Dagur - 05.07.2000, Blaðsíða 7

MIÐVIKUDA GUK S. JÚLÍ 2000 - 7
ÞJÓÐMÁL
Hvers vegna kom
fólkið ekkí?
Ættu ríki og kirkja ekki að reyna að skilja hvað þjóðin var að segja með fjarveru sinni?
Við sem sögðum fyrir
nokkrum árum að hin
stórbrotnu áform um
kristnitökuhátíð væru vit-
leysa gætum sagt í dag:
„Hvað sagði ég ekki?“
Þess í stað er maður ör-
lítið undrandi. Þegar ríki
og kirkja leggja saman
allt sitt atgervi til að
smala saman fólki í blíð-
skaparveðri um helgi á
Þingvöllum ætti auðvitað
múgur og margmenni að
fagna. Það þýðir hvorki
fyrir forsætisráðherra né biskup að
þræta: Þetta er áfall fyrir þá sem heimt-
uðu hátfðina. Hugmyndin var einfaldlega
vitlaus.
Engu hægt að kenna um
Það furðulega er að engu er um að
kenna. Skipulag, framkvæmdastjórn,
dagskrá, veður, samgöngur: Allt eins og
um var beðið. Jafnvel betra. Allir sam-
mála um að vel hafi tekist til hjá þeim
sem unnu verkin og fyrir þá sem mættu;
hátíðlegt og mikill sómi að. Það vantaði
bara eitt. Fólkið.
I almannatengsla- auglýsinga- og mark-
aðsfræðum eru algild sannindi: Það er
ekki hægt að selja hvað sem er. Einhvers
staðar verður að vera innistæða svo fólk-
ið taki við sér. Hún var greinilega engin í
þessu tilfelli. Auðvitað er nett pínlegt að
sjá fjölmiðla og fyrirmenn skrapa saman í
einhverja tölu sem allir vita að er röng,
þrjátíu þúsund „báða dagana"; óhlut-
drægir segja að talan sé nær 20 þúsund
og það er með öllu, kór og hljómsveit og
þeim sem þurftu að keyra listamenn á
staðinn. En það skiptir bara engu máli.
Engin réttlæting er fyrir því að halda há-
tíð fyrir 300 milljónir nema hún heiti
þjóðhátíð. Og það sem vantaði á þjóðhá-
tíðina var þjóðin. Hún gat að vísu ekki
sagt „við borgum ekki, við borgum ekki,“
en á móti sagði hún einfaldlega: Við
mætum ekki.
Hvers vegna?
Hvers vegna neitaði þjóðin að mæta?
Stutta svarið er einfalt. Hún er ekki
kirkjukær. Islendingum finnst sjálfstæði
þjóðarinnar mikilvægt. Hátíðlegt að fagna
búsetu í landinu með táknrænum hætti.
Fyrir slík æðri gildi fer hún á Þingvöll
með hæfilegu millibili. 1944. 1974.
1994. En ekki aftur. Ekki fyrir eitthvert
ártal sem þó var svo blessunarlega einfalt
að það var eitt af fáum sem flestir höfðu
á hreinu á söguprófinu í barnaskóla.
Kirkjan á ekki þann stað í þjóðarhjartanu
sem fær það til að slá örar. Fyrir fjöldann
er ekkert beint samband milli kirkju og
trúar. Trú hvers og eins er einkamál og
þar að auki skjöldótt skepna. Ekkert sem
maður flíkar í margmenni. Samkennd ís-
Iendinga er ekki byggð á trúarbrögðum og
þetta er kjarni málsins.
Langa svarið
Langa svarið er ekki jafn gott, en má
ræða. Akvörðun um þessa söguhátíð var
tekin í skugga vaxandi óvinsælda þjóð-
kirkjunnar vegna umdeildra mála sem
óvéfengjanlega vörpuðu rýrð á hana. Rík-
ið hefur mokað fé til kirkjunnar á liðnum
áratug eða svo, en hún sjálf logað stafna
í milli útaf stóru og smáu. Þegar verst
gekk mátti hún sitja undir áburði um
ljóta hegðan. Hneykslismálum. I skásta
falli var hún leiksoppur hjá svartstakka-
gengi, sem er alltof flott orð yfir karlfaus-
ka. Var ekki biskup að senda sínum eigin
mönnum áminningarbréf á dögunum?
Kristnir söfnuðir utan ríkiskirkjunnar eru
vægast sagt undarlegur fénaður í mis-
munandi ofstæki sínu. Hafa laðað til sín
fjölda fólks sem finnur engan samhljóm í
ríkiskirkjunni, en skapa réttmæta tor-
tryggni hjá frjálslyndu fólki sem á enga
samleið með þessari brennisteinskristni.
Auðvitað gátu þessir sundurleitu sauðir
ekki farið með friði í undanfara hátíðar.
ímyndarplott
Þessi 300 milljóna króna hátíð, sem
nálgast milljarð þegar allt er talið, er til-
raun kirkjunnar til að kaupa sér fegurri
ásjónu en hún í raun hefur. Til þess nýt-
ur hún kjarklausra stjórnmálamanna sem
þora einfaldlega ekki að segja stopp þeg-
ar út í öfgar er farið. Það skiptir engu
máli hver átti þessa hugmynd. Nógu
margir menn í æðstu embættum sátu í
stjórn til að segja hingað og ekki lengra. í
staðinn réðu þeir mannskap uppúr og
niðurúr og sögðu þeim að gera ráð fyrir
hundrað þúsund statistum í þessari
epísku stórmynd sem þeir ætluðu sjálfum
sér aðalhlutverkin í.
Getur verlð?
Hátíðarhöldin cru dæmi um hvernig
ríkiskirkja spillir bæði sjálfri sér og rík-
inu. Getur verið að þjóðin hafi séð í
gegnum þetta ímyndarplott? Séð að 300
milljónir og 600 í viðbót af þessu tilefni
eru hræsni á sama tíma og kirkjan safnar
30 milljónum til að kaupa laus þræla-
börn? Getur verið að þjóðin hafi haft
eitthvað við framferði kirkjunnar manna
og „kristinna" að athuga hin síðari ár, og
kosið að halda sig fjarri útblásinni messu
þeim til heiðurs? Getur verið að þeir sem
heima sátu um helgina hafi lesið grein í
Morgunblaðinu um þau hundruð fatl-
aðra einstaklinga og íjölskyldur þeirra
sem enga úrlausn fá sinna mála og fund-
ist hátíðin ósmekkleg í ljósi þeirrar neyð-
ar sem kirkjan sjálf lýsir yfir á hverri jóla-
föstu? Getur ekki verið að við sem heima
sátum höfum fengið staðfestingu efa
okkar þegar upplýst var í hátíðarræðu að
kristni væri öðrum trúarbrögðum fremri
til að skapa „framfarir"? Það þarf ekki
djúpstæða söguþekkingu eða mikil kynni
af öðrum þjóðum til að hugsa á aðra
lund. Hæst bylur í tómri tunnu! Bumbu-
slátturinn varð manni um megn og af-
neitunin í kjölfarið sannar bara að hug-
myndin var röng.
Kirkjan á að hlusta á hvað fólk segir
með Ijarveru sinni. Við þurfum ekki að
leita annarra skýringa en þeirrar sem
blasir við: Að þjóðin hafi séð í gegnum
þetta allt. Hún útfærði ekki ljarveru sína
með mörgum orðum. En nokkurn veginn
svona. I hjarta sér.
Frams óknarfLokkuriim
og Evrópusambandið
ARNI GUNN-
ARSSON
VARAÞINGMAÐUR OG
UNGUR FRAMSÓKNAR-
MAÐUR
SKR/FAR
A nýafstöðnu sambandsþingi á
Hólum í Hjaltadal þinguðum við
ungir framsóknarmenn og mót-
uðum okkar stefnu til næstu
tveggja ára. Þingið samþykkti
margar ályktanir en því miður
beindist ekki kastljósið nema að
einni þeirra, þ.e. ályktun um ut-
anríkismál.
A Hólum skiptust ungir fram-
sóknarmenn í þrjár fylkingar
eftir afstöðu til Evrópusam-
bandsins. Þeir sem lengst gengu
vildu hefja viðræður um aðild.
Fjöldi manns hafði ekki tekið
endanlega afstöðu. Þriðji hópur-
inn vorum við sem teljum hags-
munum íslands best borgið utan
Evrópusambandsins. Ungir
framsóknarmenn vildu ekki
ganga ósáttir og klofnir í fylking-
ar frá þinginu vegna þessa máls.
Niðurstaðan varð því málamiðl-
un, upphaflegri tillögu um inn-
göngu var breytt á þann veg að
næstu ár skyldu nýtt til þess að
kanna málið þannig að unnt
væri að taka málefnalega afstöðu
með rökum. Þessi tillaga var ekki
skilaboð til forystu flokksins um
að halda áfram að þrýsta á leynt
og ljóst um inngöngu íslands í
Evrópusambandið.
Það er hins vegar afar
óskynsamlegt að tala
í kjölfar þessarar
ályktimar niöur til
þeirra sem ekki vilja
gauga lengra í Evr-
ópnsamrunannm og
saka þá uni fortíðar-
hyggju.
Ungir framsóknarmenn stóðu
skynsamlega að málum á Hól-
um. Það er hins vegar afar
óskynsamlegt að tala í kjölfar
þessarar ályktunar niður til þeir-
ra sem ekki vilja ganga lengra í
Evrópusamrunanum og saka þá
um fortíðarhyggju. Við erum ein-
faldlega ekki sammála Evrópu-
sambandssinnum og þá afstöðu
ber að virða eins og aðrar skoð-
anir. Vilji menn láta sverfa til
stáls í þessu viðkvæma máli hér
og nú og vilji forysta Framsókn-
arflokksins gera Evrópusam-
bandsaðild að kosningamáli fyrir
næstu kosningar, þá klofnar
flokkurinn. Hann má ekki við
því.
Bráðlega kemur miðstjórn
Framsóknarflokksins saman til
fundar. Vonandi ber miðstjórnin
gæfu til þess að ræða þau mál
sem hvíla þyngra á herðum kjós-
enda flokksins en aðildarumsókn
að Evrópusambandinu. Þar má
nefna, ríkisfjármál og viðvarandi
viðskiptahalla, sjávarútvegsmál
- og nauðsyn þess að skapa sátt
um skynsamlega nýtingu fiski-
stofna - menntamáí, þróun bú-
setu, uppstokkun velferðarkerf-
isins og hvernig búið er að
barnafólki og öldruðum á Islandi
svo eitthvað sé nefnt. Það sem
hvílir þó e.t.v. þyngst á okkur
óbreyttum fótgönguliðunum eru
sjálf flokksmálin, starf og skipu-
lag Framsóknarflokksins eftir
umdeilda kjördæmabreytingu.