Dagur - 19.08.2000, Blaðsíða 7

XWmt'.
LAVGARDAGUR 19. ÁGÚST 2000 - 7
RITSTJÓRNARSPJALL
Stj ómar samstarf
með nýjumstíl
Eitt af því sem talsmenn þeirrar
ríkisstjórnar sem nú situr og rík-
isstjórnar sömu llokka sem sat
síðasta kjörtfmabil hafa gjarnan
talið stjórninni til tekna, er að
þar bera menn ekki ágreinings-
mál sín á torg. Þvert á móti ræða
menn þau sín á milli og Ieysa úr
þeim í einrúmi, en koma síðan
fram sem eitt einhuga stjórnvald
út á við. Þetta telja menn þetta
auka á trúverðugleika stjórnar-
innar út á við og trúnað inn á við
og auðveldi mönnum þar með
samstarfið. Davíð Oddsson hefur
t.a.m. nefnt það oftar en einu
sinni að fyrirkomulagið í Viðeyj-
arstjórninni hafi á síðari stigum
vcrið orðið meingallað að þessu
leyti. Eflaust átti það sinn þátt í
því að það samstarf var ekki end-
urnýjað.
Fylgst meö reyknum
I sjálfu sér er það rétt að sá stíll
sem núverandi ríkisstjórn hefur
valið virkar ágætlega og
„kalkúnalappaupphlaup" hafa
ekki þekkst í þessu samstarfi.
Hins vegar telja menn sig vita að
flokkarnir og forustumenn þeirra
í ríkisstjórn séu ekki alltaf sam-
mála, og því hlustum við öll því
betur eftir blæbrigðamun í mál-
flutningi til að lesa í það hvort
og hvar meiningarmunurinn ligg-
ur. Það sem virðist vera lítilfjör-
Iegur og jafnvel vart merkjanleg-
ur áherslumunur í málflutningi
getur því vel verið merkileg póli-
tísk vísbending um ágreining,
sem menn eru að reyna að leysa
bak við Iokaðar dyr fundarher-
bergis ríkisstjórnarinnar. Þessi
stíll krefst þess semsé að ráðherr-
ar og stjórnarliðar séu varkárir í
yfirlýsingum, sem síðan kallar á
vangaveltur og talsverða
„kremlólógíu" frá þeim sem hafa
áhuga á að ráða í merkin og
hvernig stjórnmálaátökin eru að
þróast í raun og veru. Þeir sem
ekki eru vakandi fyrir merkjun-
um gætu hæglega misst af því
þegar þessir ágætu stjórnmála-
menn í „góðsemi vega hver ann-
an“. Því fylgjast margir með því
hvort reykurinn úr Páfagarði
pólitíkurinnar skiptir um lit, það
er aldrei að vita hvenær nýir
páfar eru valdir.
Fleiri merki
Lengi vel hefur hins vegar ekki
mikið verið að gerast á þessu
sviði og reykurinn sem stígur upp
frá Páfagarði ríkisstjórnarinnar
hefur alla jafna ekki mikið skipt
um lit. Að undanföru hefur það
þó orðið æ algengara og merkja-
sendingar eru nú tíðari, þótt
enginn kannist svona formlega
séð við neitt. 1 vikunni afneitaði
Davíð Oddsson til dæmis póli-
tfskum ágreiningi milli stjórnar-
Ookkanna í Landsímamálinu í
sjónvarpsviðtali, en talaði um
leið þvert á yfirlýsta stefnu fram-
sóknarmanna í málinu!
Skattamálin
Þá hafa mjög óvenjulegar skeyta-
sendingar átt sér stað milli Hall-
dórs Ásgrímssonar og Geirs
Haarde að undanförnu, vegna
skattamála. Augljóslega er veru-
legur pirringur í gangi vegna þess
hve slaklega framsóknarmönnum
hefur gengið að koma fram einu
af sínum helstu kosningamálum,
sem eru barnakortin. Þegar Geir
Haarde spilar því síðan út að
hann telji að afnema ætti há-
tekjuskatt, er Halldóri Asgrfms-
syni greinilega nóg boðið - enda
Iiggur fyrir að ef svigrúm skapast
hjá ríkissjóði hefur framsókn
meiri áhuga á að nota það í
barnabætur eða til tekjujöfnunar
en til að lækka hátekjuskatt. Það
merkilega við þessa umræðu er
ekki það að hún sé til staðar. Síð-
ur en svo. Hér er um hugmynda-
fræðilegan mun að ræða hjá
flokkunum og ekki nema eðlilegt
að þá greini á um hvort nota eigi
skattkerfið til tekjujöfnunar með
þessum hætti eða ekki. „Þetta er
alvörupólitík", voru orðin sem
góður og gegn framsóknarmaður
notaði um þennan ágreining í
samtali sem ég átti við hann í vik-
unni. Umræðan sem slfk er þvf
ekki svo fréttnæm, heldur það
að hún skuli fara fram á opinber-
um vettvangi. Það sýnir að hlut-
irnir eru mikið að breytast. Og
jafnvel þótt ráðherrar haldi
áfram að gera lítið úr ágreiningi
séu þeir spurðir, þá berast mislit
reykmerki frá stjórnarflokkunum
sitt á hvað með enn meiri krafti
en áður.
Leifshátíðarræðan
Gott dæmi um þetta er merkileg
ræða sem Halldór Asgrímsson
flutti á Leifshátíð að Eiríksstöð-
um í Dölum um síðustu helgi.
Þessi ræða var birt í heild sinni
hér í Degi á þriðjudag, en hún
hefur annars fengið furðu litla
athygli í fjölmiðlum. Það er fyrst
og fremst tvennt sem vekur at-
hygli í ræðunni. Annars vegar er
þar að finna viðbrögð við inn-
setningarræðu Ólafs Ragnars
Grímssonar og hins vegar er þar
að finna afdráttarlausar og afar
beinskeittar yfirlýsingar um Evr-
ópumálin, sem fýrst og fremst
hljóta að hitta samstarfsflokkinn
og formann hans fyrir.
Af þessu tvennu er mun
meira púðri eitt í það síðara og
það er í raun aðeins á einum stað
í ræðunni sem Halldór er aug-
ljóslega beint að svara forsetan-
um. Halldór segir:
„Við eigum að halda fast á okk-
ar málstað á sviði auðlinda-, við-
skipta-, og umhverfismála. Með
því erum við ekki að biðja um
sérréttindi, heldur að sinna þörf-
um þjóðarinnar og rækta skyld-
urnar við framtíðarkynslóðir. Að-
eins með slíkum hætti getum við
staðist það reynslupróf sem okk-
ar kynslóð er sett.“
Þó þetta kunni að hljóma sak-
leysislega og kurteislega er það
einungis það síðara, því hér er
verið að endursenda með
nokkrum þjósti sendingu forset-
ans frá í innsetningarræðunni,
þar sem forsetinn gagnrýndi
stefnu ríkisstjórnarinnar varð-
andi Kyotobókunina með því að
tala um „sífellda leit að undan-
tekningum og fráviksleiðum" í
umhverfismálum sem myndi
skaða orðstír okkar.
Umbúðalaus ögrun
En ræðan er að öðru leyti nánast
umbúðalaus ögrun við Evrópu-
stefnu Davíðs Oddssonar og
sjálfstæðismanna annars vegar
og svo yfirlýsing til cfascmdar-
manna innan Framsóknarflokks-
ins hins vegar um að formaður-
inn væri hvergi að hopa (jafnvel
að bæta í) frá fyrri yfirlýsingum
sínum um tengsl Islands og Evr-
ópu. Það er ekki hægt að ímyn-
da sér annað en forsætisráðherra
hafi tekið margt af því sem Hall-
dór sagði í þessari ræðu beint til
sín. Lítum á nokkur dæmi:
„Við erum norræn þjóð, við eru
Evrópuþjóð. Við höfum átt mesta
og besta samvinnu við þessar
þjóðir á sviði menningar og við-
skipta. Við hljótum því að leitast
við að tryggja stöðu okkar í sí-
breytilegri Evrópu og takast á við
krefjandi spurningar, takast á við
framtíðina. I þessum nýja heimi
á nýtti öld eru lykilorðin tvö:
samvinna og þátttaka."
Þátttaka!
Spyrja má hverjar séu þessar
krefjandi spurningar sem llall-
dór er að tala unt og aðeins eitt
svar kemur til greina. Þetta eru
spurningarnar sem Davíð Odds-
son telur ekki tímabært að spyrja!
Spurningarnar um stöðu íslands
gagnvart Evrópubandalaginu.
Og af hverju segir Halldór að lyk-
ilorðin séu tvö en ekki t.d. bara
eitt. „Samvinna" er hugtak sem
skýrir sig sjálft í þessu samhengi
en hvað með orðið „þátttaka"? Af
hverju er orðið þátttaka lykilorð í
hinum nýja heirni með öðrum
hætti en þátttaka var lykilorð í
gamla heiminum. Spurningin
um Evrópusambandið snýst jú
ekki hvað síst um aðild að
ákvörðunarferlinu, um möguleik-
ann á að hafa áhrif á ákvarðanir
sem þar eru teknar og Halldór
telur að EES - samningur gær-
dagsins - tryggi það ekki.
Hrökkva eða stökkva
Það er greinilegt að Halldór er
talsmaður þess að stökkva út í
þessa umræðu á meðan sam-
starfsflokkur hans vill hrökkva.
Og ræðan er stútfull af bersögl-
um skilaboðum til þeirra sem
ekki vilja stökkva með Halldóri:
„Við getum ekki lifað í neins
konar einangrun; slíkt væri til-
ræði við sjálfstæði og frelsi þjóð-
arinnar."
Heimalningar
Á öðrum stað í ræðunni gæti
hann nánast verið að tala beint
til Davíðs (og kannski Iíka ein-
hverra sinna manna s.s.Guðna
Ágústssonar!!) og rétt er að vekja
athygli á að enn skýtur hugtakið
„þátttaka" hér upp kollinum, eins
og raunar víðar í ræðunni:
„Við Islendingar eigum að
sækja fram. Við getum ekki stað-
ið í stað og okkur ber að hafna
kyrrstöðu og heimalningshætti.
Framsóknin, samvinnan og þátt-
takan á að vera svar okkar við
kalli tímans, í sama anda, metn-
aði og bjartsýni sem víðförulir
forfeður okkar og formæður ólu
með sér.“
Heimalningshætti!!! Hér fer
ekkert á milli mála. Reykurinn úr
páfagarði Halldórs er að skipta
um Iit og merkjasendingin greini-
leg, hvað svo sem mönnum kann
að finnast um pólitíska afstöðu
hans að öðru leyti. Og þegar
þetta er skoðað í samhengi við
Landsímamálið, skattamálin,
barnabæturnar, o.fl. o.fl. þá
kæmi ekki á óvart þótt yfirbragð
og stíllinn á stjórnarheimilinu
fari að breytast verulega. Póli-
tískt gæti haustið því orðið heitt
í stjórnarráðinu - og sá hiti yrði
þá ekki Iokaður innan fjögurra
veggja stjórnarhcimilisins lengur,
heldur brytist út í opinberri um-
ræðu.