru þess-
ir siðferðilegu e.t.v. sýnu alvar-
legri.
í síðasta mánuði komu upp til-
felli þar sem verðhréfafvrirtæki
þóttu hafa gegnið ansi langt í því
að heimila starfsmönnum sínum
að kaupa sjálfir óskráð bréf, sem
þeir voru að veg^yrnpAftg^agf^
ast duglega á þeim viðskiptum.
Búnaðarbankinn virðist ókrýnd-
ur foringi í þessum efnum og
heyrist nú víða talað um „Búnað-
arbankasiðferði", þegar verið er
að vísa til siðleysis í verðbréfavið-
skiptum. Samkvæmt fréttum af
bréfi Fjármálaeftirlitsins til
bankaráðs Búnaðarbankans er
ljóst að starfsmenn bankans
keyptu ekki einvörðungu ábata-
söm bréf sjálfir, heldur sáu þeir
jafnframt um söluna til sín og
gáfu jafnvel kvittanir fyrir öllu
klabbinu líka. Ýmsir kollegar
þeirra Búnaðarbankamanna hafa
vissulega talið að þeir hafi farið
yfir mörkin, en bankastjórnin sá
þó ekki ástæðu til að gera at-
hugasemdir. Það segir sfna sögu
þegar bankaráð bankans þarf að
koma saman til að áminna
bankastjórnína og segja síðan í
sérstakri samþykkt, sem send er
til fjölmiðla, að bankaráðið sé að
gera þessa samþykkt til að „taka
af allan vafa um að bankaráð
Búnaðarbanka Islands hf. leggi
áherslu á að bankinn fylgi gild-
andi reglum um verðbréfavið-
■skipti.“ Þetta er í raun alveg ótrú-
leg samþykkt, sem scgja mætti
að sé sambærileg við það ef
stjórn HSI sendi út sérstaka yfir-
lýsingu, þar sem það er áréttað
að handboltalandsliðið muni
ieika eftir gildandi handbolta-
reglum!
Losarabragur
Það er semsé ríkjandi dálítill los-
arabragur á hinum nýfrjálsa fjár-
magnsmarkaði, verklagsreglur á
Iloti og siðareglur nánast alveg
ómótaðar. Þetta má eflaust skýra
með æsku þessa markaðar og
skjóts vaxtar og svo þeirrar virku
samkeppni sem vissulega ríkir
milli manna og íyrirtækja um
ávöxtun á hinum ýmsu kostum
sem fyrir hendi eru. A þessari
Iausung þarf auðvitað að taka
fljótt og rækilega þannig að
traustari rammi skapist utan um
þessa starfsemi og hún öðlist á
ný almennt traust - líka hjá Gísla
J. Astþórssyni.
Aðgerðir
Sem betur fer virðist sem nú eigi
að taka nokkur skref í þessa átt. I
fyrsþj. .lagj.,l\e%, FjáiWáJlajefyii-Jit-,
ið tekið á sig rögg og gerí at'huga-'
semdir. Þannig rann út í gær
frestur fjármálafyrirtækjanna
brotlegu til að skila inn greinar-
gerð til Fjármálaeftirlitsins um
það hvaða verldagsreglur eru í
gildi hjá þeim og hvernig þeim er
fylgt eftir. Einhver fyrirheit eru
líka um að efla eigi þessa tiltölu-
lega nýju stofnun, sem eflaust
mun ekki veita af ef stofnunin á
að geta staðið undir eftirlitshlut-
verki sínu á tímum vaxandi um-
svifa á peningamarkaði. I öðru
lagi boðaði viðskiptaráððherra á
þingi í vikunni nýtt frumvarp um
verðbréfaviðskipti og í umræðun-
um kom fram að almennur vilji
er til að auka siðferðisvitund á
markaðnum t.d. með einhvers
konar siðanefnd. Fleira mun á
döfunni sem miðar að því að
setja þessari starfsemi fastari
skorður og er vissulega af hinu
góða.
Mennmgima skortir
Það sem hins vegar ekki gerist
með reglugerðar- eða lagasetn-
ingu er að hér skapist menning
að húa við Irjálsan fjármagns-
markað. Traustur rammi utan
um þessa starfsemi er vissulega
nauðsynlegur til að slík menning
þróist á skynsamlegan hátt. En
til að slík menning verði til þarf
óhjákvæmilega tfma og kallar auk
þess á að menn þoki sér út úr
hinum þráláta veiðimannasamfé-
lagshugunarhætti. Menn þurfa
ekki alltaf að grípa gæsina þó
hún gefi sig, þurfa ekki að taka
lán þó það sé hægt, þurfa ekki að
kaupa bíl af því hann fæst á af-
borgunum, eða hlutabréf af því
að það hækkaði svo gengið í gær.
Enn eru þessi viðhorf ótrúlega
áberandi og maður finnur þau
magnast upp í sjálfum sér og öðr-
um í góðærisspennunni. Hér
vantar menningarlega kjölfestu.
Blómate
Einhverju sinni var stofnaður
heilsuklúbbur á vinnustað góð-
vinar míns. Starfsemin gekk að
verulegu leyti út á að drekka
hvers kyns heilsute, sem þá átti
að vera allra kvilla lækning. Fólk
uppgvötaði að hægt var að kaupa
alls konar te í verslunum, blóma-
te, jurtate, megrunarte, kamillu-
te, sérstök heilsute og fleira og
fleira. I klúbbnum, sem fundaði í
kaffi og matartímum, á þessum
vinnustað kom fljótt upp hefð-
bundinn íslenskur metnaður við
að finna sem sniðugust te og
prófa ýmsar gerðir. 1 hvert sinn
sem menn rákust á ný te voru
þau keypt og kynnt í klúbbnum.
Einhverju sinni kom vinur minn
inn í kaffistofuna og var þá
teklúbburinn heldur grettinn á
svip eftir að hafa prófað afar
bragðvont nýtt blómate. Ein-
hverjir voru þó farnir að telja sér
trú um að þrátt fyrir bragðið (eða
jafnvel vegna þess) hlyti þetta að
vera alveg sérstaklega heilsusam-
legt te. Þegar vinur minn - sem
einn fárra á vinnustaðnum var
ekki í teklúbbnum - hafði skoðað
pakkan og LESIÐ utan á hann
uppiýsti hann að það væri
kannski ekkert skrítið að teið
bragðaðist ekki vel. Þetta væri
nefnilega ekki te, heldur stofu-
blómaáburður í grisju!
MóraUinn er?
Þessi saga, sem er dagsönn, hef-
ur heilmikið lærdómsgildi því
flest höfum við tilhneigingu til að
vera dálítið teklúbbsleg þegar
kemur að hinum frjálsa fjár-
magnsmarkaði. Ekki bara hvað
varðar verðbréfahlutann, heldur
líka almennt gangvart hefð-
bundnari lánastarfsemi. Við
prófum mörg góð te, sem vissu-
lega eru bráðholl. En í allri hrifn-
ingunni yfir nýjum möguleikum
á peningamarkaði og voninni um
að græða sem mest, vill gleymast
að Iesa utan á tepakkann. Þegar
svo er getur margt farið úrskeiðis
hjá okkur sjálfum, og þá ekki síð-
ur þeim sem eiga að heita ábyrg-
ir starfsmenn fjármagnsmarkað-
arins - eins og dæmin sanna. Þó
bananatréð hafi vaxið upp í Bún-
aðarbankanum þá er það þá ger-
ist það aðeins vegna þess að hinn
almenni þjóðfélagsjarðvegur hef-
ur verið frjósamur fyrir slík tré.
b I I I 19 .VAisi>1 I t rvsl ( (•9 ö